نخستوزیر عراق: «کوچک و بزرگ میدانند که من علنا پیش از این و در یادداشتهای رسمی، خواستار اجرای این گزینه و آنچه که به مصلحت مردم و کشور است، شده بودم.»
شغاتی با بیان اینکه حساب کاربری دستگاه مبارزه با تروریسم در توئیتر و فیسبوک هک شده است، گفت: «دستگاه مبارزه با تروریسم همواره تکیه گاه وطن و حامی ملت و نظام سیاسی دمکراتیک و کشور عراق و نهادهای ملی آن بوده و هست.»
اعتراضات عراق روز به روز پیچیدهتر و مطالبات آن رادیکالتر میشود. روزهای گذشته نشان داده که رویارویی خشونتآمیز با تظاهراتکنندگان نه تنها به آرام شدن اوضاع منجر نشده بلکه بر التهاب اوضاع افزوده است. تظاهرات روز جمعه مهم است، چنانچه هدف فعالان عراقی برای برگزاری تظاهرات «میلیونی» در این روز محقق شود، سرنوشت دولت عبدالمهدی، که به تازگی میان گروههای مهم بر سر ادامه کار آن توافق حاصل شده، دوباره در هالهای از ابهام قرار خواهد گرفت.
یک مقام در وزارت خارجه عراق گفت: «واشنگتن و سایر کشورهای غربی با حل و فصل (اعتراضات عراق) یا توافق ایران که به ابقای دولت فعلی منجر شد، مخالفت میکنند. همین امر ممکن است دلیل صدور بیانیه آمریکا باشد.»
گروههای سیاسی، توافق جدید را اعلام نکردند. به نظر میرسد این گروهها و همچنین دولت عبدالمهدی از واکنش خشمگینانه معترضان به این توافق نگران هستند. روز یک شنبه سران سه قوه عراق با حضور رئیس جمهور این کشور در کاخ ریاست جمهوری «قصر السلام» جلسه گرفتند و با برخورد خشونت آمیز با اعتراضات به شدت مخالفت کردند. سران عراق، ضمن تاکید بر حق جوانان عراق در برگزاری تظاهرات مسالمت آمیز، قول دادند که اصلاحات بنیادینی انجام دهند.
اما چنانچه اوضاع عراق بحرانیتر شود، ممکن است مداخله کنند و فضای اعتراضات را به ضدیت با ایران سوق دهند. چنین مداخلهای به نفع ایران و گروههای سیاسی شیعی عراق نیست؛ لذا ایران و این گروهها مایلاند هر چه زودتر بحران عراق به نحوی پایان یابد که هم مطالبات معقول معترضان محقق شود و هم ساختار کلی نظام سیاسی عراق حفظ شود.
اگر چه او بازیگر اصلی این ساختار است، اما ترجیح میدهد که هم جزو دولت باشد و هم رهبر اپوزیسیون. فضای ملتهب عراق و همچنین بیانیههای آتشین او خطاب به «انقلابیون» موجب شده که بسیاری از جوانان عراق، مقتدی صدر را مدافع حقوق مردم در ساختار سیاسی ببینند نه همدست مفسدان. با این حال، این موقعیت صدر ممکن است دیر یا زود تغییر کند. فعلا صدر دنبال سرنگونی دولت عبدالمهدی است، اما چنانچه معترضان، براندازی دولت عبدالمهدی را کافی ندانند و اعتراضات خود را ادامه دهند، در آن حالت، صدر بر سر دو راهی همراهی با مردم یا دفاع از کل ساختار سیاسی قرار خواهد گرفت.
«برهم صالح» رئیسجمهور عراق در سخنانی با تأکید بر لزوم انجام اصلاحات، گفت « عادل عبدالمهدی » به شرط تعیین جایگزینی برای او با اعلام استعفا موافقت کرده است.
اگر هدف انتخابات تغییر کابینه باشد، راه کوتاهتری وجود دارد و آن توافق شما با برادر العامری برای تشکیل کابینهای جدید است، در آن صورت نخست و زیر میتواند استعفای خود را ارائه کرده و کابینه جدید ظرف چند روز اگر نگوییم چند ساعت از زمان این توافق، مسئولیت آن را تحویل میگیرد.
به همین دلیل، در تظاهرات اوایل اکتبر، مقتدی صدر در یک بیانیه عمومی خواستار استعفای کل دولت شد، ولی نماینده او در جلسات خصوصی از ادامه کار دولت عبدالمهدی حمایت کرد. در واقع، گروههای سیاسی نگران هستند که در صورت سقوط دولت عبدالمهدی، دیگر نتوانند دولت تشکیل دهند و عراق بار دیگر وارد چرخه خشونت شود. دلیل حمایت ضمنی مرجعیت نجف از عبدالمهدی هم همین است. آیت الله سیستانی میداند که دولت عبدالمهدی کاستیهایی دارد، اما چون جایگزین مناسبی برای آن وجود ندارد، از ادامه کار آن و اجرای اصلاحات جدی حمایت میکند.
حزب الله عراق در اطلاعیهای با حمایت از خواستههای به حق تظاهرکنندگان اعلام کرد، از اقدامات عملی عادل عبدالمهدی در حل بحران بیکاری و مبارزه با فساد حمایت میکنیم و گروهها نیز برای تحقق برنامههای عبدالمهدی از نخست وزیر حمایت کنند.
در عراق ولبنان، به دلیل اختلافات فرقهای و قومی، مقامات اجرایی، فاقد اقتدار لازم برای اجرای قوانین و انجام اصلاحات هستند. نخست وزیر در این دو کشور، حتی نمیتواند وزیر کابینه خود را عوض کند. کوچکترین تصمیمات هم باید پس از تفاهم با سایر شرکا گرفته شود. بسیاری بر این باور هستند که این سیستم سیاسی کارآمد نیست و مردم دو کشور را از زدوبندهای سیاسی طبقه حاکم خسته کرده است. به همین دلیل، هم در لبنان و هم در عراق، معترضان شعار «همه باید بروند» را سر دادهاند.
اما به رغم همه این فشارها، احتمال کناره گیری یا استعفای عبدالمهدی، حداقل در کوتاه مدت، بعید است. موضع ائتلاف سائرون صدر این را نشان داد. مقتدی صدر ابتدا به طور علنی خواستار استعفای کل دولت عبدالمهدی شد، اما بعدها سکوت اختیار کرد. سپس المانیتور مدعی شد که رئیس هیئت سیاسی ائتلاف سائرون در یک جلسه غیرعلنی با استعفای عبدالمهدی مخالفت کرده است. برخی ناظران بر این باور هستند که علت موضع متناقض جریان صدر این است که جانشین مناسبی برای عبدالمهدی وجود ندارد.
در پایان این نشست «محمد الحلبوسی»، رئیس پارلمان عراق مکلف شد که با رؤساء و نمایندگان افراد شرکت کننده در تظاهرات اخیر دیدار کرده و خواستههای آنها را بشنود.
نرمش سعودی
طرح چهار مادهای ماکرون، هنوز به نتیجه نرسیده، اما شواهد و قراین نشان میدهد که احتمال موفقیت آن بالاست. چنانچه این طرح موفق شود، احتمال تنشزدایی میان ایران و عربستان نیز به شکل چشمگیری بالا خواهد رفت. اگر چه سعودیها تمام و کمال از کارزار فشار حداکثری کاخ سفید علیه ایران حمایت میکنند، اما آنها تمایلی به مقابله با ایران بدون حمایت آمریکا ندارند.
درباره هماهنگی آمریکا با رژیم صهیونیستی در این حملات، یک منبع امنیتی بلندپایه صهیونیستی ضمن تأیید این هماهنگی، تأکید کرد که اسرائیل تقریبا به صورت روزانه، با آمریکاییها، در تماس است و صهیونیستها با «مایک پامپئو» وزیر خارجه آمریکا نیز در سطوح سیاسی و نظامی در عراق هماهنگی دارند.
ظاهرا، سعودیها بعد از ماجرای آرامکو ابعاد جدیدی از استراتژی آمریکا در برابر ایران را متوجه شدند. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا به عربستان و امارات سفر کرد و گفتگوهای مفصلی درباره ایران با سران این دو کشور انجام داد. پس از این سفر بود که سعودیها هم به تقلید از آمریکا، کارت صلحطلبی در برابر ایران را بازی کردند.
در پی حمله ۱۴ سپتامبر به آرامکو، سعودیها ظاهرا امیدوار بودند که آمریکا به ایران حمله نظامی کند، اما پس از اینکه ترامپ از پاسخ نظامی به ایران خودداری کرد، نسبت به تعهد واشنگتن به دفاع از ریاض تردید کردند. آنها حتی مطمئن نیستند که در صورت حمله عربستان به ایران، ترامپ از آنها حمایت کند. از این رو، بعید نیست که تصمیم گرفتهاند به افرادی مانند عمران خان و عبدالمهدی فرصت دهند تا برای تنشزدایی میان ایران و عربستان تلاش کنند.
رئیس جمهور با اشاره به اینکه امنیت مرزهای مشترک ایران و عراق بسیار حائز اهمیت است، گفت: مبارزه جدی با قاچاق مواد مخدر از نگرانیها و دغدغههای اصلی جمهوری اسلامی ایران است و باید در این زمینه همکاریهای مشترکی بین دو کشور برنامهریزی شود.
اگر این گمانهزنی درست باشد، تحت کنترل درآوردن حشد الشعبی میتواند نشانهای از این امر باشد که آمریکا تقابل با ایران را اجتنابناپذیر میداند و برای اینکه خسارتهایش در چنین تقابلی را به حداقل برساند، تصمیم گرفته نیروهای نزدیک به ایران در منطقه را تا جای ممکن تضعیف کند.