تله دلار

بانك مركزي آرام‌آرام در حال افزايش نرخ ارز مسافرتي است تا آن را با نرخ بازار آزاد، يكسان كند. اين بانك روزانه به طور ميانگين 30 تا 50 تومان نرخ ارز مسافرتي را گران‌تر مي‌كند.
 
ديروز قيمت هر دلار مسافرتي با 7/42تومان افزايش به هزارو 297تومان رسيد. البته اين نرخ در ساعات پاياني فروش ارز در روز گذشته دوباره تغيير كرد. ساعت 13:30 كه سايت ويژه فروش ارز توسط بانك مركزي بسته شد نرخ هر دلار مسافرتي به هزارو 306تومان افزايش يافت. با اين حساب ديروز ارز مسافرتي نسبت به روز قبل حدود 7/51تومان افزايش داشت.
 
سياست افزايش نرخ ارز مسافرتي از هفته‌ها پيش در سكوت خبري درحال اجراست. تنها آناني از افزايش قابل ملاحظه نرخ ارز مسافرتي خبردار مي‌شوند كه براي خريد ارز مسافرتي به بانك‌ها مراجعه مي‌كنند. البته متقاضيان به‌راحتي نمي‌توانند ارز مسافرتي خود را تهيه كنند. خريد ارز مسافرتي پروسه‌اي دارد كه ساعت‌ها به طول مي‌انجامد.
 
متقاضيان در ساعت حوالي سه صبح مقابل شعب ارزي بانك‌ها صف مي‌كشند تا زودتر به ارزهاي خود دست يابند. شعب ارزي بانك‌ها نيز اول‌صبح كه كار خود را آغاز مي‌كنند نام متقاضيان را به ترتيبي كه آمده‌اند بر كاغذي يادداشت مي‌كنند.
 
انتظارها از همين لحظه به صورت رسمي آغاز مي‌شود. البته پايان اين پروسه همواره با خريد ارز مسافرتي همراه نيست بلكه بسياري از افراد موفق به خريد ارز نمي‌شوند و بايد روزي ديگر البته زودتر از سايرين جلوي شعب ارزي صف بكشند. 

بانك مركزي از اين طريق مي‌خواهد ارزهاي خود را گران‌تر بفروشد و ريال بيشتري دريافت كند. شايد اين اقدام اعترافي باشد بر ارزان‌بودن نرخ دلار كه همواره از سوي منتقدان بانك مركزي مورد اشاره قرار گرفته است. البته مهم‌تر آنكه اين اقدام سوءظني را كه ماه‌هاست مطرح مي‌شود قوت مي‌بخشد. مدت‌هاست كارشناسان، بانك مركزي را به تامين منابع مورد نياز دولت متهم مي‌كنند. دولت در سال‌جاري با 35هزار ميليارد تومان كسري بودجه مواجه است كه 15هزار ميليارد تومان آن مربوط به پرداخت يارانه‌هاي نقدي است.
 
تلاطم‌هاي بازار ارز‌ و ‌سكه كه بسياري از صاحب‌نظران معتقدند بانك مركزي توان كنترل و مهار آن را دارد به دلايلي آن را كنترل نمي‌كند. اينها همان دلايلي هستند كه منجر به ادامه تنش‌هاي اين دو بازار شده‌اند. با اين حال، بانك مركزي هرگز اين ادعاها را تاييد نكرده است. اما افزايش نرخ ارز مسافرتي كه بي‌سروصدا هم انجام مي‌شود نمونه بارزي است كه نشان مي‌دهد بانك مركزي از اين طريق به دنبال كسب سود است. اين كسب سود تا آنجا پيش مي‌رود كه قيمت دلار مسافرتي با دلار آزاد يكسان شود.
 
همين ديروز، دلار آمريكا در بازار آزاد تهران به مبلغ هزارو 520تومان به فروش رسيد. با اين حساب در اين روز شكاف قيمت دلار مسافرتي با نرخ آزاد آن به 214تومان بالغ مي‌شود. البته به گفته بانكي‌ها اين شكاف كم‌كم كاهش مي‌يابد تا به صفر برسد. نرخ دلار مسافرتي در تارنماي بانك مركزي اعلام نمي‌شود. اين بانك تنها نرخ دولتي دلار را به‌صورت روزانه اعلام مي‌كند كه مصارف كاملا بازرگاني دارد. يعني براي واردات؛ وارداتي كه با آن توليد به زانو درآمده تا از شدت افزايش قيمت‌ها و تورم كاسته شود. اين نرخ ديروز هزارو 115تومان بود. واردكنندگان مي‌توانند با پرداخت اندكي كارمزد، دلار خود را به همين نرخ خريداري كنند.
 
در اين مدت تلاش بانك مركزي تنها بر تامين دلار مورد نياز اين گروه از فعالان بازرگاني استوار شده و دلار اين افراد بي‌هيچ كم و كاستي تامين مي‌شود. پيشتر رييس كل بانك مركزي، طي دو دستورالعمل آن‌هم در يك‌ماه از هشت بانك خواست تا دلار مورد نياز واردكنندگان را به‌صورت نامحدود تامين كنند و به همين دليل نيز بانك مركزي تنها نرخ ارز مربوط به اين گروه از فعالان بازرگاني را اعلام مي‌كند.
 
نيمه دوم سال گذشته، اولين تنش‌هاي بازار ارز شكل گرفت. در آن زمان نرخ دلار نزديك به 1000تومان بود. همين تنش‌ها موجب شد نرخ دلار در روندي صعودي قرار گيرد و وسوسه‌اي شود براي كساني كه به دنبال سودآوري بودند. در كنار اين، كاهش دستوري نرخ سود بانكي نيز موجب خروج بخشي از سپرده‌ها از شبكه بانكي شد. اين سپرده‌ها به سوي بازار ارز هجوم آوردند و تلاطم‌هاي اين بازار بيشتر شد. بازار سكه هم به تنش افتاد و تلاطم‌هاي بازار ارز را همراهي كرد. 

دراين مدت دولت مردان همواره تمامي گره‌ها و مشكلات اين دو بازار را به گردن سودجويان و دلالان انداختند در حالي كه اهالي فن معتقد بودند دولت دست پنهان اين ماجراهاست. تنها اقدام بانك مركزي در اين مدت تغيير سه معاون ارزي بود تا در ظاهر نشان دهد، براي آرام كردن بازارهاي سكه و ارز در تلاش است. با اين همه نه‌تنها هيچ تغييري در اين دو بازار ايجاد نشده بلكه برنامه خاصي نيز براي كنترل اين بازارها ارايه نشده است.