اتهامات سنگین «راب مالی»

بهار سال ۲۰۲۱ بود؛ شهر در قرنطینه دوران همه‌گیری کووید قرار داشت و دولت اتریش فعالیت در فضای باز را به ورزش و خریدهای ضروری محدود کرده بود. درهای هتل تعطیل شده امپریال دوره هابسبورگ برای راب مالی، نماینده دولت بایدن در ایران و تیم مذاکره‌کننده او دوباره باز شد. وال‌استریت ژورنال در گزارشی نوشت، آن‌ها یک سوئیت رزرو کردند و میز و صندلی‌های کنفرانس را از سفارت ایالات متحده آوردند. مالی به دنبال بازگشت از طریق مذاکره به توافق‌نامه تاریخی سال ۲۰۱۵ بود که در زمان باراک اوباما برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شکل گرفت.

به گزارش دنیای اقتصاد، دونالد ترامپ از توافق خارج شده بود و احیای مجدد آن به عنوان بخشی از رویکرد جامع به مسائل منطقه‌ای و امنیتی که ایران مطرح می‌کرد، به این معنا بود که دستاورد مهمی در دستور کار سیاست خارجی رئیس‌جمهور بایدن باشد. در عوض، مالی گاهی متحدان غربی خود را متعجب می‌کرد و با برخی از معاونان کلیدی خود اختلاف داشت. در عرض ۱۶ ماه از شروع، مذاکرات به پایان رسید و راب مالی در نهایت خود را گرفتار تحقیقات مارپیچ اف‌بی‌آی در مورد اینکه آیا او اطلاعات محرمانه را به درستی مدیریت کرده و احتمالا مطالب طبقه‌بندی‌شده را به یک حساب ایمیل شخصی منتقل کرده، گرفتار شد. 

مردی که قرار بود رهبری تلاش‌ها برای گفت‌وگوها درباره مسائل منطقه‌ای و هسته‌ای تهران را بر عهده بگیرد، کنار گذاشته شده، مجوز امنیتی فوق‌محرمانه‌اش به حالت تعلیق درآمده و به مرخصی بدون حقوق رفت. وزارت امور خارجه همچنان با سوالاتی درباره مالی، از جمله از سوی بازرس کل خود مواجه است، که در گزارشی که در ماه جاری منتشر شد، گفت که ممکن است پس از تعلیق صدور مجوز، به او اجازه دسترسی به موارد حساس داده شده باشد. این اتفاق برای مالی، بخشی از شکست بزرگ‌تر تلاش‌های دولت بایدن با هدف آنچه مهار جاه‌طلبی‌های ایران می‌خواندند، بود. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در ماه ژوئیه گفت، به‌رغم چند سال تلاش، ایران دو هفته تا عبور از نقطه گریز هسته‌ای فاصله دارد. 

راب مالی ۶۱ساله کله‌طاس، ریشو و حیله‌گر، در اوایل کارش به عنوان کسی شناخته می‌شد که به مسائل ژئوپلیتیک با سایه‌های خاکستری نگاه می‌کرد تا سیاه و سفید. مالی فرزند یک روشنفکر برجسته مصری بود که خود را وقف اهداف عربی کرد؛ وی همراه با بلینکن در پاریس به مدرسه رفته بود و بیشتر از هر دیپلمات برجسته آمریکایی در سال‌های اخیر در داخل و خارج از دولت بوده و بیشترین برخورد را با دشمنان و گروه‌های تروریستی در خاورمیانه داشته است.

تحقیقات در مورد رفتار مالی منجر به یک جلسه پرتنش بین مقامات ارشد تحقیقات فدرال و مقامات وزارت امور خارجه شد، به گفته افرادی که با این گفت‌وگوها آشنا بودند: اف‌بی‌آی کار او را کثیف و پیامدهای آن را جدی می‌دانست، در حالی که مقامات وزارت خارجه از او دفاع می‌کردند. یک مقام ارشد وزارت امور خارجه به بازرس کل این وزارتخانه گفت که اتهامات علیه مالی منعکس‌کننده سوء رفتار جدی نیست. 

سخنگوی وزارت امور خارجه از اظهارنظر در مورد جلسه اف‌بی‌آی یا سایر جنبه‌های تحقیقات در مورد رفتار مالی امتناع کرد، اما گفت که این وزارتخانه «هیچ وقت به دنبال هدایت اف بی‌آی در مورد چگونگی انجام تحقیقات نیست». سخنگوی اف‌بی‌آی گفت که اداره تحقیقات فدرال وجود تحقیقات در مورد مالی را نه تایید و نه رد نمی‌کند. مالی زمانی که جوان‌تر بود، طی یک سخنرانی در سال ۲۰۰۸ در آکسفورد در مورد رابطه‌اش با پدرش گفت که هرگز کاملا از زیر سایه پدرش که یک روزنامه‌نگار و ناشر متعهد با پاسپورت‌های ۹ کشور بوده، خارج نشده است. سایمون مالی به یاسر عرفات، رهبر سازمان آزادیبخش فلسطین نزدیک بود و از مخالفان سرسخت فعالیت‌های ایالات متحده در خارج از کشور بود. 

مالی در این سخنرانی گفت که سایمون مالی، یهودی مصری که ناسیونالیسم عربی را پذیرفته بود، اغلب سیاست خارجی ایالات متحده را با ذوق و شوق محکوم می‌کرد و بعضا هم تسلیم می‌شد. رابرت مالی در تشکیلات واشنگتن شغلی را دنبال کرد: او برای کار با بایرون وایت، قاضی وقت، در دیوان عالی منصوب شد و بعدا در شورای امنیت ملی در دولت کلینتون مشغول به کار شد. مالی در سخنرانی آکسفورد گفت: «من دنیایی را کشف کردم که شباهت کمی به تصویر بدخواهانه مملو از توطئه‌ای داشت که پدرم هنوز به آن تاکید داشت.» 

در خارج از دولت، مالی از تماس‌هایی استقبال می‌کرد که بسیاری از افراد در محافل سیاست خارجی واشنگتن از آن اجتناب می‌کردند. او در حین کار در گروه بین‌المللی بحران، یک اندیشکده مستقر در بروکسل، با رهبران حماس و حزب‌الله - دو گروهی که آمریکا آن‌ها را تروریستی نام‌گذاری کرده است- با هدف حل مناقشه ملاقات کرد. 

در دوره دوم ریاست جمهوری باراک اوباما، رئیس‌جمهور به توافقی برای مهار برنامه هسته‌ای ایران دست یافت و روابط راب مالی با ایران ناگهان ارزشمند شد. مالی به میانجی‌گری توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران کمک کرد؛ توافقی که با اتحادیه اروپا و چند عضو منفرد آن به همراه روسیه و چین امضا شد و به برنامه جامع اقدام مشترک معروف شد. توافقی که زیاد دوام نیاورد و در سال ۲۰۱۸، رئیس‌جمهور ترامپ، ایالات متحده را از توافق خارج کرد و آن را خطرناک و ساده‌لوحانه توصیف کرد.

پس از اینکه بایدن در انتخابات ۲۰۲۰ پیروز شد، بلینکن با مالی تماس گرفت و از او پرسید که آیا حاضر است تلاش دیگری برای توافق انجام دهد؟ با توجه به خط سیر سیاست ایالات متحده در مورد ایران از تعامل دیپلماتیک به حداکثر فشار اقتصادی، بایدن، بلینکن و مالی شروع به ترسیم شرایط برای بازگشت به شرایط توافق کردند و مذاکرات با ایران در آوریل ۲۰۲۱ در وین آغاز شد. 

تفاوت عقاید

در اتریش، مالی آماده بود تا اولین حرکت را انجام دهد. ایالات متحده خواهان بازگشت به شرایطی بود که از هسته اصلی توافق ۲۰۱۵ محافظت می‌کرد و ایران را حداقل یک سال از نقطه گریزپذیر کافی برای سلاح هسته‌ای دور نگه می‌داشت. با این حال، از همان ابتدا این ادعا مطرح شده بود که شاید ایران قبلا از این آستانه عبور کرده و نمی‌تواند یا نمی‌خواهد به عقب برگردد. در واکنش به تحریم‌های مجدد ایالات متحده و سایر اقدامات، ایران در ژانویه ۲۰۲۰ اعلام کرده بود که دیگر به شرایط توافق هسته‌ای پایبند نیست. از آن زمان این کشور ذخایر سوخت هسته‌ای خود را افزایش داده است. مقامات ایران که از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای عصبانی بودند، از مذاکره مستقیم با همتایان آمریکایی خودداری کردند. 

در عوض، دیپلمات‌های اروپایی و چینی برای ارسال پیام‌ها بین مذاکره‌کنندگان آمریکایی و ایرانی فعال شدند. مالی پیشنهاد کرد بخشی از تحریم‌های ایالات متحده را که مربوط به برنامه هسته‌ای ایران بود، با هدف بازتاب شرایط توافق هسته‌ای اصلی حذف کنند. رویکرد مستقیم مالی برخی از اعضای تیم مذاکره‌کننده ۱۰ نفره او را نگران کرد، آن‌ها معتقد بودند که او خیلی زود دست خود را رو کرده است.

انریکه مورا، مذاکره‌کننده اسپانیایی که در مذاکرات شرکت داشت، گفت: «انتقاد اساسی درباره میزان رونمایی او بود.» برخی از مذاکره‌کنندگان غربی، همتایان ایرانی خود را فرصت‌طلب و آماده حمله به هر چیزی که ایالات متحده در طول مذاکرات پیچیده پیشنهاد می‌کرد، توصیف می‌کردند؛ گویی یک پیشنهاد رسمی است و معتقد بودند که از مذاکرات برای خرید زمان برای پیشبرد برنامه هسته‌ای استفاده می‌کنند. نمایندگی ایران در سازمان ملل به درخواست اظهارنظر پاسخ نداد. 

مقامات آمریکایی انتظار داشتند که این بخش از مذاکرات با آرامش بیشتری پیش برود. هرچقدر مذاکرات بیشتر به طول می‌انجامید، شک بیشتری به وجود می‌آمد. وال‌استریت ژورنال مدعی شد که ایران از پیشنهادهای ایالات متحده استفاده برد و خواستار نکات بیشتری در توافق شد، از جمله حذف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از لیست سازمان‌های تروریستی خارجی ایالات متحده.

تنش‌ها در تیم مذاکره‌کننده ایالات متحده به دلیل انگیزه‌های رقابتی ایجاد شد؛ توافق سریع یا دنبال کردن یک توافق پایدار. در ژوئن ۲۰۲۱، زمانی که ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس‌جمهور ایران انتخاب شد، مذاکرات بدون توافق قطع شد. هنگامی که مذاکره‌کنندگان تهران در اواخر نوامبر ۲۰۲۱ با همتایان آمریکایی خود دیدار کردند، ایران گفت که می‌خواهد مذاکرات را از صفر آغاز کند. مالی از ماندن در مذاکرات دفاع می‌کرد و معتقد بود که بهای متقاعد کردن تهران برای بازگشت به مذاکرات بعدا بسیار گران تمام می‌شود. ایالات متحده باقی ماند، تصمیمی که تیم مذاکره‌کننده ایالات متحده را از هم پاشید. 

ریچارد نفیو، معاون مالی، با اشاره به «اختلاف‌نظر صادقانه در مورد سیاست» در شبکه اجتماعی ایکس استعفای خود را اعلام کرد. یکی دیگر از اعضای گروه، آرین طباطبایی، کارمند ایرانی-آمریکایی وزارت امور خارجه، نیز تیم را ترک کرد. یک مذاکره‌کننده اروپایی گفت: «ایالات متحده نشان داد که برای دستیابی به توافق کاملا ناامید است. ایرانی‌ها می‌دانستند که چطور می‌توانند آن را حل کنند.» مذاکرات دوباره برای چند ماه متوقف شد، اما در آنچه مقامات غربی آن را آخرین فشار توصیف کردند، مذاکره‌کنندگان اروپایی پیش‌نویس توافقی را به ایران ارائه کردند که شامل لغو تحریم‌ها برای بانک‌های ایرانی و مجموعه‌ای از نهادها و مقامات دیگر می‌شد، اما بحث لغو تحریم‌ها علیه سپاه را نپذیرفته بودند. ایران نیز این توافق را رد کرد. 

تحقیقات

طبق گزارش بازرس کل، در بهار گذشته، مقامات مجری قانون در وزارت امور خارجه «اطلاعات نامطلوب» در مورد مالی دریافت کردند؛ یعنی اطلاعاتی درباره او که می‌تواند بر توانایی مالی برای گرفتن مجوز تاثیر بگذارد. به گفته افرادی که با این موضوع آشنا هستند، مالی روی لینک تله‌گذاری‌شده‌ای کلیک کرده بود که یک حساب ایمیل شخصی را به خطر انداخت. در حالی که بازرسان این نقض را بررسی می‌کردند، شواهدی را کشف کردند که نشان می‌داد مالی به طور بالقوه مطالب طبقه‌بندی‌شده، از جمله یادداشت‌های جلسه را به یک حساب شخصی منتقل کرده است. 

در ۲۲ آوریل، مقامات مجری قانون، نامه‌ای را به مالی تحویل دادند که در آن به او اطلاع داده بودند که مجوزش به حالت تعلیق درآمده است. وقتی کمیته روابط خارجی سنا جلسه‌ای پشت درهای بسته برای بحث درباره ایران تشکیل داد، نماینده دولت بایدن در ایران جایی در آن جلسه پیدا نکرد. مقامات وزارت امور خارجه به قانون‌گذاران گفتند که مالی در حال رسیدگی به یک موضوع شخصی است. چند ماه بعد، تهران تایمز، یکی از رسانه‌های دولتی ایران، در یک چرخش غیرمنتظره، عکسی از نامه دوصفحه‌ای که مالی دریافت کرده بود و به او اطلاع می‌داد که مجوزش به حالت تعلیق درآمده است، منتشر کرد، بدون اینکه توضیح دهد چگونه به این مطالب دست یافته است. سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا با استناد به سیاست محرمانه بودن مجوزهای امنیتی فردی، از اظهارنظر در مورد این موضوع خودداری کرد. 

این افشاگری‌ها در پاییز ۲۰۲۳ ادامه یافت، از جمله گزارش‌های همزمان سمافور، یک خبرگزاری آمریکایی و بین‌المللی. به نظر می‌رسد این گزارش‌ها که شامل ایمیل‌های فاش شده بود، نشان می‌دهد که علی واعظ، متخصص ایران در گروه بین‌المللی بحران که در طول مذاکرات به مالی مشاوره می‌داد، بخشی از ابتکار کارشناسان ایران بود؛ گروهی آزاد از محققان و دانشگاهیان غربی که تهران در سال ۲۰۱۴ برای حمایت از اهداف سیاست خود شناسایی کرده بود. طباطبایی یکی از اعضای تیم مذاکره‌کننده نیز در این ابتکار عمل شرکت کرده بود. 

این ایمیل‌ها، که توسط وال‌استریت ژورنال نیز مشاهده شد، باعث شد منتقدان مالی به این فکر کنند که او توسط یک کمپین نفوذ ایران تحت‌تاثیر قرار گرفته بود. ریچارد اتوود، معاون اجرایی گروه بین‌المللی بحران، از رفتار واعظ دفاع کرده و گفته است که مشارکت وی در ابتکار کارشناسان ایران تنها گسترش کار او برای مشارکت همه طرف‌ها در دیپلماسی بوده است. او گفت: «کار علی واعظ در آن دوره و از آن زمان دقیقا کاری است که او برای بیش از یک دهه در گروه بحران انجام داده است.» 

مالی اکنون به دانشجویان دانشگاه پرینستون و دانشگاه ییل در مورد سیاست خارجی ایالات متحده و حقوق بشر آموزش می‌دهد، اگرچه او همچنان در مرخصی بدون حقوق از وزارت امور خارجه به‌سر می‌برد و در انتظار حل و فصل تحقیقات اف‌بی‌آی است. در حالی که دولت بایدن هرگز رسما پایان تلاش‌ها برای احیای توافق هسته‌ای با ایران را اعلام نکرده است، مقامات آشنا با این روند می‌گویند که حداقل در حال حاضر این توافق عملا پایان یافته است.