کسری بودجه دولت

دیوان محاسبات کشور دو گزارش مهم خود را به تازگی منتشر کرده است. این نهاد گزارش تفریغ بودجه در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ را که به بررسی جزئیات عملکرد بودجه‌ای دولت در این سال‌ها می‌پردازد، منتشر کرد. آمارهای این گزارش حاکی از آن است که کسری بودجه دولت در سال۱۴۰۱ برابر با ۴۳۷هزار میلیارد تومان و در سال۱۴۰۲ برابر با ۵۹۳ هزارمیلیارد تومان بوده است.

آمار عجیب کارشناس تلویزیون از برداشت ۲۰۰ هزار میلیاردی دولت از بازار سرمایه برای تامین کسری بودجه را مشاهده می‌کنید.

وزیر کشور اظهار داشت: این دولت با اتکا به ظرفیت داخلی از کسری بودجه ۴۰۰ هزار میلیارد تومانی با موفقیت عبور کرد.

وحید شقاقی شهری اقتصاددان می گوید:در اقتصاد سالم نقدینگی موجود باید صرف افزایش تولید و سرمایه‌گذاری در بخش مولد اقتصادی شود، اما به دلیل این که اقتصاد ایران آن سلامت لازم را ندارد و به نوعی اقتصاد ضد فعالیت‌های تولیدی است و همچنین موانع کسب و کار زیادی بر سر راه بخش مولد اقتصادی وجود دارد، عملا فعالیت‌های تولیدی مختل می‌شود و این نقدینگی به بازار‌های مختلف پمپاژ می‌شود که در نهایت موجبات افزایش قیمت‌ها و تورم را در جامعه به بار می‌آورد.

زاوه با تاکید بر این که خودرو امروز از کالایی مصرفی به سرمایه‌ای تبدیل شده است، اظهار داشت: با توجه به وضعیتی که دولت در بازار خودرو به وجود آورده، این بازار برای کسانی که برای حفظ ارزش پول خود خودرو خریداری می‌کنند، بازار بسیار ایده‌آلی است و سود تضمین شده‌ای ایران سرمایه گذاران خود خواهد داشت. از سویی این موضوع نیز باید در نظر گرفته شود، تا زمانیکه قیمت‌گذاری دستوری در بازار خودرو ادامه باید، با هیچ سازوکاری بازار خودرو اصلاح نخواهد شد.

لازم است در بحران مالی و اقتصادی فعلی، دولت کسری بودجه را نه با افزایش مالیات کارگران، کارمندان و تولیدکنندگان بلکه از سازمان‌هایی که تاکنون مالیات نداده‌اند، شروع کند.

دانشمند با اشاره به اینکه تمام تصمیمات اقتصادی که گرفته می‌شود، به مانند زنجیر به هم وصل هستند و بر یکدیگر اثر می‌گذارند، بیان کرد: به بیان دیگر اقتصاد به مانند یک اکو سیستم عمل می‌کند، یکی شما اگر یک سیاستی را اجرا کردید این مسئله بر روی تمام سیستم تاثیرگذار است، بنابراین مشکلات اقتصادی که کشور گرفتار آن است، افزایش بیکاری، رشد افسارگسیخته تورم و گرانی‌ها، منفی شدن نرخ رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری و کسری شدید بودجه دولت، تمامی این موضوعات یک راه‌حل اصولی و دائمی دارد و آن تقویت بخش تولید است، هر سیاسی که اتخاذ می‌شود، باید در جهت تقویت تولید باشد، در غیر این صورت اتفاق خاصی برای اقتصاد کشور نخواهد افتاد و وضعیت نه تنها به سمت بهبود حرکت نمی‌کند، بلکه به سمت وخیم‌تر شدن گام بر می‌دارد.

قنبری کارشناس مسائل اقتصادی خاطر نشان کرد: به دولت توصیه می‌شود که این راهکار‌های غیر تورمی را برای جبران کسری بودجه به کار ببندد و از چاپ پول خودداری کند، هرچند که اجرایی کردن این راهکار‌ها زحمت فراوانی برای دولت می‌تواند داشته باشد و به احتمال زیاد در این باره با مشکل مواجه خواهد شد، زیرا اجرای این راهکار‌ها عده‌ای را بسیار عصبانی خواهد کرد، اما باید بالاخره یک بار برای همیشه این اقدامات اصلاحی در ساختار اقتصادی ایران انجام شود، زیرا که دیگر اقتصاد ایران ظرفیت چاپ پول و افزایش پایه پولی به منظور جبران کسری بودجه را ندارد و در صورتی که دولت بخواهد در شش ماهه دوم سالجاری چنین عملی را اجرا کند، مردم با طوفان سهمگین تورمی روبرو خواهند شد که می‌تواند این مسئله تبعات بسیار جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد.

دینی ترکمانی ادامه داد: وضعیت امروز اقتصاد ایران به مانند فردی است که به دلیل افزایش هزینه‌ها قدرت پس انداز و انجام سرمایه‌گذاری و خلق ثروت را برای خود ندارد، بنابراین هر چه را که در می‌آورد، خرج امور جاری خود می‌کند، در نتیجه چنین فردی آینده خوبی در انتظار ندارد و با مشکلات بسیار زیادی روبرو خواهد شد، دولت ایران نیز به چنین پدیده گرفتار شده، در حالی که سهم بودجه‌های عمرانی و توسعه‌ای در بودجه‌های سنواتی بسیار کاهش یافته و نهاد‌های بودجه خوار منابع کشور را می‌بلعند، نهاد دولت کارکرد هزین‌های پیدا کرده و تنها به پرداخت حقوق و دستمزد و امور امور جاری می‌پردازد، بنابراین دولت خاصیت انباشتی خود را از دست داده و توانایی و قابلیت سرمایه‌گذاری مولد را ندارد؛ بنابراین در چنین وضعیتی در آینده نمی‌توان انتظار رشد و توسعه را داشت.

به بیان خیلی ساده، دولت‌های ایرانی تقریباً همواره بیش از آنچه درآمد داشته اند خرج کرده اند و این به کسری بودجه، تورم افسارگسیخته و توزیع فقری همه گیر در میان ایرانی‌ها انجامیده است. در واقع، کسی از دولت‌های ایرانی انتظار معجزه و «قهرمان بازی» ندارد. راه خانه دار شدن ایرانی‌ها از انضباط مالی دولت می‌گذرد و شاید بهتر باشد دولت همین یک کار را به درستی انجام دهد.

شقاقی با تاکید بر اینکه میزان معوقات بانکی بالغ بر هزار هزار میلیاردتومان‌شد، تصریح‌کرد: باید یک برنامه‌ریزی درست و اصولی انجام شود که این معوقات به مرور به بانک‌ها بازگردانده شود، در غیر این صورت هر سال بر میزان این معوقات عقب مانده بانک‌ها افزوده شده و همین موضوع عاملی در جهت افزایش نقدینگی است بنابراین این امیدواری وجود دارد که با روی کار آمدن دولت جدید مطالبات نظام بانکی وصول شود.

دبیرکل اسبق خانه اقتصاد ایران با تاکید بر اینکه تنها راه برون رفت از وضعیت فعلی رفع تحریم‌ها و امکان فروش نفت و ورود منابع حاصل از آن به کشور است، تصریح کرد: با توجه به وضعیتی که وجود دارد این امر تنها در شرایطی محقق خواهد شد که یکی از دو طرف، یعنی ایران و آمریکا از مواضع خود کوتاه بیایند، در غیر این صورت در کشور شاهد خواهیم بود که با این حجم از افزایش نقدینگی شرایط تغییر نکند و حتی می‌توانیم تا پایان سال تورم ۵۰ درصدی را نیز تجربه کنیم، بنابراین سال سختی را از نظر اقتصادی در پیش رو داریم.

فربد زاوه کارشناس صنعت خودرو با اشاره به اینکه اخذ مالیات از از مالکان خودرو‌های بالای یک میلیارد تومان به نظر اجرایی نخواهد بود، گفت: در اینباره باید مشخص شود که معیار قیمت‌گذاری یک میلیارد تومان چیست، به بیان دیگر به چه وسیله‌ای ارزشگذاری خودرو برای اخذ مالیات صورت می‌گیرد، آیا ملاک ارزش خودرو است آن چیزی است که در گمرک اظهار شده در همان بدو واردات یا اینکه ارزش روز خودرو در بازار مدنظر قرار خواهد گرفت.

مرتضی افقه مدیر گروه اقتصاد دانشگاه چمران اهواز با اشاره به اینکه تصمیم مجلس برای افزایش ۵۰ درصدی بودجه عمرانی عملی نیست، اظهار داشت: در حال حاضر با توجه به کسری بودجه شدیدی که دولت با آن روبرو است، افزایش بودجه عمرانی امکان پذیر نیست، این درحالیست که بودجه جاری نیز به اندازه کافی چلانده شده و فقط به اندازه حقوق و دستمزد کارکنان دولت بسته شده و امکان این که از بودجه جاری کاسته شود وجود ندارد، حال معلوم نیست، که نمایندگان به چه منابعی فکر کرده اند، که چنین اظهاراتی را به زبان می‌آورند.

پازوکی با تاکید بر اینکه باید با توجه به شرایط موجود از هزینه‌های های که در بودجه درنظرگرفته شده، کاسته شود، ادامه داد: حداقل بین ۱۰ تا ۱۵ درصد باید از هزینه‌ها کم کرد، مجلس که در حال حاضر مشغول بررسی آن است و کمیسیون تلفیق نیز به کلیات بودجه رای داده، خوب است از خود شروع کرده و بودجه مجلس را نیز کاهش دهد، بودجه بسیاری از نهاد‌ها و ارگان‌های مختلف با افزایش بسیار زیادی روبرو بوده، در حالیکه بسیاری از مصارف را باید حذف کرد، زیراکه کشور در شرایط عادی حضور ندارد و باید مسئولان دولتی و حکومتی در مصرف بودجه صرفه جویی و قناعت کنند.

شقاقی با اشاره به اینکه هم اکنون سهم درآمد‌های مالیاتی از بودجه عمومی حدود ۳۰ درصد است، بیان داشت: بودجه عمومی حدود ۸۴۰ هزار میلیارد تومان است، که برای تامین آن دولت باید راهکار‌های موجود را در نظر بگیرد، در این رابطه برای افزایش درآمد‌های مالیاتی دولت و مجلس با همکاری یکدیگر باید پایه‌های جدید مالیاتی را عملیاتی کنند، پایه‌هایی نظیر مالیات بر عایدی سرمایه، ثروت، مجموع درآمد، خانه‌های خالی و...، بر این اساس باید یک تصمیم جدی گرفته شود که سهم مالیات را در بودجه افزایش دهند.

مرتضی افقه کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به این که مسئله کسری بودجه سال آینده به هیج وجه قابل حل نیست، گفت: اینکه مجلس مدام تاکید می‌کند، که دولت باید اصلاحات ساختاری زیادی را در بودجه به وجود بیاورد، به نظر می‌رسد نوعی لجبازی است، زیراکه خود نمایندگان به خوبی می‌دانند، درآمدی برای جایگزینی پول نفت وجود ندارد و تا زمانیکه تحریم‌ها وجود داشته باشد، کسری بودجه نیز همچنان پابرجا است، نمایندگان مقصودشان این است که دولت میزان درآمد نفتی را غیر واقعی ذکر کرده است.

ا دینی ترکمانی استاد دانشگاه گفت: بودجه، در اصل، امری سیاسی است، اینکه ترکیب منابع و مصارف چگونه باشد را ویژگی‌های ساخت قدرت تعیین می‌کند نه کارشناسانی که حکم ابزار فنی در بودجه‌ریزی را دارند، بنابراین مادامی که این ساخت ویژگی‌های ماهوی خود را حفظ کند، بودجه نمی‌تواند از نظر کارکرد‌های تخصیصی و توزیعی خوب عمل کند و در خدمت پیشبرد اهداف توسعه‌گرایانه باشد.

سیدکمال سیدعلی کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه بودجه ۱۴۰۰ بسیار خوشبیانه بسته شده است، گفت: از این نظر خوشبینانه، که دولت اعتقاد دارد، مذاکرات با آمریکا انجام می‌شود و بودجه با فرض بازگشت آمریکا به برجام تدوین شده، مهم‌ترین نشانه در این رابطه میزان فروش نفت است، بر اساس آن چیزی که در بودجه آمده، پیش بینی شده ایران روزانه دو میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت را به فروش برساند.

مرتضی عزتی اقتصاددان با اشاره به اینکه اگر دولت نتواند از بازار سرمایه این کسری بودجه خود را تامین کند، روی به روش‌های دیگری خواهد آورد، گفت: راهکاری که دولت‌ها معمولا در این باره به کار می‌گیرند چاپ پول از طریق استقراض از بانک مرکزی و خلق نقدینگی است، که این مسئله تبعات بسیار جبران ناپدیری را به دنبال دارد، متاسفانه در سال‌های مختلف شاهد بودیم که دولت‌های گوناگون از این حربه بهره یرده اند و تورم سنگینی را بر اقتصاد تحمیل کرده اند.