ساسانیان

ولادیمیر آلکسی پویچ دمیتری‌یف تاریخ‌نگار روس در کتابی که نوشت ثابت کرد نیروهای نظامی ساسانیان ، نه فقط در خشکی بلکه در دریا نیز دارای یگان و تشکیلات بوده‌اند.

طاق کسری یا ایوان مدائن در ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی بغداد در استان دیاله شهر سلمان پاک (مزار سلمان فارسی) واقع شده است. این کاخ که در گذشته در خاک ایران قرار داشت در زمان ساسانیان محل برگزاری دیدار‌های مهم، بارعام و همچنین محل برگزاری جشن‌های سنتی مانند نوروز بود. بخشی از شهرت این کاخ به شب میلاد حضرت محمد (ص) برمی‌گردد که در اثر زلزله‌ای ۱۴ کنگره این طاق فرو ریخت. پس از اسلام از این کاخ در دوره‌ای به عنوان مسجد استفاده شده است. طاق کسری در حال حاضر جزو ابنیه تاریخی عراق است و گردشگران از آن بازدید می‌کنند.

یکی از کاربران توئیتری تصویری از نقشه استان‌های ایران در زمان شاهنشاهی ساسانی منتشر کرد.

قلعه ساسانی ایزدخواست که از آن به‌عنوان نخستین بنای طبقاتی خشت و گلی دنیا نام می‌برند و قدمت آن به ۱۷۰۰ سال پیش می‌رسد، به‌دلیل نفوذ رطوبت از چند قسمت دچار شکاف‌های عمیقی شده است. به گفته کارشناسان و محققان میراث فرهنگی، این بنا به علت نبود نظارت و نگهداری اصولی با صدمات جدی از جمله شکاف‌های عمیق و تخریب کامل بعضی از قسمت‌های دست و پنجه نرم میکند.

سفری به یکی از تراژیک‌ترین لحظات تاریخ ایران؛ وقتی خسرو پرویز در آذربایجان تاج بر سر گذاشت، اما ناچار به فرار شد. داستانی پر از دسیسه، جنگ و میراثی که هنوز در آثار باستانی این سرزمین زنده است. در این مطلب به آذربایجان سفر می‌کنیم و آثار باستانی آن را معرفی خواهیم کرد.

«نقش رستم» با عنوان مجموعه آرامگاهی هخامنشی همراه با بنایی معروف به «کعبه زرتشت» در فاصله ۷ کیلومتری شمال غربی تختگاه تخت جمشید قرار دارد. در این مجموعه بزرگ، تعداد ۲۳ اثر باستانی همانند آرمگاه‌ها، بنای کعبه زرتشت، نقش برجسته‌ها و کتیبه‌های هخامنشی و ساسانی وجود دارد.

شهر بیشاپور زمانی از شهر‌های مهم دوران شاهپور اول ساسانی قلمداد می‌شده و دارای آثار تاریخی مهمی بوده که مورد توجه گردشگران قرار دارد. مجموعه میراث جهانی بیشاپور تیر‌ماه ۱۳۹۷ در اجلاس جهانی یونسکو که در کشور بحرین برگزار شد، تحت عنوان منظر باستان‌شناسی ساسانی فارس به شماره ۱۵۶۸ در فهرست آثار جهانی قرار گرفت. شهر تاریخی بیشاپور در فاصله ۲ کیلومتری شهر کازرون در استان فارس قرار دارد.

در حجاری‌ها، سنگ‌نوشته‌ها، سکه‌ها و آثار فلزی برجای‌مانده از دوران ساسانی، نقش و تصویر زنان حضوری پررنگ و چشمگیر دارد. در همین دوره، جشن باستانی سپندارمذگان به اوج شکوه خود می‌رسد، که گواهی بر جایگاه ویژه زنان در این عصر است. به مناسبت این جشن که به نام روز عشق ایرانی نیز شناخته می‌شود، در این مطلب نگاهی خواهیم داشت به شاهکار‌های هنری و تاریخی ساسانیان که زنان را در نقش‌هایی ماندگار به تصویر کشیده‌اند.

زمانی که گنجینه گالووی در سال ۲۰۱۴ در یک زمین شخم‌خورده در غرب اسکاتلند کشف شد، مشخص شد که این مجموعه، غنی‌ترین مجموعه آثار متعلق به عصر وایکینگ‌ها است که تاکنون در بریتانیا و ایرلند یافت شده است. اما معمای بزرگ این بود که چه کسی بیش از هزار سال پیش این گنج را دفن کرده است؛ معمایی که شاید اکنون حل شده باشد.

با وجود دسترسی سخت به قلعه دختر، اما مرمت‌گران سراغ بنا رفته و اقدام به بازسازی آن کرده‌اند، با این‌حال آنچه در جریان مرمت این اثرِ ثبت ملی شده، اتفاق افتاده، مورد توافق تمام کارشناسان مرمت نیست و برخی نقد‌های تندی نسبت به شیوه‌ی مرمت اثر دارند.

شهرام جلیلیان، مترجم و استاد تاریخ ایران باستان، ویدیویی از وضعیت نامناسب طاق کسری را در اینستاگرام به اشتراک گذاشت. او نوشت: «وضعیت اسفناک طاق کسری، یادگار شکوه ساسانیان . سخنی نمی‌توان گفت جز دیدن این وضعیت». سلسله ساسانیان بیش از ۴۰۰ سال بر ایران زمین حکومت کرد و نقشی بی‌بدیل در شکل‌گیری فرهنگ، تمدن و قدرت ایران در دوره باستان داشت.

نبرد قادسیه در حدود ۳۰ کیلومتری جنوب کوفه در استان نجف رخ داده بود، نبردی که مسلمانان عرب ارتش بزرگ پادشاهی ساسانی را شکست دادند.

پل قدیم دزفول مهم‌ترین اثر تاریخی دزفول است. این پل که دو منطقه شرقی و غربی دزفول را به هم وصل می‌سازد، در حقیقت یکی از راه‌های رابط منطقه جندی شاپور و سرزمین بین‌النهرین بوده، که به دستور شاپور اول ساسانی پس از پیروزی بر امپراتوری بیزانس در نبرد ادسا ساخته شده است. این پل بر روی پایه‌های پلی به جا مانده از دوره ساسانی بنا شده و در دوره‌های عضدالدوله دیلمی، صفوی و قاجار بازسازی شده است.  این پل دارای ۱۴ دهانه است و آب رودخانه دز از زیر آن عبور می‌کند. پل قدیم دزفول از معدود پل‌های تاریخی دنیا بود که عبور و مرور خودرو‌ها بر روی آن انجام می‌شد. این تردد‌ها میتوانست به تخریب تدریجی و سست کردن پایه‌ها و نابود شدن پل بی انجامد. از سال ۱۳۸۹ تردد خودرو‌ها بر روی این پل باستانی متوقف شد و هم‌اکنون فقط گذر با پای پیاده از روی آن مجاز است.

یک ظرف نقره‌ای کمیاب در گنجینه وایکینگ‌ها در اسکاتلند متعلق به شاهنشاهی ساسانی از آب درآمد.

قلعه رودخان استان گیلان، یکی از مستحکم‌ترین دژ‌های ایران در دل جنگل است که در طول تاریخ، هیچ دشمنی نتوانسته به آن راه یابد. این دژ که به قلعه حسامی هم معروف است از دوره ساسانی باقی مانده است که بیش از دو و نیم هکتار مساحت و ۶۵ برج و بارو و دیواری به طول ۱۵۰۰ متر دارد. این دژ رودخان در ۳۰ کیلومتری شهر فومن است. آبان سال گذشته یک سازه عجیب و مخفی که دارای پوشش ساروجی و زیر درختان پنهان بود، شناسایی شد که احتمال می‌رود جایگاه اختصاصی یکی از نیرو‌های زبده مربوط به فرمانروایی قلعه باشد.

طاق‌بستان مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌ها و سنگ‌نوشته‌های دورهٔ ساسانی است که در شمال غربی شهر کرمانشاه واقع شده است. این اثر ملی با دریاچه‌ای به همین نام و کوهستانی پیرامون، فضای دلپذیری را برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم کرده است

یکی از ارزشمندترین آثار باستانی به جا مانده از دوران حکومت ساسانیان ، کاخ اردشیر بابکان در شهرستان فیروز آباد استان فارس است که با معماری و ساختار منحصر به فردش توجه گردشگران داخلی و خارجی را به خود جلب کرده است. این کاخ تاریخی که اخیرا نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفته و ثبت شده است، در سال ۱۳۱۰ نیز در فهرست آثار تاریخی کشور ثبت شده است.

خسرو نوشیروان یا انوشیروان، بیست‌وسومین پادشاه ساسانی در بین ۴۱ پادشاه این سلسله بود. در مجموع اهالی موسیقی جایگاه در خوری در عصر ساسانیان داشتند و در دوران هفت پادشاه نیز رفعت جایگاه ویژه‌ای پیدا کردند.

صبح امروز (پنجشنبه ۲ شهریور) یازده اثر زرین و سیمین از هخامنشی تا ساسانی، همزمان با سفر ارزیاب یونسکو به همدان به در موزه هگمتانه رونمایی و به نمایش گذاشته شد. ریتون (جام) طلایی با سری از شیر و بال پرنده، خنجر طلایی هخامنشی، بشقاب نقره‌ای ساسانی، جام نقره‌ای هخامنشی، سرستون سنگی هخامنشی با نقشی از گاو، کاسه طلایی هخامنشی، آمفورای نقره‌ای هخامنشی و بشقابی نقره‌ای با نقشی از شهبانوی ساسانی و دستبند طلایی هخامنشی، بخشی از این مجموعه است که به مدت پنج روز به نمایش گذاشته می‌شود.

محمدآباد، در ۶۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر اصفهان و در دامنه رشته کوه کلاه قاضی در بخش سفلای شهرستان جرقویه واقع شده است. با توجه به شواهد باقی مانده، قدمت این شهر به دوران ساسانی باز می‌گردد. هسته مرکزی این شهر همچنان بافت تاریخی خود را حفظ کرده است، اما در سال‌های اخیر با افزایش جمعیت و نیاز به مسکن به‌صورت تدریجی بافت تاریخی این شهر در حال نابودی است. شغل اصلی مردمان این شهر همانند اکثر شهر‌های اصفهان که در حاشیه زاینده‌رود بنا شده است، کشاورزی و دامداری است، اما با توجه به خشکسالی‌های اخیر، اکثر مردمان این شهر بیشتر به دو شغل، فرهنگی (معلمی) و راننده کامیون روی آورده‌اند. این شهر دارای جاذبه‌های طبیعی و گردشگری مختلفی از جمله منطقه حفاظت شده کلاه قاضی، عمارت باغ میر و مسجد جامع و... است. محمدآباد به دلیل دارا بودن دژ استوار و تفنگداران زیاد، جلوی هجوم افغان‌ها را گرفت و ناچار آن‌ها به طرف روستا‌های آذرخواران – نیک‌آباد و روستا‌های جنوب شرقی جرقویه متمایل شدند که در نتیجه آن بسیاری از مردم کشته و آبادی‌ها ویران شد. تا سال ۱۳۷۰، در اطراف قلعه خندقی به عمق تقریبی سه متر وجود داشت. علت ایجاد این خندق، این بود که در گذشته و در مواقع ناامنی از آب پر می‌شد تا سدی در مقابل یاغیان و غارتگران باشد.