دلیل خاموشی‌های مکرر این روز‌ها چیست؟

هر چند سه سال از پایان فعالیت دولت تدبیر می‌گذرد، اما همچنان مقامات دولت سیزدهم در آخرین روز‌های فعالیت نارسایی‌های موجود را متوجه عملکرد دولت پیشین می‌دانند.

به گزارش خبرآنلاین، با قطعی‌های مکرر برق در روز‌های اخیر در شهر‌های مختلف، بار دیگر مسئولان دولت سیزدهم، دولت قبل را به کم‌کاری متهم کرده و عامل اصلی ناترازی را کاهش میزان توسعه ظرفیت تولید برق در دولت‌های یازدهم و دوازدهم عنوان می‌کنند. وزیر نیرو دولت سیزدهم مدعی شده تولید برق در دولت قبل فقط ۲۳ درصد رشد داشته و دولت سیزدهم کشور را با ۱۵ هزار مگاوات ناترازی برق تحویل گرفت.

سایت حسن روحانی در گزارشی نوشت: در دولت‌های یازدهم و دوازدهم ۲۰۰۱۷ مگاوات به ظرفیت تولید برق افزوده شد؛ سهم دولت یازدهم ۷۹۲۶ مگاوات و دولت دوازدهم ۱۲۰۹۱ مگاوات بود؛ به طور متوسط سالانه ۲۵۰۰ مگاوات.

در دولت تدبیر و امید ۸۶ واحد نیروگاه حرارتی بزرگ با بیش از ۷ میلیارد یورو سرمایه‌گذاری به بهره‌برداری رسید. عملیات اجرایی ۴۵۷۵ مگاوات نیروگاه حرارتی در دولت دهم آغاز و در دولت یازدهم به اتمام رسید. در دولت دوازدهم علاوه بر طرح‌های به بهره‌برداری رسیده، کار ساخت ۴۳ نیروگاه حرارتی بزرگ دیگر به ظرفیت ۱۶۳۰۹ مگاوات شروع و در حال احداث بود (۳.۶ برابر) که قرار بود در دولت سیزدهم وارد مدار شود. امروز دولت سیزدهم مدعی افزایش ۹۳۶۴ مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور است. البته دولت دوازدهم به موازات آن اقدامات لازم برای تأمین مالی ۱۷۹۲۵ مگاوات طرح جدید نیروگاهی را آغاز کرد که به دلیل مشکلات ناشی از جنگ اقتصادی و عدم تأمین منابع مالی خارجی متوقف شد.

از این میزان ۳۴۳۰ مگاوات طرح‌های فاینانس مالی خارجی بود که قرارداد‌های تجاری آن‌ها امضا و کلیه مجوز‌های داخلی آن اخذ شده بود. طرح‌های سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی دارای قرارداد خرید تضمیمی برای ۸۴۹۵ مگاوات برق هم امضا شد و طرح‌های نیروگاهی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی برای ۶۰۰۰ مگاوات برق دارای تفاهم‌نامه مبادله‌شده بود. مجموع این طرح‌های بهره‌برداری شده، در حال احداث و طرح‌های متوقف‌شده ۵۴۲۵۱ مگاوات نیروگاه و طرح نیروگاهی بود که دو برابر ظرفیت مصرح در قانون برنامه ششم توسعه (۲۵ هزار مگاوات) بود.

برق‌رسانی به روستا‌ها

در دولت تدبیر و امید پای برق به ۳۴۲۲ روستای کشور باز شد. در ابتدای دولت یازدهم ۵۴۶۴۱ روستا دارای برق بود و در ابتدای دولت سیزدهم این رقم به ۵۸۰۶۳ روستا رسید؛ به طور متوسط ماهانه ۳۵ روستا. البته به دلیل برق‌رسانی به روستا‌های بالای ۲۰ خانوار و سپس ۱۰ خانوار، برق‌رسانی روستایی به طور طبیعی روند کاهش داشت.

تا پایان دولت تدبیر و امید ۹۹.۹ درصد جمعیت روستایی کشور تحت پوشش شبکه برق قرار گرفت. از آبان‌ماه ۱۳۹۹ نیز با اجرای طرح «برق امید»، برق حدود ۳۰ میلیون نفر رایگان شد که از این تعداد ۱۰ میلیون نفر از روستاییان بودند. البته در دولت تدبیر و امید هزینه‌های تولید برق نیز با کاهشی چشمگیر روبرو شد و از ۴ درصد در سال ۱۳۹۱ به منفی ۴ درصد در سال ۱۳۹۵ رسید. در دولت یازدهم نسبت به دولت قبل بنگاه‌های خصوصی تولید برق افزایش ۱۰ برابری داشت (از ۵۰ به ۵۰۰ بنگاه) که این روند در دولت دوازدهم هم استمرار پیدا کرد.

میراث برقی برای دولت سیزدهم

طبق گزارش آماری انرژی جهان، تولید برق ایران در سال ۲۰۲۳ به ۳۸۲٫۹ تراوات ساعت رسیده که رشد ۱۳.۵ درصدی را در دولت سیزدهم نشان می‌دهد. اکثر طرح‌های افتتاح‌شده در این دولت نیز در دولت دوازدهم احداث شده و با پیشرفت بالا تحویل داده شد. بلافاصله پس از اتمام دولت دوازدهم، دو نیروگاه حرارتی هنگام (۳۰۷ مگاوات) و ایران ال جی (۱۶۲ مگاوات) راه‌اندازی شد. نیروگاه حرارتی چابهار (۱۶۰ مگاواتی) که ۱۴۰۰/۱۲/۲۱ به بهره‌برداری رسید، با ۹۴ درصد پیشرفت تحویل دولت سیزدهم شده بود.

نیروگاه ارومیه با ظرفیت ۳۲۰ مگاوات و ۹۱ درصد پیشرفت تحویل دولت سیزدهم شد، اما ۱۶۰ مگاوات آن در ۱۴۰۱/۱۲/۰۲ افتتاح شد. طرح‌های سیکل ترکیبی دالاهو (۲۸۷ مگاوات ظرفیت با ۸۶ درصد پیشرفت)، سبلان (۳۲۰ مگاوات با ۸۷ درصد پیشرفت)، آریان زنجان (۵۴۶ مگاوات با ۷۴ درصد پیشرفت)، سیکل ترکیبی خرم‌آباد (۱۶۰ مگاوات با ۸۰ درصد پیشرفت) از جمله طرح‌های در حال اجرا بود که با میزان پیشرفت بالا تحویل دولت سیزدهم شد.

قرارداد احداث نیروگاه سیکل ترکیبی ۹۱۳ مگاواتی لامرد که عملیات اجرایی آن در ۱۴۰۰/۱۰/۲۳ آغاز شد، جزو همان طرح‌های نیروگاهی با فاینانس مالی خارجی بود که در دولت دوازدهم قرارداد‌های تجاری آن‌ها امضا و کلیه مجوز‌های داخلی آن اخذ شده بود. مجموع این طرح‌ها ۳۴۳۰ مگاوات برق به ظرفیت کشوری اضافه می‌کند.

میراث برقی دولت دوازدهم برای دولت سیزدهم در مجموع ۱۶ هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی جدید بود؛ در حالی که از دولت دهم کمتر از ۵ هزار مگاوات به دولت یازدهم منتقل شده بود.

پشت‌پرده خاموشی‌های ۱۴۰۰

این همه در شرایطی بود که دولت دوازدهم در ماه‌های پایانی مسئولیت خود با مشکلات فراوانی برای تأمین برق مورد نیاز مواجه و ناچار به اعلام جدول خاموشی‌های اضطراری شد. مخالفان دولت تدبیر و امید این را به کاهش میزان توسعه ظرفیت تولید برق ربط می‌دهند، اما واقعیت این نبود: مصرف برق در خردادماه ۱۴۰۰ یکباره ۱۹ درصد افزایش پیدا کرد. رضا اردکانیان، وزیر نیرو دولت دوازدهم خاموشی‌ها را ناشی از خشکسالی و مصارف غیرمتعارف عنوان کرد.

در بازه زمانی ۱۴۰۰-۱۳۹۷ کاهش ۳۵۰۰ مگاواتی نیروگاه‌های برق‌آبی به علت کمبود آب سد‌ها در کشور تجربه شد. در سال ۱۳۹۹ یک میلیون مشترک جدید برق اضافه شد که به افزایش مصرف صنایع جدید انجامید و وزارت نیرو با برنامه‌ریزی‌هایی نظیر احداث نیروگاه‌های جدید، ارتقای ظرفیت واحد‌های موجود و اعمال برنامه‌های مدیریت مصرف، نیاز متعارف کشور را پوشش داد.

در سال ۱۴۰۰ گرمای زودرس باعث استفاده زودهنگام از وسایل سرمایشی شد و این رکورد مصرف را در ماه‌های اردیبهشت و خرداد ۱۴۰۰ شکست؛ ۲۹ اردیبهشت ۵۳۸۰۰ مگاوات (معادل نقطه اوج مصرف در ۲۴ خرداد ۹۹، اول تیرماه ۹۸ و ۹ تیرماه ۹۷) و ۸ خرداد ۵۵۶۴۶ مگاوات. البته افزایش میزان مصرف و فشار به شبکه تأمین برق یک عامل دیگر هم داشت: فعالیت دستگاه‌های استخراج رمزارز. وزارتخانه‌های صمت و نیرو برآورد مصرف ۳۲۱ مگاوات داشتند، اما برآورد‌های انجام شده داخلی و خارجی نشان می‌داد ۱۰ درصد از انرژی مصرفی برای تولید رمزارز‌ها متعلق به ایران بود.

گر چه دولت تدبیر و امید با خاموشی‌های مقطعی به پایان رسید، اما چراغی که برای احداث واحد‌های نیروگاهی جدید روشن کرد، نوید این را می‌داد که دولت سیزدهم بتواند با تکمیل پروژه‌ها و رفع موانع قرارداد‌های موجود، از قطعی‌های مکرر نجات یابد، ولی از مجموع ۵۴۲۵۱ مگاوات طرح در حال احداث و متوقف‌شده، فقط موفق به افزایش ۹۳۶۴ مگاوات جدید شد.