چرا این «تمبر» ۱۰۰ میلیارد تومان می‌ارزد؟!

هفتۀ قبل در یک حراجی، یکی از تمبر‌های موسوم به «جِنی وارونه» به مبلغ ۲ میلیون دلار به فروش رسید؛ اما ماجرای این گنج کوچک کاغذی چیست؟

به گزارش فرادید، ویلیام تی رابی بعد از ظهر ۱۴ مه ۱۹۱۸ را در تراموا‌های اطراف واشنگتن دی سی گذراند، در حالیکه کیفی پر از گنج حمل می‌کرد و در حال فرار از دست نمایندگان اداره پست ایالات متحده بود. این مجموعه‌دار ۲۹ سالۀ تمبر و کارمند بازار سهام وقتی شب به خانه برگشت به همسرش کارولین گفت که بازرسان پست دنبال این هستند که ۱۰۰ تمبر «غیرمعمول» را که در اختیار او قرار گرفته است دوباره پس بگیرند. آن‌طور که کارولین بعداً به خاطر می‌آورد: این زوج در حالی که مضطرب و پریشان بودند، کیف را زیر تخت خود گذاشتند و شب پر تب و تابی را به صبح رساندند.

چند روز قبل از این ماجرا، اداره پست آمریکا چاپ بیش از دو میلیون تمبر جدید ۲۴ سنتی را با طرحی خاص به مناسبت راه‌اندازی اولین سرویس پست هوایی منظم در جهان آغاز کرده بود. طراح دفتر حکاکی و چاپ ایالات متحده، تصویر مرکزی تمبر را عکسی از یک Curtiss JN-۴ H Jenny، قرار داده بود؛ یک هواپیمای تک موتوره که در پرواز‌های افتتاحیه این سرویس استفاده می‌شد.

با این حال، بعد از انتشار تمبر، دنیای مجموعه‌دار‌ها از بحث درباره یک خطای احتمالی پر شده بود. دوستداران تمبر خاطرنشان می‌کردند که این طرح پیچیده است و به دو صفحه حکاکی شده جداگانه نیاز دارد، یکی برای چاپ تصویر مرکزی آبی و دیگری برای افزودن قاب قرمز تیره. این بدان معناست که کاغذ باید دو بار از یک پرس دستی عبور کند. مجموعه دارانی مانند ویلیام رابی می‌دانستند که هر فرآیند چاپ چند مرحله‌ای مستعد خطای انسانی است.

حق با کلکسیونر‌ها بود؛ ادارۀ پست ۹ مجموعۀ ۱۰۰ تایی از تمبر‌های اشتباهی را چاپ کرد که هواپیمای وارونه را نشان می‌دادند. کارکنان هشت مجموعۀ اشتباه را پیدا کردند و نابود کردند و تمبر‌های دیگر را به دفاتری در واشنگتن، نیویورک و فیلادلفیا فرستادند؛ اما یک بستۀ صدتایی از تمبر‌های اشتباه در بین بسته‌ها باقی ماند.

در ۱۴ می، یک روز قبل از بلند شدن اولین هواپیمای پستی، رابی از یک اداره پست واشنگتن دی سی بازدید کرد و پرسید که آیا تمبر‌های جدید جنی موجود است یا خیر. هنگامی که منشی تمبر‌های باقی‌مانده را به او نشان داد، او همانطور که بعداً بیان کرد، انگار «قلبش از حرکت ایستاد»؛ بسته‌ای که منشی نشان داده بود، همان بستۀ اشتباه بود. رابی تمبر‌ها را به ارزش اسمی ۲۴ دلار (حدود ۵۱۰ دلار امروز) خریداری کرد و تنها پس از اتمام معامله به کارمند اطلاع داد که وارونه هستند. منشی ناشناس نیز به مقامات هشدار داد.

اگرچه بازرسان پست سعی کردند برگه‌های رابی را مصادره کنند، اما هیچ دلیل قانونی برای توقیف تمبر‌ها نداشتند. رابی می‌گفت: «بدون شک، اگر یک آدم تازه‌کار بود می‌ترسید و تمبر‌ها را پس می‌داد». رابی که مشتاق بود تمبر‌ها را قبل از اینکه نمونۀ مشابه دیگر پیدا شود به فروش برساند و بنابراین شروع به تبلیغ یافته خود کرد. یک هفته بعد، او آن‌ها را به فروشنده تمبر فیلادلفیا یوجین کلاین به قیمت ۱۵۰۰۰ دلار (حدود ۳۱۷۰۰۰ دلار امروز) فروخت. خانواده رابی از این پول برای خرید خانه و ماشین استفاده کردند.

حالا در ۱۰۵ سالی که از انتشار آن‌ها می‌گذرد، این «جنی‌های وارونه» از هم جدا شده‌اند و ده‌ها بار به دست آدم‌های مختلف افتاده‌اند. شماره ۷۸ که بر اساس موقعیت آن در ورق ۱۰۰ تایی مشخص شده بود، پس از مدتی مفقودی در داخل یک جاروبرقی پیدا شد. شماره ۶۶ هنگام نمایش در یک کنوانسیون فیلاتلیس در سال ۱۹۵۵ به سرقت رفت و هرگز پیدا نشد. دو تا از معکوس‌ها (شماره‌های ۲ و ۷۰) نیز در موزه پست در واشنگتن مشاهده می‌شوند.

در سال ۲۰۲۱، یک بستۀ چهارتایی از جنی‌های وارونه در یک حراجی به قیمت ۴.۹ میلیون دلار فروخته شد و، اما نهایتا در اوایل همین هفته، شماره ۴۹، که در سال ۲۰۱۸ پس از گذراندن چندین دهه در یک صندوق امانات دوباره پیدا شده بود، در یک حراجی به مبلغ ۲ میلیون دلار فروخته شد؛ رقمی که آن را به گران‌ترین تمبر ایالات متحده تبدیل کرد.