چرا بوی خودمان را به خوبی بوی بقیه تشخیص نمی‌دهیم؟

خیلی راحت می‌توان به دیگران گفت که بوی عرق می‌دهند یا دهان‌شان بوی بد می‌دهد، اما تشخیص بوی خودمان کار ساده‌ای نیست. چرا نمی‌توانیم بوی خودمان را با همان حساسیتی که نسبت به بوی دیگران داریم، تشخیص دهیم؟

به گزارش راهنماتو، درست است که قدرت بویایی ما در مقایسه با گونه‌های دیگری مثل سگ، موش و خوک خوب نیست، اما همچنان شامه‌ای قوی داریم و در برخی مواقع حتی با این حیوانات رقابت داریم.

بینی ما تقریبا ۴۰۰ گیرنده بویایی متفاوت دارد که می‌تواند ۱۰ نوع بو و بیش از ۱ تریلیون رایحه را ثبت کند و بویایی یکی از نخستین حس‌های تکامل‌یافته بشر بوده است.

یک مطالعه نشان داده که به دلیل تاریخچه تکاملی‌مان به عنوان شکارچی-گردآورندگان، نسبت به سگ‌ها در شناسایی ترکیبات بودار قوی‌تر و بهتر بوده‌ایم.

اما با اینکه همچنان می‌توانیم خیلی سریع زیر بغل‌مان را بو کنیم و عطری که زده‌ایم را استشمام کنیم، اما حساسیت‌مان، به خصوص نسبت به بوی بدن خودمان، در گذر زمان کم می‌شود.

این را هیروآکی ماستونامی، زیست‌عصب‌شناس مولکوی از دانشگاه دوک می‌گوید.

او می‌گوید:

«این در مورد همه بو‌هایی که مدام و روزمره با آن‌ها مواجه می‌شویم صدق می‌کند. مثلا نسبت به عطری که هر روز می‌زنیم، بوی داخل خانه و ... حساسیت‌مان را از دست می‌دهیم.»

به این فرایند، خستگی بویایی گفته می‌شود و با اینکه علتش به طور کامل شناسایی نشده (ممکن است تغییراتی در گیرنده‌های بویایی رخ می‌ده یا واکنش مغز به بو تغییر می‌کند)، اما می‌توان این حس را با بوییدن نواحی‌ای با غدد عرق کم‌تر، مثل آرنج یا بازو، دوباره بازیابی کرد.

ریچل هرز، دانشمندان عصب‌شناس از دانشگاه براون، می‌گوید، توانایی ما در شناسایی بوی خودمان در برخی موقعیت‌ها بیش‌تر می‌شود.

«ما بوی منحصربه‌فردی داریم که و خیلی سریع می‌توانیم تغییراتی که در این بو رخ می‌دهد را احساس کنیم.»

مثلا اگر روز پراسترسی داشته باشید یا چیزی سیردار خورده باشید، احتمالا این بو را در عرق و بزاق‌تان احساس می‌کنید. مطالعات بین بو و ده‌ها بیماری ارتباط پیدا کرده‌اند.

نفسی که بوی میوه خراب می‌دهد ممکن است نشانه‌ای از دیابت تشخیص‌داده‌نشده باشد. حصبه بویی شبیه نان پخته تازه می‌دهد. پارکینسون بویی «چوبی و مشک‌سان» دارد.

بوی ما، ورای سلامتی، به روابط اجتماعی‌مان نیز مرتبط است. در مطالعه معروفی که در سال ۱۹۹۵ انجام شد، دانشمندان از زنان درخواست کردند تا تی‌شرت مردانی که محصولات معطر استفاده نکرده بودند، را بو کنند. زنان برخی از تی‌شرت‌ها را بیش‌تر از بقیه ترجیح می‌دادند و دانشمندان آن را به مجموعه‌ای از ژن‌ها به نام مجموعه سازگاری بافتی (MHC) نسبت دادند که درواقع پپتید‌هایی را کدگذاری می‌کنند که سیستم ایمنی برای شناسایی مهاجمان از آن‌ها استفاده می‌کند.

گاهی‌اوقات زنان بوی مردانی با ژن‌های متفاوت MHC را می‌پسندند که ناشی از ترجیحات فرگشتی برای ادامه بقاست. تحقیقات نشان داده که بچه‌دار شدن با کسی با ترکیب ژن‌های متفاوت MHC می‌تواند سازگاری فرزند را در مقابل عوامل بیماری‌زا افزایش دهد.

اما در پیدا کردن دوست‌های اجتماعی، برخلاف شرکای عاطفی، ما کسانی را ترجیح می‌دهیم که بو‌های مشابهی با ما دارند. این بوی مشابه ناشی از زیستن در مکان و محیط مشابه است.

ماتسونامی می‌گوید:

«ما از بو به عنوان راهی برای ارزیابی خودمان استفاده می‌کنیم و کیفیت‌های متفاوتی برای اشخاص در نقش‌هایی که قرار است در زندگی‌مان ایفا کنند، قائلیم.».

چون انسان‌ها مخلوقاتی به شدت دیداری و بصری هستند، حس بویایی خیلی مرکز توجه نبوده است و بسیاری از ابعاد این حس هنوز ناشناخته است.