در "مذاکرات جامع" چه رخ خواهد داد؟

فرارو- یک کارشناس مسائل بین الملل گفت: «مذاکرات اعتماد سازی با مذاکره در مورد برنامه موقت شش ماهه متفاوت است. هدف مذاکرات اعتماد سازی این است که جامعه بین المللی با ایران کنار بیاید و عنوان کند که زین پس نسبت به ایران هیچ شک و تردیدی ندارد.»

دور جدید مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 که از آن به عنوان مذاکرات جامع و نهایی یاد می شود از امروز در وین آغاز خواهد شد. در چند روز گذشته آنچه بیشتر موجب نگرانی بوده اختلاف طرفین درباره دستور کار مذاکرات است؛ به طوری که آمریکا خواستار گنجاندن موضوعاتی همچون حقوق بشر و موشک های بالستیک ایران در مذاکرات شده و ایران با این درخواست مخالفت کرده است.

دکتر علی خرم استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با فرارو گفت: «به نظر من درخواست آمریکا برای گنجاندن موضوعاتی همچون حقوق بشر و موشک های بالستیک ایران در دستور کار مذاکرات جامع هسته ای و مخالفت ایران با این درخواست نه ناشی از بروز اختلاف میان طرفین است و نه ناشی از خرید اهرم برای استفاده در مذاکرات است.»

وی ادامه داد: «طبیعی است مذاکراتی که قرار است به عنوان یک تفاهم جامع برای اعتماد سازی صورت بگیرد معنای وسیعی دارد. به عبارت دیگر طرفین قصد ندارند به صورت تصنعی مواردی را بیان کنند، بلکه در ذات اعتماد سازی ممکن است خیلی موارد وجود داشته باشد.»

وی افزود: «به طور مثال ممکن است گروه 1+5 در صورتی که بُرد موشک های ایران از یک حدی بیشتر نباشد، در مورد اورانیوم غنی شده 20 درصد ایران هیچگونه نگرانی نداشته باشند. یعنی ممکن است در مذاکرات هسته ای طرف مقابل درباره اورانیوم غنی شده 20 درصد یا 50 درصد خیلی سفت و سخت بایستد، اما نگرانی واقعی آنها زمانی است که ایران موشک های بالای 4 هزار کیلومتر تولید کرده باشد.»

خرم اظهار کرد: «حالا به طور مثال اگر ایران به هر دلیلی عنوان کند بُرد موشک های خود را بیشتر از 3 هزار کیلومتر قرار نمی دهد، آنگاه می بینیم یخ طرف مقابل آب می شود و روی اورانیوم غنی شده 20 یا 50 درصد ایران هم نگرانی نخواهد داشت.»

وی ادامه داد: «لذا اگر در مذاکرات بتوانیم دقیقا متوجه شویم نگرانی طرف مقابل چیست، آنگاه می توان حتی مواردی که به ظاهر برای طرف مقابل مهم است را بدست آوریم و مواردی که ممکن است برای ما بی ربط باشد را واگذار کنیم.»

وی افزود: «بنابراین ایران نباید از اینکه گروه 1+5 درباره دستور کار مذاکرات چانه می زند نگران شود. ایران باید صبور باشد؛ طرف مقابل ممکن است نگرانی هایی داشته باشد که ممکن است در وهله اول بیان نکند و صرفا عنوان کند موضوع موشک های بالستیک هم باید در دستور کار قرار بگیرد.»

این استاد دانشگاه گفت: «حال اگر ایران با این موضوع مخالفت کند و بگوید موضوع موشک ها نباید در دستور کار باشد و آنها هم اصرار کنند که باید در دستور کار باشد، ممکن است کار بیخ پیدا کند. اما اگر ایران از خود انعطاف نشان دهد و ببیند منظور طرف مقابل از اینکه می گوید موضوع موشک ها هم باید در دستور کار باشد چیست، آنگاه سوء تفاهم ها برطرف خواهد شد.»

وی ادامه داد: «لذا در مذاکرات اعتماد سازی ممکن است مسائلی مطرح شود که در ظاهر و به صورت مستقیم ارتباطی با موضوع اصلی مذاکره نداشته باشد، اما در واقع ارتباط وثیقی میان آنها باشد.»

وی افزود: «آقای ظریف و تیم مذاکره کننده ایران باید در ابتدا خوب به صحبت های طرف مقابل گوش دهند و ببینند به طور مثال منظور طرف مقابل از طرح موضوع حقوق بشر چیست و کجای این موضوع به اعتماد سازی مربوط می شود. اگر منظور آنها ارتباط منطقی با اعتمادسازی داشته باشد آنگاه ایران می تواند درباره آن صحبت کند.»

خرم با بیان اینکه کسانی در مذاکرات موفق هستند که باز باشند و اجازه بدهند طرف مقابل حرف های خود را بیان کند گفت: «بنابراین در مذاکرات نباید خیلی خشک و متصلب بود و باید کمی انعطاف از خود نشان داد تا فهمید منظور اصلی طرف مقابل دقیقا چیست.»

این کارشناس مسائل بین الملل اظهار کرد: «مذاکرات اعتماد سازی با مذاکره در مورد برنامه موقت شش ماهه متفاوت است. هدف مذاکرات اعتماد ساز این است که جامعه بین المللی با ایران کنار بیاید و عنوان کند که زین پس نسبت به ایران هیچ شک و تردیدی ندارد.»

وی ادامه داد: «لذا چون چنین هدفی وجود دارد مذاکرات خیلی پیچیده است و ممکن است دستور کار بسیار مفصل باشد و زمان مذاکرات هم خیلی طولانی شود.»

وی افزود: «بنابراین مهم این است که به جای آنکه توی دل مذاکره کنندگان خود را خالی کنیم بگوییم ما درک می کنیم و این مذاکرات حتما پیچیده و طولانی خواهد بود و هر روز نگوییم نتیجه مذاکرات چی شد؛ چرا که این نوع مذاکرات از آن نوع مذاکراتی نیست که زود به نتیجه برسد.»

خرم در پاسخ به این سوال که آیا روند مذاکرات از زمان توافق ژنو تاکنون تغییر کرده است؟، گفت: «خیر، هیچ چیز تغییر نکرده است و طبیعت مذاکرات همین است و ما از مرحله توافق شش ماهه و موقت خارج شدیم و وارد برنامه جامع شدیم که پیچیدگی های خاص خود را دارد که اگر به نتیجه برسد دیگر هیچ حرف حق یا ناحقی درباره فعالیت های هسته ای، موشکی و سیاست خارجی ایران نخواهیم داشت.»