قصه حوادث آخر سال آن هم با رنگ‌وبوی چهارشنبه‌سوری، قصه‌ای دردناک است که هر سال کام خانواده‌های زیادی را تلخ می‌کند. نوجوانان و جوانانی که با وجود هشدار‌های هرساله با پهن‌کردن بساط ساخت مواد منفجره و محترقه در خانه فاجعه‌ای ویرانگر را رقم می‌زنند. گذشته از داغی که ناشی از این حوادث بر دل خانواده‌ها می‌نشیند، خسارات ناشی از آن هم در جای خود قابل‌تامل است.
به گزارش شهروند، چند روزی هنوز به برگزاری مراسم سنتی شب چهارشنبه‌سوری باقی مانده، اما آمارها از مرگ‌ومیر و مصدوم‌شدن ده‌ها نفر در گوشه‌وکنار کشور خبر می‌دهد. افرادی که هنگام ساخت، نگهداری و حمل مواد محترقه دست‌ساز قربانی شده‌اند. هشدار‌ها از چند روز مانده به آخرین چهارشنبه سال ١٤٠٢ آغاز شده است؛ هشـــــــــدار اورژانــــــس، آتش‌نشانی، متخصصان سوختگی و پلیس. همگی در تلاش هستند تا آمار مرگ‌های ناشی از چهارشنبه آخر سال به کمترین تعداد برسد و تخت‌های سوختگی بیمارستان‌ها در این روز‌ها خالی بماند. اما نوجوانان و جوانان بی‌توجه به هشدار‌ها با به راه انداختن کارناوال آتش، خسارت جانی و مالی جبران‌ناپذیری را به جا می‌گذارند.
در آستانه آخرین چهارشنبه سال با چندین مصدوم سال‌های گذشته این کارناوال گفتگو شده است که در زیر می‌خوانید: (اسامی برخی مصدومان مستعار است و تصاویر آن‌ها برای حفظ حریم شخصی به درخواست خودشان منتشر نشده است.)
آرمان امسال ١٣ سال دارد. او تا دو سال پیش نقش اصلی جنگ با مواد محترقه را در شب‌های چهارشنبه‌سوری ایفا می‌کرد. اسفند سال ١٤٠٠ بود که نارنجک در دستش ترکید و دست راستش را از دست داد. از همان سال منزوی شده و به سختی از خانه بیرون می‌آید. برای مرور خاطرات گذشته میل و رغبتی ندارد. گوشه‌گیر شده است و نمی‌خواهد نام و تصویرش در هیچ رسانه و شبکه اجتماعی دیده شود.
هنوز هم حال و روز خوشی ندارد. نمی‌داند این بلا از کجا در کنج دلش خانه کرده است. سرنوشتش با سیاهی گره خورد. دو سه روزی به چهارشنبه‌سوری ١٤٠٠ مانده بود که آرمان همراه دوستانش شروع به ساخت مواد محترقه کردند. «از حدودا هفت سالگی، هر سال نزدیک چهارشنبه‌سوری که می‌شد شروع می‌کردیم به آماده‌سازی مواد محترقه. با اکلیل و سرنج نارنجک درست می‌کردیم. مواد را از بازار تهیه می‌کردیم و صد‌ها بمب نارنجک تا چهارشنبه‌سوری سال ١٤٠٠ می‌ساختیم. تعدادی را برای خود روز چهارشنبه‌سوری نگه داشته بودیم و تعدادی را هم در دست‌مان بود که هر جا رسیدیم پرتاب کنیم تا با ایجاد صدا‌های وحشتناک به پیشواز شادی چهارشنبه‌سوری برویم. ظهر بود نارنجک‌ها در دستم بود و داشتم به سمت سر کوچه می‌دویدم تا به دوستانم برسم، اما ناگهان پایم به شاخه‌ای گرفت و افتادم. نارنجک‌ها در دستم ترکید. تمام صورت و تنم سوخته بود. از درد به خودم می‌پیچیدم. دوستانم که صدای انفجار را شنیده بودند، سراغم آمدند. بعد از اینکه آمبولانس و اورژانس آمد، دیگر از آن لحظات چیزی به خاطر ندارم.»
سرنوشت تلخ آرمان وضعیت بغرنجی است. صورت و بدنش سوخته بود و دستش به‌شدت آسیب دیده بود. اما از همه فجیع‌تر دست راستش بود که سوختگی بالایی داشت، نه استخوان داشت، نه ماهیچه‌ای. به جای دست و مچ و انگشتان، خرده استخوان و رگ و پی ریش‌ریش شده بود. پدر آرمان به «شهروند» می‌گوید که این غصه تا همیشه با ما خواهد ماند.
آرمان حالا سال‌های سال باید با درد زجرآور نارنجک دست‌ساز چهارشنبه‌سوری زندگی کند. نارنجک‌های دست‌ساز تنها زندگی آرمان را هدف نگرفته‌اند. در دستان خیلی از جوانان و نوجوانان منفجر شده است. همان‌هایی که دیگر نشانی از آن‌ها نیست و اغلب‌شان خانه‌نشین شده‌اند.
پدر آرمان با بغضی که قادر به فروخوردنش نیست، می‌گوید: «سرکار بودم که از بیمارستان تماس گرفتند و خبر دادند که آرمان را به آنجا منتقل کرده‌اند. همیشه به آرمان می‌گفتم که دور مواد محترقه را خط بکشد، اما هیچ وقت گوشش بدهکار نبود. هر سال به وقت چهارشنبه‌سوری برنامه داشتیم. هر شب در خانه‌مان جنگ به راه می‌افتاد و دعوا می‌کردیم تا آرمان دست از این کار‌ها بردارد، اما مگر متوجه می‌شد. وقتی از بیمارستان تماس گرفتند دنیا روی سرم خراب شد و فهمیدم که خانه خراب شدم. اصلا به یاد ندارم چطور به بیمارستان رسیدم. وقتی وارد بیمارستان شدم، آرمان را به اتاق جراحی برده بودند تا رسیدم پزشک معالج آمد و گفت که دست راستش دچار آسیب وحشتناکی شده و دیگر مثل سابق نمی‌شود و پزشکان مجبور هستند آن را از مچ قطع کنند.»
آرمان دو سال پیش تنها ١١ سال داشت. چطور با این فلاکت بقیه عمرش را باید سر می‌کرد. چطور زندگی می‌کرد و درس می‌خواند. این‌ها سوالاتی بود که پدر آرمان هنوز هم نمی‌تواند جواب درستی به آن‌ها دهد. می‌گوید: «چشمانم سیاهی رفت. روی یک صندلی افتادم. نمی‌دانستم چطور این موضوع را به خودش، مادرش و خواهرش بگویم. آرمان بستری شد و او را جراحی کردند. دستانش پیوند نشد. هیچ نمانده بود، از مچ، دست‌هایش را قطع کردند. ۱۵روزی بیمارستان سبزوار بستری بود. مادرش وقتی فهمید مریض شد. اما دیگر هیچ فایده‌ای نداشت. آرمان یک دستش را از دست داده بود. از همان زمان همسرم تحت نظر پزشک است، دچار بیماری اعصاب و روان شده است.» حالا دو سالی از این ماجرا می‌گذرد. پدر می‌گوید: «سعی می‌کنیم علت اینکه آرمان دستش را از دست داده، مخفی کنیم، اما این راز تا ابد مایه عذاب خانواده ما است. آرمان خودش دیگر پشیمان است، اما فایده‌ای ندارد. او دیگر روز‌های چهارشنبه‌سوری در اتاق را روی خودش می‌بندد و سعی می‌کند فکرش را درگیر کاری کند تا از آن هیاهو فاصله بگیرد و یادش برود که چهارشنبه‌سوری ١٤٠٠ چگونه دستش را از دست داده است.»
فاطمه یکی دیگر از قربانیان چهارشنبه آخر سال است. ٢٦ سال دارد. با انفجار یکی از همین نارنجک‌های پرسروصدا نوزادش را از دست داده است. سال گذشته بود، برای خرید از خانه بیرون رفت. می‌خواست تا هوا تاریک نشده به خانه برگردد، اما دیر شد. وقتی با تاکسی به سر کوچه رسید، جنگ چهارشنبه‌سوزی آغاز شده بود. فاطمه آهی از حسرت می‌کشد و به سختی کلمات را ادا می‌کند. او به «شهروند» می‌گوید: «در یکی از شهرستان‌های غرب کشور زندگی می‌کنم. نزدیک نوروز بود. می‌خواستم برای سفره هفت‌سین ماهی و سنجد و سمنو بخرم. قرار نبود طول بکشد، اما خیابان‌ها شلوغ بود. هوا تاریک شده بود. همسرم هم مدام تماس می‌گرفت و می‌گفت زودتر به خانه برو. خودم هم ترسیده بودم. تازه سه ماه بود که باردار شده بودم. اما ذوق عید را داشتم. بعد از پنج سال خدا به من بچه داده بود.
می‌خواستم امسال سه نفری در کنار سفره هفت‌سین باشیم. همه خریدهایم را هم نکردم. نصفه ماند. از ترس چهارشنبه‌سوری به خانه برگشتم. وقتی از تاکسی پیاده شدم زیر پام یک نارنجک ترکید. همان جا بی‌هوش شدم و دیگر چیزی متوجه نشدم. وقتی به هوش آمدم در مرکز درمانی شهرمان بودم. خیلی وحشتناک بود. شوکه شده بودم. همسرم هم خودش را رسانده بود. ابتدا تصور می‌کردم اتفاقی نیفتاده، اما با گذشت زمان درد را در ناحیه شکمم حس می‌کردم. بچه‌ام سقط شد و منی که سال‌ها در حسرت مادرشدن بودم باز هم باید حسرت می‌کشیدم. صدای انفجار نارنجک به حدی بود که وحشت کرده و از ترس بی‌هوش شده بودم و همین مسئله باعث شده بود بچه‌ام سقط شود.» او می‌گوید: «متوجه نشدم چه کسی نارنجک را پرتاب کرد، اما هر کسی بود باید بداند که زندگی من را خراب کرد و حسرت یک عمر بچه‌دار شدن را به دلم گذاشت.»
چند روزی به برگزاری مراسم سنتی شب چهارشنبه‌سوری باقی مانده، اما آمارها همچنان از مرگ‌ومیر و مصدوم‌شدن ده‌ها نفر در گوشه و کنار کشور خبر می‌دهد. بر اساس آمارها، از اول اسفند تاکنون هفت نفر در کشور بر اثر انفجار مواد محترقه جان باخته و بیش از ١٠٠ نفر مصدوم شده‌اند.
سازمان آتش‌نشانی تهران از سال ٩٥ برای فرهنگ‌سازی و پیشگیری از حوادث تلخ در این شب پویشی با نام «نه به چهارشنبه‌سوری خطرناک» را راه‌اندازی کرده و امسال در هفتمین سال این پویش همچنان این سازمان و سایر نهاد‌ها با همکاری یکدیگر به دنبال برگزاری مراسم چهارشنبه‌سوری بی‌حادثه و کم‌خطر هستند.
«کمپین نه به چهارشنبه‌سوری خطرناک» به نوعی یک پیمان اخلاقی است که با پیوستن به آن سعی می‌شود برای کاهش حوادث و آسیب‌ها، چهارشنبه‌سوری ایمن برگزار شود. چهارشنبه‌سوری یکی از جشن‌های باستانی ایرانیان است، اما در سال‌های اخیر به دلیل برخی رفتار‌های خطرناک این جشن را به عزا تبدیل کرده است. امسال نیز در حالی که هنوز چند روزی به سه‌شنبه آخر سال باقی مانده است، آمارها حکایت از افزایش آمار مصدومان در کشور نسبت به سال گذشته دارد.
امسال و به گفته مدیرعامل آتش‌نشانی تهران، دو چهارشنبه‌سوری داریم و دستگاه‌های امدادی برای دو سه‌شنبه پایانی سال در آماده‌باش به سر می‌برند، هرچند نقش والدین با نظارت و کنترل فرزندان‌شان، در کاهش حوادث چهارشنبه‌سوری کلیدی و مهم‌تر است. در همین رابطه جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی شهر تهران، به «شهروند» می‌گوید: «امسال هفتمین سالی است که کمپین «نه به چهارشنبه‌سوری خطرناک» را دنبال می‌کنیم.
امسال هم در سراسر کشور این کمپین توسعه پیدا کرده است. هفته گذشته با روابط عمومی آتش‌نشانی همه استان‌ها جلسه داشتیم و مقرر شد در ۳۱ استان این کمپین، فرهنگ‌سازی را آغاز کند تا یک چهارشنبه‌سوری امن را تجربه کنیم.» هر سال آتش‌نشانی تمهیدات جدی برای هر چه ایمن‌تر برگزاری روز چهارشنبه‌سوری در نظر می‌گیرد. امسال هم آتش‌نشانی در روز چهارشنبه‌سوری، از دو برابر ظرفیت آتش‌نشانی استفاده می‌کند. جلال ملکی در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «شب چهارشنبه‌سوری در سازمان آتش‌نشانی آماده‌باش کامل هستیم و ۱۸۰۰ نفر در ایستگاه مشغول شیفت خود هستند. ۱۳۸ ایستگاه آتش‌نشانی در روز چهارشنبه‌سوری فعال هستند و ۱۸۰۰ آتش‌نشان در هزار نقطه از شهر تهران به‌صورت آماده‌باش هستند.
همچنین به همین تعداد آتش‌نشان که در شیفت استراحت هستند نیز در محل‌های مختلف، استقرار موقت دارند تا نزدیک به مرکز حوادث باشند و در صورت بروز هرگونه مشکلی زودتر به مردم کمک کنند.» سخنگوی سازمان آتش‌نشانی استان تهران با هشدار نسبت به روشن‌کردن بالن آرزو‌ها در جشن چهارشنبه یادآور شد: «بالن آرزو‌ها مربوط به کشور‌های شرق آسیاست. این بالن‌های مشتعل در جایی از شهر پایین می‌آیند و آتش‌سوزی ایجاد می‌کنند. شب چهارشنبه‌سوری برای شادی در کنار یکدیگر است و نباید طوری باشد که جان خود و دیگران را به خطر انداخته و سه‌شنبه آخر سال به سه‌شنبه آخر عمر تبدیل شود.»
پلیس، اورژانس و آتش‌نشانی بر نقش خانواده‌ها در روز چهارشنبه‌سوری بسیار تاکید دارند و نقش خانواده را بسیار مهم و حیاتی می‌دانند. آنان از والدین می‌خواهند تا بچه‌های خود را برای انجام این جشن به تنهایی رها نکنند و در کنار یکدیگر باشند که مراقبت‌های بیشتری از فرزندان خود داشته باشند.
خانواده‌ها باید با فرزندان خود همراهی داشته باشند و آن‌ها را به تنهایی رها نکنند و جشن را به‌صورت محله‌محور و در مقابل خانه خود به صورت کم‌خطر اجرا کنند. برای لحظه شادی باید ارزش‌گذاری کرد و بسنجیم که یک لحظه شادی چقدر ارزش دارد که بخواهد یک عمر قطع عضو و مشکل را برای فرد ایجاد کند. باید در فرصت باقیمانده تا چهارشنبه آخر سال با جوانان صحبت کرده و راه‌ورسم تخلیه هیجانات را به آن‌ها آموزش دهند. اگر خانواده‌ها در کنار فرزندان باشند، هم از جشن لذت خواهند برد و هم مراقب فرزندان‌شان خواهند بود. مربیان نیز می‌توانند دانش‌آموزان را آگاه کنند.
خریدوفروش، نگهداری، حمل و توزیع مواد منفجره و مواد محترقه جرم است؛ در صورت فروش مواد محترقه غیرمجاز جهت استفاده در چهارشنبه پایانی سال در مراکز تجاری، پلیس از ادامه فعالیت تجاری آن‌ها جلوگیری و نسبت به پلمب این مراکز اقدام خواهد کرد.
معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی تهران بزرگ هم با هشدار به برهم‌زنندگان آرامش مردم در آستانه آخرین چهارشنبه سال، از خانواده‌ها خواست در روز‌های پیش‌رو مراقب فرزندان خود باشند.
معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی تهران بزرگ تاکید می‌کند: «پلیس با هنجارشکنان و برهم‌زنندگان آرامش مردم و جامعه در آستانه آخرین چهارشنبه سال برخورد قانونی خواهد کرد. حفظ امنیت و آرامش جامعه همواره از اولویت‌های اصلی پلیس بوده و ایجاد بی‌نظمی و سلب آرامش مردم خط قرمز خدمتگزاران مردم در مجموعه پلیس تهران بزرگ است. خرید، نگهداری، حمل، توزیع و فروش مواد منفجره و مواد محترقه جرم است و متخلفان مطابق قانون مجازات خواهند شد و در صورت فروش مواد محترقه غیرمجاز جهت استفاده در چهارشنبه پایانی سال در مراکز تجاری، پلیس از ادامه فعالیت تجاری آن‌ها جلوگیری و نسبت به پلمب این مراکز اقدام خواهد کرد.»
معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی تهران بزرگ با تاکید بر اینکه جوانان و نوجوانان عزیز با کنترل و مدیریت هیجانات آنی، هم از خطرات احتمالی پیشگیری کنند و هم پلیس را یاری کنند، اضافه می‌کند: «والدین از نگهداری مواد محترقه، تهیه و ساخت وسایل آتش‌بازی دستی توسط فرزندان جلوگیری کنند تا آن‌ها سرود شاد زندگی را در صدای مهیب نارنجک و مواد محترقه به سکوت و غم تبدیل نکنند. هنجارشکنان باید بدانند و آگاه باشند در مواجهه با اقداماتی که برای سلامت روان و جسم شهروندان خطرآفرین باشد، با آن‌ها قاطعانه برخورد خواهد شد.»
رئیس پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات پایتخت درخصوص خریدوفروش و آموزش ساخت مواد محترقه در فضای مجازی هشدار می‌دهد و می‌گوید: «براساس قانون، خرید، فروش و آموزش ساخت مواد محترقه و منفجره در فضای مجازی ممنوع بوده و پلیس با افراد متخلف قاطعانه برخورد می‌کند. این افراد شیاد برایشان مهم نیست که گروه هدف، کودکان و نوجوانان هستند یا با فروش این مواد جان انسانی را به خطر می‌اندازند.
آن‌ها با ایجاد سایت‌ها و صفحاتی، در زمینه خریدوفروش و آموزش نحوه تهیه و ساخت بمب و مواد محترقه، فعالیت می‌کنند که متاسفانه بار‌ها شاهد وقوع اتفاقات و حوادث ناگوار در این‌خصوص بوده‌ایم، به همین علت خانواده‌ها باید دقت داشته باشند تا کودکان آن‌ها با استفاده از این سایت‌ها به دنبال خرید و ساخت مواد محترقه خطرناک نباشند و در دام کلاهبرداران و سودجویان گرفتار نشوند.»
سرهنگ معظمی گودرزی با اشاره به اینکه مجرمان از هر بستری برای رسیدن به اهداف مجرمانه خود استفاده می‌کنند، ادامه می‌دهد: «تاکنون تعداد زیادی از افرادی که درخصوص خرید، فروش و آموزش ساخت مواد محترقه در فضای مجازی فعالیت داشته‌اند، دستگیر و طبق قانون با آن‌ها برخورد شده است، اما در این بین، مجرمان اینترنتی فرصت‌طلب نیز بیکار نمی‌نشینند و با تبلیغات دروغین و تحت عناوین مختلفی اقدام به کلاهبرداری می‌کنند، تعدادی در پوشش فروش مواد محترقه و آتش‌بازی با طراحی درگاه پرداخت جعلی، اطلاعات کارت بانکی کاربران را سرقت کرده و اقدام به برداشت غیرمجاز از حساب بانکی آن‌ها می‌کنند و عده‌ای نیز بعد از دریافت وجه، کاربران را بلاک کرده و دیگر پاسخگوی آن‌ها نیستند.»
رئیس پلیس فتای تهران بزرگ به شهروندان می‌گوید که توصیه‌های پلیس را در این‌خصوص جدی بگیرند، زیرا خسارت‌های مالی قابل جبران است، اما صدمات جسمی و تلفات جانی قابل جبران نیست و همواره مراقب ترفند کلاهبرداران و سودجویان باشند و در صورت مشاهده موارد مشکوک و صفحاتی که درخصوص خریدوفروش مواد محترقه فعالیت می‌کنند، موضوع را از طریق مرکز فوریت‌های سایبری با شماره تماس ٠٩٦٣٨٠ یا سایت رسمی پلیس فتا به نشانی www.cyberpolice.gov.ir اعلام کنند.
