غلبه بر آلودگی زباله‌ها به شیوه پنج شهر موفق جهان

کنترل کوه‌های زباله‌های جامد تولیدشده توسط انسان برای حرکت زمین به سمت «سیاره‌ای عاری از آلودگی»، یکی از موضوعات اصلی در مجمع محیط‌زیست سازمان ملل است.

به گزارش ایمنا، زباله‌ها منابع آلاینده هوا، خاک و آب هستند که منجر به هدر رفتن عظیم منابع محدود سیاره می‌شوند و پیش‌بینی می‌شود میزان انتشار جهانی مربوط به زباله‌های جامد از ۱.۶ میلیارد تن معادل دی‌اکسید کربن در سال ۲۰۲۳ به ۲.۶ میلیارد تن تا سال ۲۰۵۰ افزایش یابد.

به همین دلیل پنج مورد از ۵۰ اقدام ضد آلودگی ذکرشده در گزارش جدید محیط‌زیست سازمان ملل به‌طور مستقیم به زباله‌های جامد مربوط می‌شود.

زباله‌های خانگی دارای مواد آلی زیادی از مواد غذایی و فضولات حیوانی و همچنین منسوجات و کاغذ هستند که همگی متان منتشر می‌کنند، گازی که قدرت آلایندگی آن ۲۶ برابر بیشتر از دی‌اکسید کربن است. علاوه بر آن، زباله‌های غیرقابل تجزیه زیستی به‌ویژه در قالب زباله‌های ساختمانی، پلاستیک، فلز، آلومینیوم، لاستیک، مواد شیمیایی و الیاف پلی‌استایرن، در طول زمان تجزیه نمی‌شوند، مگر اینکه بازیابی یا استفاده مجدد شوند.

سیاست‌ها و مقررات در سطح ملی برای حرکت اقتصاد دولت‌ها به مسیری پایدارتر ضروری است، اما معمولاً اجرای آن‌ها به عهده شهر‌ها است. در حالی که بسیاری از کشور‌ها هنوز نتوانسته‌اند از پس چالش عظیم زباله‌های جامد برآیند، در ادامه پنج شهر معرفی می‌شود که با رویکردی محکم در برابر زباله‌ها ایستاده‌اند.

اوزاکا، ژاپن

یک ساختمان با خطوط مواج و برج گنبدی طلایی، کارخانه زباله‌سوز عظیم اوزاکا است که توسط یک معمار و فعال محیط‌زیست اتریشی طراحی شده است. این کارخانه نمادی از سیاست قوی دومین شهر بزرگ ژاپن است که آن را از یک کانون آلودگی به شهری پیشرو در مراقبت از محیط‌زیست تبدیل کرده است.

اوزاکا در دهه ۱۹۷۰ از آلودگی شدید هوا و آب رنج می‌برد، زیرا صنایع سنگین در اطراف خلیج اوزاکا پراکنده شده بود و جمعیت روبه‌رشد منطقه باعث آلودگی بیش از حد آن می‌شد، به‌طوری که قلعه برجسته اوزاکا همواره در پشت پرده ضخیمی از دود پنهان بود. مسئولان این شهر با وضع مقررات سخت‌گیرانه‌تر برای انتشار گاز‌های گلخانه‌ای صنعتی، تمرکز بیشتر بر حفاظت از سلامت، برنامه‌ریزی دقیق زیست‌محیطی و تلاش برای ایجاد فضا‌های سبز شهری واکنش نشان دادند.

با رعایت این قوانین آلاینده‌های صنعتی هوا نظیر دی‌اکسید گوگرد کاهش یافته، سیستم متروی زیرزمینی به کاهش اکسید‌های نیتروژن کمک کرده و بستن شکاف‌های پوشش فاضلاب باعث پاکسازی رودخانه‌ها شده است. علاوه بر این، بازیافت بیشتر به کاهش بیش از نصف حجم زباله‌های ارسال‌شده برای دفع بین سال‌های ۱۹۹۱ تا ۲۰۱۴ کمک کرد. زباله‌ها به جای حمل به محل دفن زباله، در کارخانه‌های با فناوری پیشرفته سوزانده می‌شود و از گرمای حاصل برای تولید برق موردنیاز گرمایش آب شهری برای حدود ۱۲۵ هزار خانوار استفاده می‌کنند.

خاکستر حاصل از سوزاندن که حدود پنج درصد از حجم اولیه زباله‌ها است، به یکی از چندین جزیره مصنوعی ساخته شده در خلیج اوزاکا فرستاده می‌شود. این جزایر با زباله و خاک مازاد ناشی از توسعه زیرساخت‌های شهری ساخته شده‌اند و میزبان خروجی کارخانه‌های زباله و فاضلاب هستند. محل دفن خاکستر در یکی از جزایر در حال تبدیل شدن به یک پارک خورشیدی است. محل دفن زباله قدیمی در شهر به پارک شهری بزرگ و باغ گیاه‌شناسی با آسیاب بادی به سبک هلندی و دشت‌های لاله تبدیل شده است.

آلاپوزا، هند

نخست‌وزیر هند روز جهانی محیط‌زیست در سال ۲۰۱۷ را برای آغاز حرکتی در جهت رسیدگی به کوه‌های زباله انباشته‌شده در خیابان‌ها و محل‌های دفن زباله در سراسر هند انتخاب کرد. چند سال قبل از آن، حاشیه جاده‌ها و کانال‌های پر از زباله‌های متعفن، موقعیت ساحلی آلاپوزا را به‌عنوان یک مقصد گردشگری تهدید می‌کرد و ساکنان و بازدیدکنندگان را در معرض توده‌های مگس و پشه‌های ناقل بیماری قرار می‌داد. سرانجام اعتراض ساکنان محلی به بسته شدن محل اصلی دفن زباله شهر در سال ۲۰۱۴ انجامید.

پس از آن، این شهر که در شرق ایالت کرالا واقع است و به لطف شبکه آب‌های پساب و تالاب‌های ساحلی‌اش گردشگران بسیاری را برای اجاره خانه‌های قایقی فرا می‌خواند، با معرفی یک سیستم مدیریت غیرمتمرکز زباله به این مشکل رسیدگی کرد. آلاپوزا زباله‌های زیست تخریب‌پذیر را در بخش‌های مختلف شهر جدا می‌کند، آن‌ها را در کارخانه‌های کوچک کمپوست تصفیه و برای بسیاری از ۱۷۴ هزار ساکن شهر بیوگاز موردنیاز پخت‌وپز را فراهم می‌کند. آلاپوزا یکی از جوایز شهر پاک را از مرکز علم و محیط‌زیست هند در سال ۲۰۱۶ دریافت کرده است.

لیوبلیانا، اسلوونی

لیوبلیانا به‌عنوان نخستین پایتخت اروپایی که هدف کاهش زباله را در برنامه‌های خود قرار داد، مزایای متعددی را از تعهد خود به مدیریت پیشرفته پسماند دریافت می‌کند. در حالی که بسیاری از کشور‌ها سوزاندن را برای کنترل و کاهش محل دفن زباله انتخاب کرده‌اند، این شهر اسلوونی تصمیم گرفته است تا بازیافت را به حداکثر برساند و از این طریق زباله‌های جامد شهری را کاهش دهد.

پس از یک دهه بهبود و آموزش در بخش زباله و پسماند، در حال حاضر لیوبلیانا با بیش از ۶۰ درصد یکی از بالاترین نرخ‌ها را برای جمع‌آوری جداگانه و بازیافت زباله در اروپا دارد. این رویکرد به آن کمک کرد تا جایزه پایتخت سبز کمیسیون اروپا را در سال ۲۰۱۶ کسب کند. یک گام کلیدی در سیستم جمع‌آوری زباله این شهر، تشویق مردم برای جداسازی زباله‌های زیست‌تخریب‌پذیر و قابل‌بازیافت بود تا از انباشته شدن و فساد آن‌ها جلوگیری شود، در واقع جمع‌آوری زباله‌های تفکیک‌شده به‌طور مستقیم از خانه‌های مردم آغاز می‌شود.

شرکت مدیریت زباله‌های این شهر، کمپین‌های اطلاعاتی را برای ترویج کاهش، استفاده مجدد و مصرف مسئولانه اجرا کرده است تا از میزان دورریز مواد توسط شهروندان جلوگیری کند، کاهش ضایعات مواد غذایی یکی از اهداف خاص این کمپین‌ها است.

این شرکت همچنین مراکز جمع‌آوری زباله‌های خطرناک و حجیم از جمله لوازم الکتریکی را اداره می‌کند و با راهکار‌های مدیریتی خود، نتایج‌قابل توجهی را برای شهر به ارمغان آورده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که مقدار مواد بازیافتی از ۱۶ کیلوگرم برای هر نفر در سال ۲۰۰۴ به ۱۴۵ کیلوگرم در سال ۲۰۱۴ افزایش، مقدار ارسال‌شده به محل‌های دفن زباله ۵۹ درصد کاهش و کل زباله‌ها ۱۵ درصد کاهش یافت. به این ترتیب متوسط هزینه ماهانه مدیریت زباله کمتر از هشت یورو برای هر خانوار در سال ۲۰۱۴ بوده که کمترین میزان در کشور است.

لیوبلیانا و ده‌ها شهر اروپایی دیگر بخشی از شبکه اروپای بدون زباله هستند که مشوق ایده اقتصاد دایره‌ای است و در آن محصولات و خدمات برای به حداکثر رساندن بهره‌وری منابع و به حداقل رساندن ضایعات و مصرف انرژی طراحی می‌شوند.

پنانگ، مالزی

ماشین‌های پردازش مواد غذایی Bio Regen بخشی از تلاش پنانگ برای کمپوست کردن زباله‌های شهری تا حد امکان و کاهش میزان زباله‌هایی است که به محل دفن زباله می‌روند. این ماشین‌ها بی‌بو هستند و هیچ حیوان موذی را جذب نمی‌کنند، زباله‌های آلی را با آب و محلول میکروبی کمپوست می‌کنند تا یک تقویت‌کننده خاک زیستی برای زمین‌های کشاورزی تولید کنند. مسئولان شهری از همه ساکنان می‌خواهند تا زباله‌های خود را از مبدأ جدا کنند.

با توجه به اینکه ۴۰ تا ۵۰ درصد زباله‌های پنانگ را مواد آلی تشکیل می‌دهند، کمپوست‌سازی در مقیاس بزرگ می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی فشار بر فضای محدود دفن زباله شهر را کاهش دهد و همچنین مشکل انتشار متان را که هنگام ریختن مواد آلی همراه با زباله‌های دیگر تولید می‌شود، برطرف کند. علاوه بر این، کمپوست کردن هزینه حمل‌ونقل و دفع زباله را کاهش می‌دهد و به جلوگیری از آلودگی آبراه‌های شهر کمک می‌کند.

مرکز بین‌المللی فناوری محیط‌زیست سازمان ملل متحد از تلاش‌های پنانگ برای سبز کردن شهر حمایت کرده و به مقامات محلی کمک می‌کند تا سیاست‌های مدیریت زباله، دسترسی به منابع مالی و ارتباط با شرکای بخش خصوصی را توسعه دهند. این مرکز به ۵۰ شهر در سراسر جهان کمک می‌کند تا زباله‌های ارگانیک خود را بهتر مدیریت کنند.

کاجیکا، کلمبیا

تلاش شهرداری کاجیکا برای بهبود مدیریت زباله‌ها از یک دهه پیش تاکنون، نرخ بازیافت را ۳۰ درصد افزایش و تناژ دفن زباله‌ها را به میزان یک‌چهارم کاهش داده است. هرچند این نرخ بازیافت در بسیاری از استاندارد‌ها یک حد متوسط است، اما بسیار بالاتر از میانگین ملی ۱۷ درصدی در کلمبیا است. کاجیکا به‌عنوان مطالعه موردی برای یک برنامه تحصیلات تکمیلی جدید در زمینه مدیریت یکپارچه زباله در آمریکای لاتین و کارائیب انتخاب شده است و برنامه محیط‌زیست سازمان ملل متحد حامی اجرای این برنامه به کمک هشت دانشگاه از کشور‌های منطقه است.

دولت ملی سیاست مدیریت یکپارچه زباله جامد را با هدف بلندمدت تبدیل کلمبیا به یک اقتصاد دایره‌ای راه‌اندازی کرده است و همچون بسیاری از کشور‌های موفق در این زمینه، یکی از گام‌های کلیدی آن تشویق خانواده‌ها برای جداسازی زباله‌های خود قبل از جمع‌آوری است. علاوه بر این، حدود ۳۵۰ تن زباله آلی که بیش از ۲۰ درصد کل تولید سالانه کشور است، برای کمپوست‌سازی استفاده می‌شود. در این فرایند از کرم‌ها برای تهیه کمپوست از مواد در حال تجزیه زباله‌های غذایی داخل سطل‌های سبز مخصوص استفاده می‌شود که نتیجه آن یک کمپوست غنی با سطوح کمتر آلاینده است و ساکنان محلی از آن به‌عنوان کود آلی برای بستر سبزیجات خود استفاده می‌کنند.