چرا عربستان سعودی اکنون برای انقلاب «آماده» است

فرارو- ...در 23 فوریه، وقتی ملک عبدالله 87 ساله و ضعیف، پس از سه ماه سفر به نیویورک و مراکش، جهت معالجه و بهبودی بیماری اش، به کشور بازگشت، وعده تخصیص یک بسته رفاهی با اعتبار 36 میلیارد دلار را به مردم داد. خاندان آل-سعود تلاش می کنند تا با افزایش حقوق و دستمزدهای بخش دولتی، ارائه بیمه های بیکاری، یارانه مسکن، آموزش و فرهنگ و دلجویی از جوانان، مانع حرکت آنها به سوی یک انقلاب عمومی شوند.

به گزارش سرویس بین الملل فرارو؛ پادشاه پیر و ضعیف که ید طولانی ای در دادن صدقه هایی از این دست به مردم خود دارد، این بار نوع مطالبات سعودیها را بد تعبیر کرده است. نارضایتی هایی که معترضان اکنون در اینترنت منتشر می کنند، یک فصل مشترک دارد: تقاضا برای انجام اصلاحات سیاسی واقعی. همه نشانه ها حکایت از آن دارد که سعودیها قصد دارند از این فرصت استثنایی در جهان عرب، برای پیشبرد اصلاحات سیاسی در کشور خود استفاده کنند. یکی از کاربران سعودی فیس بوک در صفحه خود اینگونه به پیشنهاد ملک عبدالله برای دادن صدقه بیشتر پاسخ داده است: «نان» به تنهایی برای زنده ماندن انسان کافی نیست! 



البته در عربستان، تنها لیبرالها نیستند که خواستار تغییراند. دو هفته قبل از بازگشت پادشاه به کشور، گروهی از دانشگاهیان و اساتید با راه اندازی یک وب سایت، خبر از تاسیس حزبی به نام «امت اسلامی سلفی» دادند. «سلفی گراهای اصلاح طلب» در حالی خواهان برقراری دموکراسی، انتخابات و احترام به حقوق بشر شدند که بلافاصله 5 تن از اعضای مؤسس این حزب بازداشت و زندانی شدند.

شاهزاده «طلال»، برادر ثروتمند پادشاه و کسی که به لحاظ سیاسی سرخورده و در حاشیه قرار دارد، با حضور در تلویزیون «بی بی سی عربی»، ضمن ستایش از پادشاه، تلویحاً و بدون بردن نام، از هفت تن از اعضای قدرتمند خاندان سلطنتی انتقاد کرد (افرادی چون «ولیعهد سلطان، وزیر دفاع»، «شاهزاده نایف، وزیر کشور» و «شاهزاده سلمان، فرماندار ریاض»). 

طلال کسی است که در دهه 1960 برای نخستین بار تلاش برای ایجاد «سلطنت مشروطه» را در عربستان آغاز کرد، تلاشی که تا به امروز نیز ادامه دارد، چنانکه اخیراً 119 تن از فعالین سیاسی سعودی با امضاء طوماری خواستار برقراری نظام «سلطنتی مشروطه» در این کشور شدند. اکثر اینچنین درخواستهای سرگشاده ای، معمولا توسط جامعه دانشگاهی و روزنامه نگاران، امضاء و بر روی اینترنت منتشر می شود. بخش گسترده ای از جامعه عربستان اکنون خواهان انجام تغییرات سیاسی اند.

اگر سعودیها به فراخوان برای اعتراض پاسخ دهند و سرانجام، کنشی فراتر از صرفِ نوشتن طومار انجام دهند، اکثریتی از جوانان روشن اندیش به خیابانها خواهند آمد، جمعیتی که می توان آنها را به دو دسته لیبرال و اسلامگرا تقسیم نمود، و خاندان آل-سعود که در شکاف میان آن دو قرار می گیرد.
 
آنها (دو طیف) خواهان «نمایندگی سیاسی» و «فرصتهای اقتصادی» هستند و یک پارلمان منتخب مردمی، که خواست مشترک همه آنهاست.

تاکنون شیعیان سعودی نسبتاً آرام بوده اند، آنها صرفاً اعتراضاتی مختصر در استانهای شرقی انجام داده اند. پس از نظاره خشونتهای 14 فوریه بحرین در میدان مروارید، که در جریان آن 14 نفر کشته شدند، شیعیان عربستان ممکن است برای انجام هر اقدامی، به تنهایی، دچار تردید شده باشند. اگر آنها به صورت مجزا خیزش کنند، رژیم سعودی می توند به راحتی اکثریت سنی را علیه آنها بسیج نموده و حرکتشان را سرکوب کند، دقیقاً مشابه همان کاری که در سال 1979 انجام داد. قیام شیعیان در این لحظه بحرانی می تواند لطف بزرگی برای رژیم باشد، رژیمی که اکنون مشروعیت اش بیش از هر زمان در میان اکثریت سنی ها، متزلزل شده.

شیعیان ممکن است مجبور شوند برای پیوستن به جریان اصلی معترضین در جامعه عربستان اندکی صبر کنند، تا مطالباتشان برچسب «فرقه ای» نخورد. حجازیهای ساکن در امتداد سواحل غربی می توانند متحدان طبیعی آنها باشند، بویژه در نارضایتی مشترکشان از ساختارهای زیربنایی ضعیف، که می تواند به عنوان محرکی برای مطالبه حقوق سیاسی بیشتر و خودمختاری به حساب آید.

خواسته های لیبرالها اما نسبت به مطالبات شیعیان استان شرقی، بیشتر می تواند قابل قبول واقع شود. اگر جده (در غرب) و قطیف (در شرق) مطالبات واحدی را طرح کنند، ریاض بیشتر از هر زمانی ایزوله خواهد شد. هرچند که رژیم به لحاظ تاریخی هواداران بسیاری در منطقه «نجد» دارد اما آنها نیز اکنون با گفتمان آزادی خواهی حاکم بر جهان آشنایند، در حال حاضر حتی برخی سلفی ها که قائل به روایتی متصلب از متن دین اسلام هستند نیز خواستار شورای واقعی اند، که ترجمانی دیگر از همان دموکراسی است.

پادشاه عربستان اکنون بر سر یک دوراهی قرار دارد، یا باید یکسری اصلاحات سیاسی جدی را در دستور کار قرار دهد تا مانع از فوران خشم جمعیت جوان خود شود و یا با آشوبهای جدی ای که طی ماههای پیش رو فراخواهد رسید روبرو شود. برای پاسخ به مطالبات عمومی، ابتدا باید تدوین یک قانون اساسی در دستور کار قرار گیرد، قانونی که قدرت نامحدود خاندان بزرگ سلطنتی را در دولت محدود نماید، به نظام جانشینی در مقام پادشاهی سروسامان دهد، پارلمان منتخب را افتتاح کند و فضای سیاسی را برای فعالیت سازمانهای مدنی بازتر کند.

سر دادن شعارهایی از این دست که «قانون اساسی ما قرآن است»، دیگر راه فرار قابل اطمینانی برای خاندان حاکم نیست. بسیاری از سعودیها با تعبیر رسمی حکومت از اسلام مخالف اند و خواهان یک سیستم جدید هستند که با آرمانهای سیاسی، آموزش و تواناییهای آنها سازگاری بیشتری داشته و بیانگر حقوق سیاسی، مدنی و انسانی آنها باشد.

همانند سایر رژیمهای عربِ ساقط شده، خاندان آل سعود نیز ناگزیر خواهند شد تا برای ترساندن مردم، بهانه هایی چون خطر قدرت گرفتن القاعده، جنگ قبیله ای، جنگ منطقه ای و خشونتهای فرقه ای را دستاویز قرار دهد. آنها تلاش می کنند قبل از آنکه تغییرات سیاسی آغاز شود، مانع آن شوند. خواستگاه و مرکز فرماندهی انقلابهای جهان عرب، کوههای «تورابورا» (یکی از پایگاه های القاعده در جنوب افغانستان) یا سازمانهای تروریستی فعال در ریاض نیست، جایی که افراطیون در سال 2004 به «فرانک گاردنر» خبرنگار بی بی سی شلیک و ضمن مجروح نمودن وی، فیلمبردارش را کشتند. خواستگاه این انقلابها، «لپ تاپ» جوانان آگاه و مرتبط با جهان خارج است که از استبداد فزاینده خاندانهای سلطنتی که فردیت و آزادی آنها را به اسارت گرفته اند، ناراضی هستند.

درست است که مصریها نقش کلیدی ای در تغییر شرایط موجود داشتند اما وقتی که سعودیها به پا خیزند، چهره جهان عرب و روابط این جهان با غرب را برای همیشه تغییر خواهند داد. اکنون زمان آن فرا رسیده که امریکا و متحدین اش بفهمند که این رژِیم منسوخ، دیگر آینده ای نخواهد داشت. رِژیمی که آنها در ازاء نفت، امنیت و سرمایه گذاری، آن را تحمل و حمایت می کردند. در زمانه ای که جهان عرب در حال تحول است، به سود امریکا و مابقی کشورهای جهان است که (با حمایت از خیزشهای مردمی) رو به سوی آینده بیاورند، نه گذشته. 

_{^{منبع: http://www.foreignpolicy.com
28 فوریه 2011
مترجم: قاسم توکلی}}