در آستانه سوم آذرماه، دیروز بازار تهران پس از سه هفته شاهد کاهش جزئی
قیمت دلار و رسیدن نرخ این ارز به سطح زیر 3250 تومان بود. قیمت دلار از 10
آبان در بازه بین 3250 تا 3265 تومان قرار داشت و از یکشنبه هفته گذشته تا
شنبه این هفته نیز، قیمت بین دو سطح 3250 تا 3255 تومان در نوسان
بوده‌است.
در این شرایط، مهم‌ترین سوال پیش روی فعالان بازار ارز به
چشم‌انداز ارزی پس از مذاکرات هسته‌ای جاری در وین بازمی‌گردد. در این
زمینه، بررسی‌های «دنیای اقتصاد» با استفاده از داده‌های ارزی مربوط به
بازه‌های زمانی نزدیک به ادوار قبلی مذاکرات، نشان می‌دهد به‌ویژه پس از
مذاکرات و توافق صورت گرفته در ژنو در پاییز سال قبل، از حساسیت بازار ارز
به مذاکرات هسته‌ای کاسته شده است و شدت تغییرات و نوسان‌های ارزی، وابستگی
کمتری به اخبار و رویدادهای دیپلماتیک پیدا کرده است.
دومین کاهش دلار در هفته جاری
در دومین روز آذرماه، دلار معاملات خود را با قیمت مشابه روز قبل (3250
تومان) آغاز کرد. با این حال، پس از گذشت زمان کمی از شروع بازار و تغییر
فضای آن، بهای دلار در مسیر کاهشی قرار گرفت. در نزدیکی‌های ساعت 12 ظهر،
بهای این ارز در تابلوی اکثر فعالان رسمی تا 3245 تومان پایین آمد و در
ادامه روز شاخص بازار ارز با 5 تومان کاهش دیگر به 3240 تومان رسید. پایین
آمدن نرخ فروش دلار به زیر 3250 تومان در حالی صورت گرفت که بهای این ارز
در 22 روز گذشته در بازه 3250 تومان تا 3265 تومان قرار داشت و قیمت این
ارز در این محدوده زمانی در برابر کاهش قیمت به زیر 3250 تومان مقاومت کرده
بود.
دیروز با وجود افت نرخ فروش دلار، اکثر فعالان رسمی نرخ خرید خود را مانند
روز شنبه، روی 3230 تومان نگه داشتند. به این ترتیب با افت قیمت فروش و
ثبات نرخ خرید، فاصله بین نرخ خرید و فروش نسبت به روز ابتدایی هفته کم شد.
به گفته تحلیلگران بازار، هر گاه اختلاف نرخ و فروش ارز در بازار بالا
می‌رود، تا حدودی نشانگر احتمال کاهش قیمتی دلار در روزهای بعد است. در
دومین روز هفته بهای دلار 10 تومان نسبت به روز قبل تغییر کرد.
این در حالی
است که از ابتدای هفته انتهایی آبان‌ماه، تغییرات قیمتی دلار نسبت به روز
قبل تنها 5 تومان بود و دلار بین دو قیمت 3250 تومان و 3255 تومان نوسان می‌کرد.
آخرین باری که قیمت دلار در یک روز نسبت به روز قبل 10 تومان نوسان داشت،
به تاریخ 25 آبان ماه بازمی‌گشت. با این حال با کاهش حجم خرید و فروش و افت
تقاضا، قیمت دلار روز قبل 10 تومان کم شد و در برخی از موارد نرخ فروش به
زیر 3240 تومان هم پایین آمد.
سکوت معامله‌گران غیررسمی
در دومین روز آذرماه، فضای بازار بیش از پیش تحت تاثیر نزدیک شدن به پایان
ضرب‌الاجل هسته‌ای قرار گرفت. به گفته معامله‌گران، دامنه تقاضا در بازار
دیروز بسیار کمتر از روزهای قبل از آن بود و اکثر فعالان تمایلی به خرید و
فروش ارز نداشتند. به اعتقاد این گروه، اکثر فعالان در انتظار آشکار شدن
نتایج مذاکرات و مشخص شدن جهت‌گیری آینده قیمت دلار هستند.
به تبع این عامل
انتظاری و کاهش حجم خرید و فروش، تعداد فعالان غیررسمی میدان افشار در
بازار آزاد ارز تهران نیز به‌طور محسوسی کاهش یافت و در بعضی ساعات، قیمت
خریدی از سوی این گروه اعلام نشد.
افزایش جزئی قیمت سکه
دیروز، با وجود افت قیمتی دلار در بازارهای داخلی و ثبات اونس در
بازارهای جهانی، قیمت سکه با افزایش مواجه شد. هر سکه بهار آزادی به بهای
915 هزار تومان معامله شد که افزایشی هزار تومانی نسبت به روز ابتدایی هفته
داشت. به‌نظر می‌رسد عامل اصلی افزایش جزئی قیمت سکه در این روز، افت قیمت
سکه در روز شنبه بوده است که در تضاد با افزایش قیمت جهانی طلا قرار داشت.
با وجود افزایش 10 دلاری اونس در روز جمعه، قیمت سکه روز شنبه 2 هزار
تومان کاهش یافت و حباب منفی سکه به 10 هزار تومان رسید. «دنیای اقتصاد»
نیز در گزارش روز شنبه، با اشاره به حباب منفی شکلگرفته در قیمت سکه، از
احتمال افزایش جزئی قیمت این کالا در روز یکشنبه (دیروز) و کم شدن تدریجی
حباب منفی ایجادشده سخن گفته بود.
جست‌وجوی عوامل اصلی تغییر نرخ ارزعوامل اصلی نوسانات گسترده و جهش نرخ ارز در بازار
غیررسمی را باید در تحولات عرضه و تقاضای بازار ارز جست‌وجو کرد. بر اساس
مبانی روشن اقتصادی، ریشه جهش نرخ ارز را باید در افزایش تقاضای ارز یا
کاهش عرضه ارز یا ترکیبی از هر دو جست‌وجو کرد. تا قبل از تلاطم اخیر ارزی
جهش‌های قیمتی در بازار ارز در اقتصاد ایران عمدتا ناشی از محدودیت منابع
ارزی و کاهش شدید عرضه آن رخ داده بود.
دلیل چنین اتفاقی هم به ساختار
بازار برمی‌گشت که سمت عرضه به‌دلیل وجود درآمدهای نفتی کاملا انحصاری بود و
تحت‌تاثیر میزان صادرات و قیمت نفت عمل می‌کرد. طرف تقاضای بازار ارز را
نیز می‌توان به دو بخش تقاضای معاملاتی (تقاضای ارز به‌عنوان وسیله مبادله
عمدتا با هدف تامین مالی واردات) و تقاضای سفته‌بازی (تقاضای ارز به‌عنوان
یک دارایی با هدف کسب سود) تفکیک کرد، اما از میانه سال 90 با کاهش عرضه
ارز و محدودیت در نقل و انتقال خارجی تقاضا در بازار افزایش یافت. بخش
زیادی از این تقاضا ناشی از رفتارهای سفته‌بازانه بود.
با ورود سفته‌بازان
به بازار، روند مذاکرات به‌عنوان یک متغیر تاثیرگذار بر بازار نقش مهمی
ایفا می‌کرد. به‌گونه‌ای که متناسب با خروجی مذاکرات، درجه نوسان متفاوت
بود. به همین دلیل در دوره حضور سفته‌بازان اخبار مذاکرات موجب شوک‌های
مثبت و منفی در قیمت ارز می‌شد. فعالان در آن دوره از نرخ ارز به‌عنوان
شاخص احساس بازار‌ها یاد می‌کردند. در یک سال و نیم اخیر با خروج
سفته‌بازان از بازار ارز از میزان واکنش قیمت ارز به مذاکرات هسته‌ای تا
حدود زیادی کاسته شد.
به‌نظر می‌رسد درجه همبستگی میان این دو متغیر به شدت
تضعیف شده و اگر سایر متغیرهای اقتصاد کلان در وضعیت مناسبی باشد شدت شوک
ارزی متاثر از نتایج مذاکرات علاوه‌بر آنکه به میزان دوره‌های قبل نیست حتی
در مقام مقایسه کم‌دامنه‌تر نیز باشد. «دنیای اقتصاد» با نگاهی به روند
مذاکرات هسته‌ای و قیمت دلار در بازار تلاش کرده نشان دهد هر چه فعالیت‌های
سفته‌بازانه در بازار کمتر بوده شدت اثر نتیجه مذاکرات نیز بر قیمت‌ها
محدودتر بوده است.