انقراض دایناسورها؛ «گرد و غبار سیارکی» زمستان مرگبار ۱۵ ساله را روی زمین رقم زد

دانشمندان می‌گویند بر خلاف آنچه پیشتر تصور می‌شد، گرد و غبار حاصل از اصابت سیارک به کره زمین نقش اصلی را در انقراض دسته‌جمعی موجودات روی زمین بازی کرده است.

به گزارش یورونیوز، حدود ۶۶ میلیون سال پیش سیارکی بزرگتر از کوه اورست به زمین برخورد کرد و سه چهارم کل حیات روی سیاره ما را از بین برد و به سلطه دایناسور‌ها بر کره زمین پایان داد.

هرچند بر روی رخداد این انفجار سیارکی، که قدرتی معادل ۱۰ میلیارد برابر قدرت بمب اتمی هیروشیما داشت، اتفاق‌نظر وجود دارد با این حال دانشمندان بر روی اینکه چگونه برخورد این سیارک باعث انقراض همه این جاندار شد اختلاف نظر دارند.

فرضیه اصلی این بوده است که گوگرد آزاد شده ناشی از برخورد سیارک، یا دوده حاصل از آتش‌سوزی‌های گسترده، آسمان را تاریک کرده و جهان را در زمستانی طولانی و تاریک فرو برده است. رخدادی که تقریبا تمامی موجودات، به جز تعداد کمی از خوش‌شانس‌ها، را کشته است.

اکنون، اما یک مطالعه جدید نشان می‌دهد پرتاب مقدار زیادی گرد و غبار به جو عامل ایجاد زمستان بر روی زمین بوده است. محققان می‌گویند گرد و غبار سیلیکات ریز حاصل از سنگ پودر شده به مدت ۱۵ سال در جو باقی مانده و دمای کره زمین را تا ۱۵ درجه سانتی‌گراد کاهش داده است.

در سال ۱۹۸۰، دو دانشمند پدر و پسر به نام‌های لوئیس و والتر آلوارز برای نخستین بار این فرضیه را مطرح کردند که دایناسور‌ها در نتیجه برخورد یک سیارک به زمین از بین رفته‌اند.

ادعای آن‌ها در ابتدا با شک و تردید روبرو شد، تا اینکه یک دهه بعد دهانه عظیم «چیکشلوب» در شبه‌جزیره یوکاتان در خلیج مکزیک کشف شد. دانشمندان می‌گویند این دهانه که ۱۸۰ کیلومتر قطر دارد، از اصابت سیارکی به قطر ۱۵ کیلومتر به کره زمین ایجاد شده است.

جامعه علمی جهان تا حد زیادی موافق هستند که این دهانه برخوردی مدفون، در انقراض دایناسور‌ها نقشی کلیدی داشته است. به گفته آنان شدت این برخورد به قدری زیاد بوده است که هر چیزی در فاصله چند کیلومتری محل برخورد کاملا نابود شده، لرزه‌های ناشی از این انفجار سونامی عظیمی را ایجاد کرده و به دنبال آن آتش‌سوزی‌های مهیب به بخش اعظمی از حیات بر روی زمین خاتمه داده است.

اوزگور کاراتکین، محقق در رصدخانه سلطنتی بلژیک و از نویسندگان این مطالعه، به خبرگزاری فرانسه می‌گوید این ایده که گوگرد، و نه گرد و غبار، باعث آغاز زمستان بر روی زمین شد در سال‌های اخیر «بسیار محبوب» شده است.
دانشمندان می‌گویند اصابت یک سیارک به زمین و وارد شدن میزان قابل توجهی گرد و غبار به جو باعث انقراض گسترده بر روی زمین شده است

بنا بر این فرضیه، شوک عظیم ناشی از برخورد سیارک سنگ‌های حاوی گوگرد دهانه ایجاد شده را تبخیر کرده و این موجب آزادسازی ۳۲۵ مگاتُن سولفور شده است. این گاز ایجاد هاله‌ای از اسیدسولفوریک در سطح جوی زمین را باعث شده و در نتیجه از رسیدن نور و حرارت خورشید به سیاره ما ممانعت کرده است. امری که در نهایت شروع عصر سرما و دوران یخبندان زمین را در پی داشته است.

به گفته دکتر کاراتکین، پرداختن به نقش گوگرد در پیدایش زمستان سخت این بود که تصور می‌شد مقدار گرد و غبار حاصل از برخورد برای ماندن در اتمسفر کافی نیست. برای راستی‌آزمایی این فرضیه، تیم بین‌المللی از محققان ذرات غباری را که تصور می‌شود مربوط به همین بازه زمانی پس از برخورد سیارک هستند اندازه‌گیری کردند.

این ذرات در محوطه دیرینه‌شناسی «تانیس» در ایالت داکوتای شمالی آمریکا یافت شدند. این مکان هرچند حدود ۳ هزار کیلومتر از دهانه برخورد فاصله دارد، با این حال گرد و غبار قابل توجهی را در لایه‌های رسوبی یک دریاچه باستانی حفظ کرده که گمان می‌رود قدمت آن مستقیماً به مقطع زمانی پس از برخورد سیارک به زمین بازمی‌گردد.

به گفته پژوهشگران، ذرات گرد و غبار در حدود ۰.۸ تا ۸ میکرومتر قطر داشتند؛ اندازه مناسبی که برای ماندن در جو برای مدت ۱۵ سال کافی هستند.

محققان با وارد کردن این داده‌ها در مدل‌های اقلیمی مشابه با مدل‌های مورد استفاده برای زمین امروزی، به این نتیجه رسیدند که گرد و غبار احتمالاً نقشی بسیار بیشتر از آنچه قبلاً تصور می‌شد در انقراض دسته‌جمعی ایفا کرده است.

به گفته آنان، ۷۵ درصد تمام موادی که پس از برخورد سیارک به زمین به جو پرتاب شد گرد و غبار، ۲۴ درصد گوگرد و یک درصد دوده بوده است. این حجم ذرات گرد و غبار سازوکار «فتوسنتز» را در گیاهان برای حداقل یک سال متوقف کرده و باعث «فروپاشی فاجعه‌بار» حیات روی زمین شده است.

دانشمندان می‌گویند هرچند هنوز نمی‌توان به طور قطعی دلیل «انقراض کرتاسه-پالئوژن» بر روی کره زمین را مشخص کرد، با این حال مطالعات تازه می‌تواند در فهم بیشتر آنچه در آخرین رویداد انقراض جمعی جهان رخ داد موثر باشد.

نتایج مطالعات تازه در نشریه علمی «Nature Geoscience» منتشر شده است.