«ما از تحریمهای آمریکا ترسی نداریم. به آنها عادت کردیم. تحریمها به هیچ وجه روی سیاست ما تاثیر نخواهند گذاشت. همکاری ما با ایران چند وجهی است و همکاری دفاعی متناسب با نیازهای دو طرف و تمایل دوجانبه پیش خواهد رفت.»
حشمتالله فلاحتپیشه کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با فرارو
حشمتالله فلاحتپیشه گفت: بعد از سپری شدن یک ماه از فعال شدن مکانیزم ماشه به احتمال زیاد تحریمهایی سازمان ملل علیه کشورمان بر نخواهد گشت و در این باره آمریکا تنها میتواند تحریمهای خود را شدت ببخشد، همچنین برخی از معافیتهایی که برای فعالیتهای هستهای کشورمان در قالب برجام دیده شده، آمریکا آنها را نیز تحریم خواهد کرد و سعی میکند، مانع از انجام شان شود و از سوی دیگر معافیتهای تحریمی که آمریکا به برخی از کشورها به منظور تجارت به ایران داده بود، نیز آنها لغو خواهد شد، تا نشان دهدکه مکانیزم ماشه را اجرایی کرده است.
آمریکا چه در سر دارد؟
اقدام اخیر نهادهای اطلاعاتی آمریکا در طرح اتهام کمک مالی-تسلیحاتی ایران به طالبان را بایستی در چهارچوبِ کلیِ کارزار فشار حداکثری واشنگتن بر علیه تهران و تلاش این کشور جهت منزوی سازی بین المللی ایران، ارزیابی کرد.
رییس جمهور آمریکا میگوید تلاش خواهد کرد که هفته آینده مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کند.
جامعه بین المللی در آستانه یک نزاع دیپلماتیک کم سابقه
به هر حال، صرفنظر از اینکه کدام دیدگاه به واقعیت نزدیک است، جامعه بین المللی در آستانه یک نزاع دیپلماتیک کم سابقه است. برخی گزارشها حاکی از این است که آمریکا احتمالا هفته آینده فرآیند فعال سازی مکانیسم ماشه را فعال کند. باید منتظر ماند و دید که چنین اقدامی چه تبعات و اثراتی خواهد داشت.
مشاور امنیت ملی دولت دونالد ترامپ در واکنش به شکست آمریکا در تصویب پیشنویس قطعنامه تمدید تحریمهای تسلیحاتی ایران گفت: ما امروز شکست خوردیم، اما کار تمام نشده است.
از طرف دیگر، آمریکا هنوز هیچ سیگنالی در خصوص کاهش تحریمها نشان نداده است. بلکه برای تشددید این تحریمها تلاش میکند. در روزهای آینده، تنشهای دیپلماتیک میان ایران و آمریکا به خاطر تحریمهای تسلیحاتی شدت خواهد گرفت. با این حال، در همین شرایط هم بعید نیست که دو طرف تصمیم گرفته باشند، دیدارهایی به منظور شنیدن نقطه نظرات و شاید پیشنهادهای طرف مقابل داشته باشند. چنین دیدارهایی میتوانند مقدمه از سرگیری گفتگوها میان دو طرف بعد از انتخابات سوم نوامبر باشند. به هر حال، فارغ از اینکه چه کسی در انتخابات نوامبر پیروز شود، ایران و آمریکا بعد از انتخابات سوم نوامبر ممکن است وارد مرحلهای از تنش زدایی شوند.
هنوز هیچ گونه جزئیاتی از این پیشنهادات ارائه نشده است. احتمالا، همین پیشنهادات و تحرکات روزافزون دیپلماتیک میان اعضای برجام، موجب به تعویق افتادن جلسه رأی گیری شورای امنیت درباره قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریمهای تسلیحاتی شد.
در چنین شرایطی، سپردن پرونده ایران به دست یک نئومحافظهکار قدیمی که بی محابا از سیاست تغییر رژیم در ایران دفاع کرده بود، میتواند قطعهای از یک پازل بزرگتر در منطقه باشد که در ماههای آینده سایر قطعات آن نیز کنار هم قرار خواهند گرفت.
اظهارات کرافت نشان میدهد که آمریکا در ارائه قطعنامه در شورای امنیت اهداف تبلیغاتی دنبال میکند و در صدد نشان دادن ضدیت ادعایی روسیه و چین با آزادی است؛ و لذا، بعد از مرحله وتو شدن قطعنامه، آمریکا ممکن است وارد بخش دوم طرح خود برای تمدید تحریمهای تسلیحاتی شود. عبارت «به نحوی از انحا» میتواند اشارهای به همین بخش باشد.
این گفتگو از این منظر مهم است که آمریکا در حال تلاش برای تمدید تحریمهای تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران است. این تحریمها قرار است در ماه اکتبر (آبان) منقضی شوند. اما آمریکا برای تمدید نامحدود آنها تلاش میکند. ایران، پیشتر گفته است که تمدید این تحریمها به مرگ ابدی برجام منجر خواهد شد. همچنین، ایران به اروپاییها به طور مکتوب گفته است که تمدید این تحریمها چه عواقبی خواهد داشت. از این رو، این احتمال وجود دارد که پیام ویژه روحانی به پوتین حاوی نکاتی در همین خصوص باشد.
آیا آمریکا با الهام از این سازوکار میخواهد تحریمهای تسلیحاتی را تمدید کند؟ آمریکا به طور رسمی به این مسئله اشاره نکرده است، اما از آنجا که مقامات آمریکا مکررا اعلام میکنند آنها به هر طریقی تحریمهای تسلیحاتی را تمدید خواهند کرد، استفاده از سازوکاری شبیه به مکانیسم ماشه بعید نیست. آمریکا ممکن است با استناد به جایگاه خود در قطعنامه ۲۲۳۱، قطعنامه دیگری در زمینه لزوم احترام به رفع تحریمهای تسلیحاتی ایران ارائه دهد و سپس قطعنامه خودش را وتو کند. ارائه چنین قطعنامهای اختیار استفاده از وتو توسط روسیه و چین و حتی کشورهای اروپایی را سلب خواهد کرد.
در واقع، اروپاییها دنبال راهی هستند که هم برجام را حفظ کند و هم به تمدید تحریمهای تسلیحاتی منجر شود. در دسترسترین راه این است که اروپاییها با همکاری آمریکا، تهدید به فعال سازی مکانیسم ماشه کنند. سپس در ازای عملی نکردن این تهدید، چین و روسیه را به موافقت با تمدید تحریمهای تسلیحاتی ایران متقاعد کنند. تاکید مکرر اروپاییها بر کار با شرکای برجام و اعضای شورای امنیت برای پرداختن به نگرانیها در خصوص ایران، میتواند در همین راستا باشد.
شاید روایت الجریده کاملا درست نباشد، اما نشان دهنده تحرکات روزافزون دیپلماتیک برای حل و فصل اختلافات میان ایران و غرب است. تحرکاتی که با شروع نبرد دیپلماتیک در شورای امنیت، در ماههای آینده قطعا شدت خواهد گرفت. ایران قبلا گفته است که تمدید تحریمهای تسلیحاتی به «مرگ ابدی» برجام منجر خواهد شد. این کشور تاکنون تقریبا از همه منافع اقتصادی برجام محروم شده، ولی هنوز به منافع برجام در رفع تحریم تسلیحاتی امیدوار است. اما تمدید این تحریمها برای ایران به این معنا خواهد بود که برجام دیگر هیچ فایده بزرگ اقتصادی یا غیراقتصادی نخواهد داشت. خصوصا که با وجود برجام، تحرکات غربیها برای بردن پرونده هستهای ایران به شورای امنیت و درج آن ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل شدت گرفته است.
حتی اگر آژانس در سایتهای مورد نظرش مواد هستهای پیدا نکند، باز هم اعطای دسترسی به سایتهای مرتبط با فعالیتهای چند دهه پیش، سابقه خطرناکی ایجاد میکند. اسرائیل ادعا میکند نیم تن سند هستهای از ایران سرقت کرده است. بنابراین، بعید نیست که بعد از بازرسی از دو سایت مورد مناقشه فعلی، آژانس باز هم با استناد به اسناد اسرائیل درخواست بازرسی از سایتهای دیگری را مطرح کند
اروپاییها هم میخواهند برجام را حفظ کنند و هم تحریمهای تسلیحاتی را تمدید کنند. اما این هدف، ممکن است به مرگ برجام منتهی شود. به هر حال، تحریم تسلیحاتی آزمون بزرگی برای ادعاهای اروپا در زمینه حفظ برجام خواهد بود. آنها اگر این تحریمها را تمدید کنند، مرتکب نقش فاحش برجام خواهند شد. چرا که رفع تحریمهای تسلیحاتی در اواسط ماه اکتبر، جزو مفاد این توافق است.
گزارش دبیرخانه سازمان ملل راه اجرای سیاستهای کاخ سفید علیه ایران را هموار میکند
در واقع گوترش ادعاهای عربستان و آمریکا درباره مداخله ایران در یمن را تایید کرده است. چنین اقدامی، میتواند علاوه بر توجیه جنگ عربستان در یمن، روند واردات سلاح توسط عربستان را تشدید کند. عربستان به تازگی قراردادهای تسلیحاتی جدیدی با بریتانیا امضا کرده که شامل سامانههای پدافند موشکی میشوند. افزون بر این، عربستان ممکن است با استناد به گزارش گوترش، کشورهای غربی را برای فروش تسلیحات پیشرفتهتر به آن تحت فشار قرار دهد.
بسته تحریمی جدید کنگره، در مرحله تدوین است و هنوز معلوم نیست که اجرایی شود. همچنین، این بسته ممکن است با مخالفت دمکراتهای کنگره مواج شود، خصوصا که این بسته موضوعات سیاست خارجی متنوعی را در برمیگیرد و هدف آن تقویت نقش حزب جمهوریخواه در سیاست خارجی آمریکاست. با این حال، چنانچه بخش مربوط به تحریمهای تسلیحاتی ایران در این بسته اجرا شود، این بدین معنا خواهد بود که تحریمهای تسلیحاتی ایران یکجانبه خواهند بود.
در ماههای اخیر، رسانههای روسی به طور پیوسته درباره احتمال فروش سلاح به ایران و حتی معرفی سلاحهایشان به ایران گزارشهایی منتشر کرده اند. به عنوان نمونه، وبگاه روسی «راشا بییاند» چندین گزارش در این زمینه منتشر کرده است. در یکی از این گزارشها که در ۱۳ ژانویه ۲۰۲۰ منتشر شده، سلاحهای روسی که ایران خواهان خریدن آنهاست، معرفی شده اند. به ادعای این وبگاه، ایران دنبال خرید سلاحهایی مانند جنگنده «Su-۳۰SM»، سامانه موشکی متحرک «K-۳۰۰P Bastion-P» و سامانه موشکی اس-۴۰۰ است.
تفکیک تحریمهای تسلیحاتی از سایر تحریمهای ذیل مکانیسم ماشه میتواند در راستای همین ادعا باشد. این احتمال وجود دارد که آمریکا برای همراه کردن اروپاییها و شاید روسیه و چین، ادعا کند که از مکانیسم ماشه فقط برای تمدید تحریمهای تسلیحاتی استفاده خواهد کرد و فعال سازی این مکانیسم به معنای بازگشت همه تحریمهای سازمان ملل نخواهد بود. چنین سناریویی منافع اروپا و آمریکا را به یک اندازه تامین میکند. اروپاییها فعلا سکوت اختیار کرده و به رغم پیچیدگی روزافزون پرونده برجام مواضع واضحی اتخاذ نمیکنند. آنها بدون سروصدا در حال رایزنی با آمریکا هستند. اخیرا، برایان هوک برای بررسی طرح جدید برجامی آمریکا به پاریس رفته بود، اما جزئیات این سفر منتشر نشد.