کشف تازه باستانی در دشت مشهد

باستان‌شناسان در تپه «قادرآباد»، یکی از نخستین هسته‌های استقرار یکجانشینی در دشت مشهد و حوضه «کشف‌رود» را شناسایی کردند.

به گزارش ایسنا، تپه «قادرآباد»، محوطه‌ای پیش از تاریخ در دشت مشهد و در حوضه آبریز «کشف رود» است که در فهرست آثار ملی ثبت شده است. پیشروی زمین‌های کشاورزی و تسطیح بخش عمده‌ای از تپه که قبل از سال ۱۳۷۵ در محوطه صورت گرفته، موجب شده است بخش کوچک‌تری از تپه باقی بماند. از همین رو در سال ۱۴۰۲ گمانه‌زنی در این تپه برای تعیین عرصه و حریم انجام شد. به گفته باستان‌شناسان وسعت تقریبی این تپه از مرکز فعلی‌اش تا شعاع ۱۲۰متری امتداد داشته است و لایه‌های برجا در فاصله ۱۲۰متری از هر طرف تپه به‌دست آمد.

اکنون باستان‌شناسان اطلاع دادند برنامه گمانه‌زنی لایه‌نگاری تپه قادرآباد دشت توس (حوضه کشف‌رود) به پایان رسیده و از مهم‌ترین نتایج آن تأیید فرضیه توالی فرهنگی و استقرار از دوره نوسنگی تا عصر مفرغ قدیم در این تپه بود.

محمدصادق داوری که سرپرست هیأت باستان‌شناسی مستقر در تپه قادرآباد بود، درباره نتیجه کاوش‌های این محوطه، گفت: تپه قادرآباد از مهم‌ترین استقرار‌های حوضه کشف‌رود و اصلی‌ترین عامل شکل‌گیری این استقرار، شریانی حیاتی به‌نام «کشف‌رود» است که تقریبا از ۱۷۰متری شمال شرق تپه می‌گذرد. تپه قادرآباد حدود ۹متر از سطح زمین‌های اطراف ارتفاع دارد. امسال با حمایت اداره کل میراث فرهنگی استان خراسان رضوی و کسب مجوز از پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، گمانه‌زنی لایه‌نگاری این تپه با هدف درک توالی فرهنگی استقرار در حوضه و حاشیه کشف‌رود و دشت توس صورت گرفت که از مهم‌ترین نتایج آن تأیید فرضیه توالی فرهنگی و استقرار از دوره نوسنگی تا عصر مفرغ قدیم در این تپه بود.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی تپه قادرآباد با بیان اینکه وسعتی که در برنامه تعیین عرصه سال گذشته به آن دست پیدا کردیم، نشان‌دهنده شکل‌گیری یک استقرار شهرنشینی در اواخر هزاره چهارم و اوایل هزاره سوم قبل از میلاد بود، گفت: در این فصل تلاش شد ابتدا به علت تخریب‌های زیاد صورت گرفته و خاک‌برداری‌هایی که با بیل مکانیکی انجام شده بود، بدنه تپه را گمانه‌زنی کنیم. به همین دلیل، دو گمانه خواناسازی به عمق تقریبی ۳۰ سانتی‌متر در بدنه شمالی و جنوبی تپه ایجاد شد و زمانی که یکی از این خواناسازی‌ها به سطح زمین‌های اطراف رسید، گمانه‌ای به ابعاد ۲×۲ متر در پایین آن ایجاد و تا خاک بکر کاوش شد.

داوری افزود: علاوه بر این دو گمانه، یک گمانه لایه‌نگاری نیز در بخش شرقی برجستگی تپه فعلی ایجاد شد که آن هم تا خاک بکر کاوش شد و مهم‌ترین یافته‌های این فصل گمانه‌زنی، شناسایی چندین فاز مختلف معماری راست‌گوشه است.

این باستان‌شناس از شناسایی سفال‌های بسیار زیادی از دوره‌های مختلف در این فضا‌ها خبر داد و با بیان اینکه در برجابودن این سفال‌ها تردید‌هایی وجود دارد، اضافه کرد:، زیرا حفاران قاچاق روی تپه چاله‌های متعددی حفر کرده و خاک حاصل از حفاری را بر روی تپه دپو کرده بودند.

این باستان‌شناس گفت: شواهد نشان می‌دهد که تپه قادرآباد یکی از اولین هسته‌های استقرار به‌صورت یکجانشین در دشت مشهد و حوضه کشف‌رود محسوب می‌شود. از طرفی، بقایای جانوری بسیار زیادی از گمانه‌های لایه‌نگاری و بقایای گیاهی متفاوتی به‌دست آمد.

داوری افزود: بر این اساس، ما می‌توانیم درباره نحوه معیشت و همچنین پوشش گیاهی و وضعیت زیست اقلیمی مردمان ساکن حوضه کشف‌رود در هزاره‌های قبل از میلاد مطالعات مختلفی انجام دهیم. به‌دلیل اینکه خراسان به‌ویژه حوضه کشف‌رود منطقه‌ای تقریبا سفید در ادبیات باستان‌شناسی کشور است، هدف اصلی ما ارائه گاه‌نگاری مطلق و جمع‌آوری نمونه‌های تاریخ‌گذاری مطلق از لایه‌های مختلف بود که خوشبختانه این امر محقق شد.

او اضافه کرد: نمونه‌های زیادی برای تاریخ‌گداری مطلق برداشته شده تا بتوان یک جدول گاه‌نگاری مطلق برای فرهنگ‌های منطقه خراسان به‌ویژه حوضه کشف‌رود ارائه کرد.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی قادرآباد بیان کرد: امیدواریم در آینده و به‌زودی این داده‌ها آزمایش و نتایج آنها منتشر شوند. تپه قادرآباد یکی از معدود زیستگاه‌هایی است که امروزه به‌دلیل نرخ رسوب‌گذاری بالای کوه‌های بینالود و هزارمسجد در دشت مشهد، بخش زیادی از آن سالم مانده است.

داوری اظهار کرد: بیشتر استقرار‌های پیش از تاریخی به احتمال زیاد بر اساس مطالعات صورت گرفته زیر لایه‌های رسوبی که ضخامت تقریبی آنها در برخی نقاط حدود ۷ متر است، مدفون شده‌اند.

او با بیان اینکه امیدواریم مسئولان محلی و اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خراسان رضوی تمهیداتی برای ادامه کاوش‌ها در این تپه بیندیشند، گفت: ادامه کاوش‌ها نیازمند تأمین اعتبار و همچنین وابسته به رویکرد مسئولان است. از آنجایی که خراسان بویژه حوضه کشف رود حلقه اتصال فرهنگ‌های آسیای مرکزی و فلات ایران است، علاوه بر موضوعات فوق نتایج چنین تحقیقاتی می‌تواند بخشی از ارتباط فرهنگ‌های فلات ایران با آسیای مرکزی را روشن کند.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی قادرآباد بر لزوم حفاظت از بقایای معماری مشخص شده در این تپه و همچنین بقایای محدود به جا مانده تپه از گزند حفاران غیرمجاز و فرسایش حاصل از نزولات جوی و ایجاد پایگاه باستان‌شناسی و موزه تخصصی حوضه کشف رود در این منطقه تاکید کرد.