ایران از آمریکا چه می خواهد؟

فرارو- روزنامه آمریکایی واشنگتن پست در تازه ترین شماره خود در مقاله ای به بررسی چشم انداز آینده روابط تهران - واشنگتن پرداخته است. نویسنده این روزنامه معتقد است هرگونه پیشرفت در راه بهبود مناسبات و تنش زدایی از روابط ایران و آمریکا بستگی تام به این دارد که که هر یک از دو طرف در ابتدا منافع و حساسیت های طرف مقابل را در منطقه خاورمیانه به رسمیت بشناسند و به آن احترام بگذارند. 
این مقاله را بخوانید:

ایالات متحده پس از هشت سال كشمكش بر سر تعامل با ایران، امكان دارد كه در نهایت در آستانه انجام گفت وگوی مستقیم با دشمن همیشگی خود در خاورمیانه قرار گیرد. واشنگتن فهرستی طولانی از گله های خود، از حمایت از تروریسم گرفته تا مسئله هسته ای، برای بحث با ایران دارد اما موفقیت در هر گفت وگویی بستگی به یك پرسش ناشناخته و حیاتی دارد: ایران چه می خواهد؟ ایران در حال صعود، اكنون گفت و گو با ایالات متحده را به عنوان ابزاری برای تحكیم دستاوردهای خود و دست یافتن به شناسایی موقعیت منطقه ای آن از سوی آمریكا تلقی می كند.

ایران به عنوان بخشی از راهبرد مذاكراتی خود بر گفت و گوهای جامع اصرار خواهد ورزید. تهران می خواهد نه تنها برنامه هسته ای مورد مباحثه آن بلكه تحولات عراق، مناقشات شرق خاورمیانه و نظام آینده امنیتی در خلیج فارس را تحت پوشش قرار دهد. برای جمهوری اسلامی، این چنین سكوی گسترده ای، امتیاز طولانی شدن فرآیند را خواهد داشت در همین حال به رقبای عرب خود علامت خواهد داد كه ایالات متحده مركزیت ایران را در تثبیت خاورمیانه به رسمیت می شناسد. ایران به عنوان كشوری كه ادعای سرآمد بودن را دارد، خواهد گفت كه هیچ یك از مناقشات منطقه بدون حضور و رضایت آن قابل حل نیست.

سایه برنامه هسته ای ایران بر هر گونه گفت و گویی گسترده خواهد بود. تهران در سال های ریاست جمهوری بوش به پیشرفت های مهم هسته ای دست یافت و اكنون دارای زیربنای پیشرفته با توانایی غنی سازی فزاینده ای است. ایران هر گونه مذاكره ای را به عنوان ابزاری جهت كسب موافقت آمریكا برای موقعیت هسته ای موجود آن تلقی می كند. 

تهران كه در چهار قطعنامه سازمان ملل مورد سرزنش قرار گرفته، امیدوار است كه گفت وگوها با ایالات متحده، اگر نگوییم جنبه قانونی، ولی درجه ای از مشروعیت به برنامه هسته ای آن خواهد بخشید. در عوض، امكان دارد ایرانیان مایل باشند اقدامات اعتماد سازی مانند یك رژیم بازرسی قوی تر را پیشنهاد كنند. هدف نهایی آن یك برنامه هسته ای است كه مورد تأیید آمریكا و در نتیجه تأیید بین المللی قرار گیرد هر چند این كار از روی اگراه صورت گیرد.

امكان دارد كه این دو قدرت موارد مشترك بیشتری در رابطه با مسائلی مانند عراق و ساختار امنیتی خلیج فارس پیدا كنند. تهران در حالی كه افق فكری را بررسی می كند، سیاست خارجی اصلی آن ثبات است و نه صدور انقلاب. یك دولت عراقی با اكثریت شیعی و در حالی كه بلوك های فرقه ای آن تحت كنترل باشند چیزی است كه به نفع اهداف هر دو كشور آمریكا و ایران می باشد. رفتار ملایم تهران در طول مذاكراتی كه بر سر قرارداد اخیر مربوط به وضعیت نیروهای آمریكایی در عراق صورت گرفت ، میل باطنی آن را به همكاری در عراق نشان می دهد. به طور مشابه امكان دارد كه ایران تسلیم حضور ادامه دار ولی محدود آمریكا در خلیج فارس شود. 

رهبران ایران علیرغم اظهارات خصمانه شان به این اعتقاد رسیده اند كه بهترین راه برای مطرح شدن نفوذ آنها در منطقه از طریق دیپلماسی و نه از طریق براندازی و خشونت است. و یك راه حل كه از طریق مذاكره به دست آید و به موجب آن ایالات متحده قول دهد نگرانی های ایران را مورد ملاحظه قرار دهد، گسترش قدرت ایران را در منطقه خلیج (فارس) تسهیل خواهد نمود.

اگر چه ایران اصرار خواهد ورزید كه آینده لبنان و مناقشه اسراییل-فلسطین باید بخشی از هر گونه گفت وگو باشد، ولی رویكرد آن احتمال موجب خشم طرف آمریكایی در مذاكرات خواهد شد. شاید برخی متعجب شوند كشوری كه به طور معمول مشروعیت اسراییل را رد می كند و حتی خواستار نابودی آن است می تواند ثابت كند كه آماده پذیرش مهار كردن حماس باشد. ولی ماهیت متزلزل روابط ایران با حماس و چشم اندازی كه برای دستاوردهای جبران كننده در جاهای دیگر وجود دارد،‌ امكان دارد تهران را بر آن دارد كه حماس را به مشاركت سازنده تر در سیاست گذاری فلسطین تحت فشار قرار دهد. 

مركز توجه اصلی سیاست خارجی ایران پیوسته خلیج فارس بوده و كشورهای عربی نبوده است. احتمال دارد كه تهران با كسب قدرت و نفوذ در خلیج (فارس) در اراضی دورتر نیز معتدل تر عمل كند. جمهوری اسلامی هرگز اسراییل را به رسمیت نخواهد شناخت ولی احتمال دارد مداخلات خود را در امور فلسطین محدود كند.

حزب الله چالش كاملا متفاوتی را عرضه می كند زیرا ارتباط بین حکومت دینی و سازمان های شیعی بسیار نزدیك و دیرپا است. ایران به طور معمول اعلان می كند كه حزب الله مهم ترین جنبش مقاومت در تاریخ خاورمیانه است و احتمال دارد از خلع سلاح تحت الحمایه نامی و ممتاز خود امتناع ورزد. در حقیقت، تهران قطعا در صدد خواهد بود از گفت و گوها برای فشار آوردن بر ایالات متحده جهت احترام گذاردن به موقعیت حزب الله به عنوان یك نیروی پیشرو در لبنان استفاده كند.

ایران در هر گفت وگویی با ایالات متحده با جاه طلبی ها و عزم راسخ بر سر میز مذاكره خواهد آمد. وظیفه دیپلماسی آمریكا این خواهد بود كه از چشم انداز ادغام ایران در هر گونه نظم منطقه ای جهت تحمیل محدودیت ها بر ادعاهای تهران استفاده كند و به رفتارهای قابل اعتراض آن، سمت و سویی جدید بخشد. 

در حالی كه دو كشور به رویارویی خود می اندیشند، لزومی ندارد كه واشنگتن تسلیم خواسته های تهران شود. این حقیقت كه تهران مایل است گفت وگوهای گسترده با ایالات متحده داشته باشد به نوبه خود به منزله شناسایی این حقیقت است كه قدرت آمریكا هنوز می تواند مانعی برای قیام مجدد آن باشد. ولی ایالات متحده باید به طور جدی بررسی كند كه چگونه گفت و گوها را به نفع خود به كار گیرد؛ رقیب ایرانی برای انجام این كار تنها زمان كمی را از دست داده است.