پرونده هسته‌ای ایران در دوراهی «وین» «نیویورک»

پرونده هسته‌ای ایران امروز دوباره باز می‌شود؛ این بار در وین و روی میز شورای حکام. نشست فصلی شورای حکام با حضور 35 کشور عضو و با دو دستور کار «عادی» و «ویژه» آغاز می‌شود؛ موضوعاتی همچون ایمنی و امنیت هسته‌ای و برنامه و بودجه، انتخابات هیات‌رییسه آژانس دستور کار «عادی» نشست شورای حکام و بررسی پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و سوریه دستور کار «ویژه» این نشست هستند. همچون تمامی نشست‌های فصلی شورای سال‌های اخیر که هر سه ماه یک‌بار برگزار می‌شود.

گزارش آمانو روی میز شورای حکام
نشست شورای حکام طبق روال همیشگی با سخنرانی یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افتتاح می‌شود که در این سخنرانی، او به تازه‌ترین گزارش خود درباره برنامه هسته‌ای ایران می‌پردازد؛ گزارشی که حدود 10 روز پیش به طور محرمانه در اختیار 35 کشور عضو شورای حکام قرار گرفت؛ ‌هر چند این گزارش بار دیگر خیلی زود سر از رسانه‌ها در آورد و متن کامل آن توسط خبرگزاری‌های خارجی منتشر شد؛ ‌گزارشی که در آن آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از یک‌سو نصب سانتریفیوژهای نسل جدید در تاسیسات نطنز را مورد تایید قرار داد و از سوی دیگر خبر از کاهش ذخایر اورانیوم غنی شده ایران داد.

موضوعی که رضایت برخی کشورها و نارضایتی برخی دیگر را به دنبال داشت؛ ناراضی از این‌که جمهوری اسلامی ایران سرعت غنی‌سازی خود را با تجهیز تاسیسات هسته‌ای‌اش به سانتریفیوژهای نسل جدید افزایش خواهد داد و همین امر ذخایر اورانیوم ایران را بیشتر خواهد کرد. آمریکا از جمله کشورهایی بود که پس از انتشار گزارش محرمانه آژانس درباره نصب سانتریفیوژهای پیشرفته‌تر در نطنز، این اقدام ایران را «تحریک‌آمیز» خواند. ویکتوریا نولاند، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در واکنش به انتشار گزارش آژانس که در آن تاکید شده بود جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است که در حال نصب ۱۸۰ سانتریفیوژ «آی‌ار-۲ ام» در تاسیسات غنی‌سازی نطنز است؛ مدعی شده بود که این اقدام ادامه نقض تعهدات ایران در مقابل قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل و قطعنامه‌های شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که از جمهوری اسلامی ایران خواسته غنی‌سازی را متوقف کند.

اما برخی کشورها و دیپلمات‌ها هم از گزارش اخیر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، درباره برنامه هسته‌ای ایران ابراز رضایت کردند چراکه تبدیل ذخایر اورانیوم غنی شده با مقیاس 20‌درصد به میله‌های سوخت برای تزریق به رآکتور تحقیقاتی- پزشکی تهران تاییدی بود بر این‌که جمهوری اسلامی ایران تصمیمی برای نظامی کردن برنامه هسته‌ای خود ندارد.

بررسی توقف مذاکرات تهران- آژانس
از دیگر موضوعاتی که در نشست افتتاحیه شورای حکام از سوی یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد اشاره قرار خواهد گرفت توقف مذاکرات هسته‌ای ایران- آژانس خواهد بود. مذاکراتی که 28 بهمن سال‌جاری در هشتمین دوره برای دستیابی به مدالیته حل و فصل ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران در تهران به بن‌بست خورد.

این مذاکرات باز هم با دو دیدگاه متفاوت به پایان رسید؛ یک‌طرف ناامید و طرف دیگر امیدوار. سرپرست هیات مذاکره‌کننده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در پایان این مذاکرات اعلام کرد که اختلافات همچنان پابرجا است و سرپرست هیات مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد که پیشرفت‌هایی حاصل شده و دو طرف بر سر برخی موارد از مدالیته توافق رسیدند؛ با این حال برخلاف گذشته این دور از مذاکرات نه دو روزه بلکه یک روزه پایان یافت و در پایان نیز دو طرف برای دور بعدی مذاکرات با یکدیگر به توافقی دست پیدا نکردند تا به این ترتیب دور بعدی مذاکرات احتمالا پس از نشست فصلی شورای حکام برگزار شود؛ نشستی که خط و نشان‌هایی برای پرونده جمهوری اسلامی ایران کشیده بود.

اما از آن خط و نشان‌ها تا دیروز یعنی یک روز مانده به برگزاری نشست فصلی شورای حکام خبری نبود. در پایان نشست فصل پاییز شورای حکام در شهریور ماه سال‌جاری که در نهایت منجر به صدور دوازدهمین قطعنامه شورای حکام در طول ۹ سال گذشته علیه ایران شد، برخی کشورهای عضو آژانس از جمله ایالات متحده آمریکا مدعی شدند که در صورت عدم توافق در مذاکرات ایران و آژانس، احتمالا جمهوری اسلامی ایران با تصمیم سخت‌گیرانه‌ای در نشست ماه مارس (نشست امروز که از 14 تا 18 بهمن برگزار می‌شد) روبه‌رو خواهد شد. حد این سختگیری را نیز چندی پیش خبرگزاری فرانسه تعیین کرده بود.

این خبرگزاری به نقل از دیپلمات‌های نزدیک به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مدعی شده بود که در صورت عدم توافق ایران و آژانس در این دور از مذاکرات احتمال ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت در ماه مارس وجود خواهد داشت. یک دیپلمات که نخواست نامی از وی ذکر شود در گفت‌وگو با این خبرگزاری مدعی شده بود که نشست‌های ایران و آژانس از ژانویه 2012 تاکنون نتیجه‌ای به همراه نداشته و امید به ثمربخشی دور بعدی مذاکرات نیز چندان زیاد نیست. به ادعای وی، به‌نظر نمی‌رسد هیچ‌یک از زمینه‌های اختلاف‌نظر از بین رفته باشد اما پیامد‌های شکستی دیگر در مذاکرات می‌تواند بسیار جدی باشد.

این ادعا در حالی مطرح شد که در پایان هشتمین دور مذاکرات هسته‌ای ایران و آژانس، هرمان ناکاترس، سرپرست هیات مذاکره‌کننده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تاکید کرد که «تعهد ما مبنی بر تداوم دیالوگ و گفت‌وگو با ایران غیرقابل تغییر است» که اتفاقا این رویکرد معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بر فضای حاکم بر پرونده هسته‌ای ایران نیز تاثیرگذار شد، به‌گونه‌ای که تهدیدهای گذشته تا حدود زیادی رنگ و روی سابق خود را در آستانه برگزاری نشست شورای حکام از دست داد. به‌طوری که دیروز یک دیپلمات غربی که خواست نامش فاش نشود، به خبرگزاری فرانسه گفت: بر این باورم که در نشست اعضای حکام هیچ قطعنامه‌ای علیه ایران صادر نمی‌شود.

جدا از رویکرد سازنده آژانس نسبت به آینده مذاکرات هسته‌ای ایران، پایان امیدوارکننده مذاکرات سیاسی هسته‌ای ایران و گروه 1+5 در مذاکرات آلماتی نیز بر تغییر فضای حاکم بر پرونده هسته‌ای ایران بی‌تاثیر نبوده است؛ مذاکراتی که خوشبینی‌های تازه‌ای را میان طرف‌های درگیر در پرونده هسته‌ای ایران ایجاد کرده است؛ البته این خوشبینی از سوی جمهوری اسلامی ایران نمود بیشتری پیدا کرد، ‌آن‌چنان که هنوز چند روزی از این مذاکرات که دو طرف بدون دستیابی به توافقی بر سر گام‌های اعتمادساز به آن پایان دادند، نگذشته که علی‌اکبر صالحی، ‌وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، چند گام جلوتر از توافقات احتمالی آینده که 16 فروردین در آلماتی شاید حاصل شود، خبر از برداشته شدن تدریجی تحریم‌ها داد.

علی‌اکبر صالحی در حاشیه حضور در همایش معاونان و فرماندهان مرزبانی ناجا در جمع خبرنگاران با اشاره به بحث تحریم‌ها، اظهار کرد: ما تحریم‌ها و همچنین این موضوع که از امروز تحریم‌ها نه فقط تشدید نخواهد شد بلکه شاهد رفع تدریجی آن‌ها خواهیم بود را تفأل به خیر می‌دانیم. صالحی در حالی نسبت به رفع تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران ابراز امیدواری کرد که یک مقام ارشد آمریکا که در مذاکرات اخیر گروه 1+5 با ایران در آلماتی قزاقستان حضور داشت در گفت‌وگو با رویترز اعلام کرده بود که در این مذاکرات هیچ پیشنهادی درباره لغو تحریم‌های ایران مطرح نشد. از سوی دیگر چهارشنبه ۹ اسفند نیز خبر رسید که قانون‌گذاران آمریکایی طرحی را برای تشدید تحریم‌های تهران ارائه کرده‌اند. براین اساس معلوم نیست که امیدواری وزیر خارجه ایران منطبق بر کدام توافقی است که تاکنون خبر آن رسانه‌ای نشده است.

 در هر حال اگر توافقی در این‌باره یعنی رفع تحریم هنوز حاصل نشده باشد حداقل تاثیر مذاکرات آلماتی بر نشست آتی شورای حکام دور شدن سایه تهدیدها بوده است به‌گونه‌ای که احتمال ارسال پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل در این دوره بسیار کاهش پیدا کرده است، هر چند این احتمال به‌طور کامل هنوز رد نشده است و به نوعی پرونده هسته‌ای ایران در نشست شورای حکام در دوراهی ماندن در وین (مقر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی) یا رفتن به نیویورک (مقر شورای امنیت سازمان ملل متحد) قرار گرفته است.

پایان ناکارتس در آژانس
مهم‌ترین دستور کار عادی شورای حکام در نشست فصل زمستان، رای‌گیری درباره هیات‌رییسه آژانس است که به احتمال زیاد یوکیا آمانو، مدیرکل فعلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مجددا در سمت خود ابقا خواهد شد. با این حال منابع غربی می‌گویند هرمان ناکارتس در این دوره نامزد تصدی معاونت امور پادمان‌های آژانس نخواهد شد و او به‌زودی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را ترک خواهد کرد.

 به گزارش رویترز منابع خبری اعلام کرده‌اند که ترو واریورانتا (Tero Varjoranta) رییس سازمان ایمنی هسته‌ای و تشعشعات اتمی فنلاند، جانشین هرمان ناکارتس به عنوان معاون مدیرکل امور پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهد شد و از تابستان سال آینده پرونده هسته‌ای ایران در اختیار او قرار خواهد گرفت. بنابراین هرمان ناکارتس، معاون امور پادمان‌های آمانو و سرپرست هیات مذاکره‌کننده آژانس با جمهوری اسلامی ایران، تنها تا تابستان فرصت دارد که توافقات خود با ایران در جریان مذاکرات فنی- حقوقی را نهایی کند.

منبع:بهار