این سفر برای بسیاری از آنها سرانجام تلخی دارد. نیمی از این پرندگان هیچگاه به موطن خود بازنمیگردند. این در حالیست که بازار شکار این پرندگان نیز بسیار پررونق شده است.
یکی از دیوانهکنندهترین چیزهایی که برخی از ساکنان در شمال غربی اقیانوس آرام زندگی هر سال میتوانند مشاهده کنند، حضور میلیونها غاز برفی مهاجر است که تمام زمستان را در اسکجیت والی میمانند.
سواحل مکران در محدوده سیستان و بلوچستان، همه ساله میزبان ۶۰ هزار پرنده مهاجر برای زمستان گذرانی است. سواحل امن، زیستگاههای متنوع و هوای معتدل عمده علل مهاجرت پرندگان به سواحل استان است.
روستای مایان سفلی در هشت کیلومتری غرب شهر تبریز، سالهاست که میزبان لکلکهایی است که با طی مسافتی طولانی از افریقا بر پشت بامها یا تیرهای چراغ برق این روستا لانه کرده اند.. آب و هوا و وجود رودخانه آجی چای در دامنه سبلان و در دسترس بودن غذای کافی باعث شده تا این پرندگان اقامت در این روستا را انتخاب کنند.
هر ساله دهها هزار پرستو به روستای کوچک مسانا وارد منطقه کوهستانی پافوس در جزیره قبرس میشوند. با شروع تابستان در ماه ژوئن، این پرندگان مهاجر روی سیمهای برق فرود میآیند و در آنجا استراحت میکنند و شروع به لانه سازی میکنند. نکته قابل توجه این است که این دسته از پرندگان هر روز در یک زمان، بین شش تا هشت صبح جمع میشوند و سپس در یک روند تکراری برای بیش از دو ماه پراکنده میشوند تا اینکه در پایان ماه اوت و اوایل سپتامبر به سمت آفریقا مهاجرت کنند.
دریاچه ارومیه در گسترهای به مساحت ۵۷۰۰ کیلومتر مربع درشمال غرب کشور از مهمترین زیست بومهای ایران است. پرندگان آبزی و کنار آبزی مهمترین عناصر تنوع جانوری دریاچه ارومیه هستند و وجود ۲۱۲ گونه پرنده در تالابها و جزایر پارک ملی دریاچه ارومیه ثبت شده است. جزیره تپه میانی در جنوب دریاچه ارومیه، محلی امن برای تخم گذاری و جوجه آوری پرندگانی مانند کاکایی ارمنی و کفچه نوک است.
بارندگیهای اخیر فصل بهار در سال ۱۴۰۳ باعث شده اغلب آب بندهای طبیعی و بندهای خاکی خراسان شمالی آبگیری شوند و همین امر پرندههای مهاجر از قبیل فلامینگو، باکلان، چنگر، اکراس سیاه، حواصیل و... را به تالابها کشانده است. سد خاکی کفترک در ۲۰ کیلومتری شرق شهر درق شهرستان گرمه، در استان خراسان شمالی قرار دارد.
همه پرندگان مهاجر در چرخه زندگی خود به آب و زیستگاههای مرتبط با آن متکی هستند. دریاچهها، رودخانهها، نهرها، برکهها، تالابها و اراضی ساحلی، دشتها و حتی مناطق کویری برای تغذیه، آشامیدن، لانهسازی و نفسی تازهکردن در طول مهاجرتهای طولانی ضروری هستند. با اینحال، منابع آبی کره زمین در وضعیت مطلوبی قرار ندارند، و در نتیجه حیات بسیاری از گونهها و نهتنها پرندگان مهاجر با تهدید جدی روبهرو است.
از سال ۲۰۰۶ هر ساله دومین شنبه ماه میکه امسال مصادف است با ۲۲ اردیبهشت، به نام روز جهانی پرندگان مهاجر (World Migratory Bird Day) شناخته میشود. هدف از این نامگذاری تأکید بر مشارکت فعال در حفاظت از پرندگان مهاجر و آگاه کردن مردم به درک اهمیت حضور پرندگان در محیطهای طبیعی و ترغیب جوامع محلی به مشارکت فعال در شناخت و حفاظت از پرندگان مهاجر است.
کوچ یا مهاجرت پرندگان به سفرهای منظم فصلی میگویند که بسیاری از گونههای پرندگان انجام میدهند. سفر پرندگان ممکن است در پاسخ به تغییرات آب و هوا، دسترسی به مواد غذایی و یا زیستگاه باشد.
گروهی از پرندگان مهاجر شامل صدها فلامینگو، کاکایی، سلیم و آبچلیک در نخستین روزهای سال ۱۴۰۳ به تالاب گاوخونی کوچ کردهاند؛ تالابی با ۴۷ هزار هکتار وسعت که بخش زیادی از آن خشک شده است. به لطف بارندگیهای اسفند ۱۴۰۲، اکنون در اولین روزهای سال ۱۴۰۳ فقط ۲ تا ۳ درصد از تالاب گاوخونی آب دارد. با این وجود عرصه تالاب میزبان صدها فلامینگو و هزاران کاکایی، سلیم و آبچلیک و پرندگان مهاجر دیگر میباشد. حضور این پرندگان باعث خلق تصاویری زیبا و چشم نواز شده که دیدنش لازمهی حداقل چندین ساعت پیاده روی در گل و لای میباشد.
سورن سولکر عکاس دانمارکی تصاویری از پرواز دسته جمعی سارها را در نزدیکی دریای وادن در جنوب دانمارک ثبت کرده است.
تالاب مره قم بهشت پرندگان مهاجر در دل کویر تالاب حوض مره در ضلع غربی منطقه حفاظتشده کویر و در دشت مسیله در کیلومتر ۵۰ اتوبان قم – گرمسار واقعشده که یکی از پنج تالاب مهم استان قم است. مساحت تالاب مره که این روزها به سبب بارشهای خوب باران، پر آبشده به بیش از ۱۰ هزار هکتار میرسد و در فصول مختلف سال میزبان انواع پرندگان مهاجر و نادر است. در این منطقه بیش از ۴۰ گونه گیاهی وجود داشته و وجهتسمیه این تالاب به مره به این دلیل بوده که مره نام کوهی در ضلع شمالی این تالاب است که نام آن کوه بر این تالاب قرار دادهشده است.
پرندگان هم همچون انسانها رزق و روزی خود را از تالابها طلب میکنند و با شکار باعث حفظ تعادل طبیعت و آفت شدن یک گونه را میگیرند. در تالابهای ایران پرندگان زیادی زندگی میکنند، که خوراک انها معمولا ماهی، میگو یا دیگر آبزیان است. پرندگانی مثل حواصیل و اگرت، کاکایی، پرستوهای دریایی و گونههای کوچکتر.
در آستانه روز جهانی تالابها، سرشماری پرندگان مهاجر با حضور جمعی از محیط بانان و کارشناسان اداره کل حفاظت محیطزیست، تشکلهای مردم نهاد زیست محیطی در تالاب مره قم انجام شد. تالابهای قم با توجه به قرار گرفتن در کریدور مهاجرت پرندگان، همه ساله میزبان دستههای بزرگی از پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی است.
تالاب مره، از تالابهای بسیار ارزشمند کویر مرکزی کشور و در حاشیه کوه مره است که بیش از ۱۰ هزار هکتار وسعت داشته و در کیلومتر ۵۰ جاده قم ـ گرمسار، در دو ضلع شرقی و غربی این جاده پرتردد قرار گرفته است و در هنگام پرآبی درخشش فوق العادهای در دل کویر دارد.
هورالعظیم به معنای تالاب بسیار بزرگ، یکی از بزرگترین تالابهای ایران است که در مرز ایران و عراق واقع شده است. حدود یک سوم این تالاب در ایران و دوسوم آن در کشور عراق است. تالاب هورالعظیم از مهمترین زیستگاههای پرندگان مهاجر است که هر ساله در سرشماری زمستانه پرندگان، پذیرای بیشترین تعداد پرنده است. هر ساله با آغاز فصل مهاجرت، تب شکار غیر مجاز پرندگان در بین شکارچیان بالا گرفته و آنها دامگاههایی را در مناطق پر تردد این تالاب برپا میکنند. نیروهای یگان حفاظت محیط زیست که به نگهبانان تالاب شهرت دارند عملیات گشت و تخریب دامگاه و محمیههای شکارچیان را دنبال میکند.
تصاویر زیبایی از کوچ گسترده پرندگان مهاجر به خلیج گرگان در این ویدئو دیده میشود. همه ساله با خنک شدن تدریجی هوا، پیش قراول پرندگان مهاجر همچون خوتکا، کاکایی، حواصیل، کشیم، پلیکان، اگرت، اردک و دیگر گونهها از مناطق سردسیری سیبری و اروپا به خلیج گرگان و زیستگاههای آبی گلستان میآیند. حضور این پرندگان همواره با استقبال مردم روبرو میشود که از مدتها قبل در انتظارشان نیز بودهاند. فعالان محیطزیست، اما در مورد شکار این پرندگان مهاجر هشدار میدهند.
پیشبینی میشود در آیندهای نزدیک به تدریج بر تنوع گونهها افزوده شود و شاهد ورود انواع مرغابی، قو و غاز نیز به جمع این پرندگان باشیم.
کارشناسان میگویند «ترکیبی مرگبار» از فصل مهاجرت، هوای بد، و فقدان اقدامات ساختمانسازی «پرندهدوستانه» مسئول این واقعه بوده است.
میرشکار با بیان اینکه تعداد تلفات پرندگان به ۱۷۰ قطعه رسیده است، عنوان کرد: این پرندگان شامل گونههای مختلف مانند فلامینگو، پلیکان سفید، حواصیل ارغوانی، حواصیل خاکستری، اگرت ساحلی، کاکایی صورتی و حواصیل شب بودهاند.
عکسهای کاترین کوپر چندین فریم با وضوح بالا را در یک نسخه مدرن از کرونوفوتوگرافی حرکت سیال سارهای مهاجر را در سراسر یورکشایر و دربیشایر به تصویر میکشند. شکلهای دراماتیکی که این پرندگان در آسمان ایجاد میکنند به مجموعهای از الگوهای پویا تبدیل میشوند که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست.