عقب گرد در مصر؛ انقلاب نقطه آغاز است، نه خط پايان

فرارو- _{^{سرویس بین الملل؛}} فعالان آزاديخواه مصر پس از يك رشته سركوبگري شديد در اين كشور اكنون در موضع دفاعي قرار گرفته اند. عقب گرد يك خصيصه عادي در انتقال به سوي دموکراسی است. با اين وجود اگر مصر مي خواهد به پيشرفت هاي واقعي اجتماعي و اقتصادي دست يابد، اصلاحات دموکراتیک براي آن حياتي مي باشد. اصلاحات بايد به سرعت و براي دراز مدت سازمان دهي شود.

در اوايل هفته گذشته، مايكل نبيل، وبلاگ نويس 25 ساله مصري به خاطر انتقاد از ارتش در يك دادگاه نظامي به سه سال زندان محكوم شد. شنبه گذشته، ارتش و پليس با استفاده از باطوم و شوك برقي هزاران تظاهركننده آرام را در يك حمله سحرگاهي از ميدان تحرير بيرون راندند و دو نفر را كشتند. صدها نفر از فعالان سياسي نيز طي يك ماه گذشته توسط نيروهاي امنيتي دستگير شده اند. محمد البرادعي برنده جايزه صلح نوبل و نامزد رياست جمهوري به هنگام انداختن رأي خود در همه پرسي اخير براي قانون اساسي مورد اذيت و آزار قرار گرفت.

در حقيقت، عقب گرد يك خصوصيت عادي در انتقال به سوي دموکراسی است. افرادي كه از داشتن روابط نزديك با رژيم گذشته سود برده اند، از تغيير سياسي واقعي بسيار متضرر خواهند شد و بنابراين انگيزه هاي زيادي براي مبارزه عليه تغييرات دارند. ولي اگر مصر بخواهد از گذشته اش جدا شود، اصلاحات دموکراتیک براي آن حياتي است. بنابراين براي رسيدن به دموکراسی واقعي، اصلاح گران مصري بايد به سرعت و براي دراز مدت برنامه ريزي كنند. اصلاحات يك تلاش چند ساله براي ايجاد نهادهايي است كه شفاف و پاسخگو باشند.

الگوي كنوني اقدامات غیر دموکراتیک با توجه به اين كه شوراي عالي نظامي مصر تاريخ انتخابات مجلس را عجولانه براي سپتامبر (شهريور) آينده تعيين كرده ، در حال آشكار شدن است. اين برنامه زماني به شدت مطابق با ميل احزاب قديمي مانند حزب مردم سالاري ملي حاكم در زمان مبارك و اخوان المسلمين مي باشد. بسياري از ناظران سياسي معتقدند كه اين برنامه زماني يك حركت حساب شده از سوي رهبران نظامي مصر است تا "انقلاب" كشور را با حداقل تغييرات ممكن اداره كنند.

مقاومت در برابر اصلاحات در روسيه، اكراين، بلاروس، اندونزي، فيليپين، شيلي، برزيل، و نيجريه و كشورهاي ديگر نيز مشاهده شده است. در حقيقت بيش از نيمي از كشورهايي كه با آزادي هاي مردم سالاري مواجه مي شوند، در سال هاي اول انتقال، نوعي عقب نشيني را تجربه مي كنند.

در مصر، علاوه بر ارتش، احتمال دارد كه شبكه هاي دروني اي كه دسترسي به مقام هاي برتر دولتي، قراردادها و سرمايه هاي كلان را تحت كنترل داشته اند، نيز مقاومت از خود نشان دهند. نظام هاي حمايتي گسترده طي چندين دهه وفاداري خود را به نظام حفظ كرده اند. آنها همچنين فرهنگ گسترده فساد را در مصر اشاعه داده اند. اين پيوند بين قدرت سياسي و اقتصادي موجب تشديد تمركز غيرمتجانس ثروت شده است. حدود 20 درصد از جمعيت مصر قريب به نيمي از كل هزينه ها را تحت كنترل خود دارند در حال كه 43 درصد از مردم با كمتر از 2 دلار در روز زندگي مي گذرانند.

با توجه به حمايت مردمي از ايجاد اصلاحات، احتمالا مقاومت پنهان به طور غيرمستقيم از طريق چالش براي بي اعتبار كردن توانايي و انسجام اصلاح طلبان و دوام مردم سالاري در مصر صورت خواهد گرفت. سه سال اول در انتقال به دموکراسی نوعا با انقباض اقتصادي توآم است و اين امر احتمالا فرصت هاي فراواني در اختيار حكومت قرار مي دهد تا كام مردم را در رابطه با "قول هاي جعلي مردم سالاري غربي" تلخ كرد. 

دموکراسی براي پيشرفت اجتماعي و سياسي مصر جنبه حياتي دارد. دموکراسی در كشورهاي در حال توسعه موجب تحقق بخشيدن به رشد دائمي اقتصادي، بهداشت و آموزش برتر، دستيابي بيشتر به فرصت ها و ثبات بيشتر در مقايسه با نظام هاي خودكامه مي شود.

نظام مبتني بر دموکراسی نه فقط به خاطر امكان برگزاري انتخابات، بلكه به خاطر نظارت بر قوه مجريه و ايجاد توازن در قدرت، كاركرد بهتري دارند. مردم سالاري هاي موفق همچنين دسترسي به اطلاعات را تضمين مي كنند. اين امر موجب ترفيع نظارت، پاسخگويي و خود اصلاحي نظام مي شود.

متأسفانه، در نظام هايي كه انتقال به دموکراسی اين اصلاحات عمده صورت نمي گيرد، آن منافع اقتصادي هم تحقق نمي پذيرد و در نظام نيمه استبدادي فرو مي رود.

ولي تغيير هنجارهاي شكل گرفته و ريشه دار كار ساده اي نيست. اصلاح طلبان مصري براي رسيدن به تغييرات بنيادي بايد ساختارهاي با دوام و متمركز ايجاد كنند. براي انجام اين كار، آنها بايد به قدرت خود يعني تعداد افراد و شبكه هاي خود كه در سرنگوني آقاي مبارك نقش مهمي ايفا كردند، اتكا كنند. اين تلاش ها بايد براي مرتبط ساختن گروه هاي اصلاح طلب از سراسر جامعه مصر جهت ايجاد يك ائتلاف قوي و مقاوم صورت گيرد.

به همين ترتيب، بدون وجود اطلاعات، پاسخگويي امكان پذير نيست. اصلاح طلبان نياز به اولويت بخشيدن به مطبوعات آزاد و دسترسي شهروندان به اطلاعات به ويژه دسترسي به اينترنت را دارند. دسترسي به اطلاعات بحث هاي آگاهانه را امكان پذير مي سازد و اين امكان را به شهروندان مي دهد كه هزينه هاي دولت را مورد بررسي قرار دهند، عملكرد رهبران را ارزيابي كنند، و اولويت هاي خود را به دولت انتقال دهند. اطلاعات همچنين براي شفاف سازي اجتناب ناپذير است. براي رسيدن به اين هدف، آزادي آقاي نبيل، وبلاگ نويس جوان در بند، بايد اولين گام در اين مسير باشد.

انتقال موفق به دموکراسی همچنين به باز كردن گره كنوني موجود در ارتباطات سياسي و فرصت هاي اقتصادي نياز دارد. باز كردن اين گره به معناي آن است كه فرايند تنظيمي براي شروع كارهاي اقتصادي جديد در مصر را ساده و كارآمد كرد. در حال حاضر بر طبق ارزيابي سالانه بانك جهاني صدور مجوز ساختماني نوعا هفت ماه طول مي كشد و حل و فصل مناقشات مربوط به قراردادها نيز به طور متوسط به سه سال زمان نياز دارد.

ايجاد فرصت براي شركت هاي خصوصي مستقل و جوان، منبع غيرفعالي را در جامعه مصر به بهره برداري خواهد رساند و دستاوردهاي توليدي و در نتيجه شغل ايجاد خواهد كرد كه بسيار مورد نياز مي باشد. شركت هاي تجاري كوچك و متوسط همچنين مي توانند به رقيب هاي ارزشمندي در برابر گروه هاي تجاري موجود تبديل شوند.

هيچ يك از اين اصلاحات كار ساده اي نيست. ولي تجربه نشان داده است كه جوامعي كه مي توانند بر مشكلات اوليه در راه رسيدن به اصلاحات غلبه يابند درجه شگفت آوري از تلاش و كوشش از خود نشان مي دهند. در حالي كه عقب گرد امري رايج است، ولي در 80 درصد از موارد يك مسير مثبت مردم سالاري از سر گرفته مي شود.

اصلاح طلبان دموکرات مصر آگاهانه يا ناآگاهانه به جاي دو سرعت، دو ماراتون را آغاز كردند. براي تحقق بخشيدن به تغييرات واقعي، قرار گرفتن در اين افق طولاني تر و كمتر نشاط انگيز ضروري است.

انقلاب يك نقطه آغاز در مسير رسيدن به دموکراسی است و نه خط پايان.