چرت‌ بزنم یا نزنم؟

از منظر سلامتی ارزش دارد که چرتی بزنید. علی‌رغم وجود تردید‌ها درباره مفید بودن چرت کوتاه برای همه، محققان می‌گویند که خواب کوتاه می‌تواند عملکرد شناختی، حداقل برخی افراد را، برای مدتی کوتاه بهبود ببخشد؛ و اگر چرت کوتاه را به فعالیتی منظم تبدیل کنید، می‌توانید از فواید بلندمدت آن،  شامل  بهبود سلامت قلب-عروق و ساخت سدی در برابر از دست دادن حجم مغز که می‌تواند در مقابل فراموشی از شما محافظت کند، بهره‌مند شوید.

ویکتوریا گارفیلد، شیوع‌شناس در دانشگاه کالج لندن، می‌گوید: «اگر می‌توانید خواب کوتاه  را در ۳۰ دقیقه که مدت زمان طولانی‌ای نیست انجام دهید، شواهد نشان می‌دهند که می‌توانید به مغزتان کمک کنید به شکلی سالم پیر شود.»

تعدادی از مطالعات نشان می‌دهند که چرت زدنی که در محدوده زمانی درست انجام شود می‌تواند قدرت مغز را برای مدت کوتاه بهبود ببخشد. مثلا دانشمندان تحقیقات قبلی که روی مشارکت‌کنندگان سالم با چرخه‌های خواب منظم انجام شده بود را مرور کردند. این مطالعه که در سال ۲۰۰۹ در نشریه تحقیقات خواب منتشر شد نشان داد خواب کوتاه عوامل متنوع، از زمان واکنش به هشیاری گرفته تا عملکرد حافظه را، بهبود بخشیده بود.

مطالعه دیگری که در سال ۲۰۲۱ انجام شده است، نشان می‌دهد که یک چرت مختصر می‌تواند جرقه‌های خلاقیت را در ذهن روشن کند. در این مطالعه به مشارکت‌کنندگان یک مسئله ریاضی داده شد که می‌توانستند آن را از طریق میان‌بری که چیزی درباره‌اش نمی‌دانستند، حل کنند.

برخی از مشارکت‌کنندگان تشویق شدند قبل از حل مسئله چرت کوتاهی بزنند. محققان دریافتند کسانی که خوابیده بودند ـ و حتی آن‌هایی که فقط ۳۰ ثانیه  سبک‌ترین مرحله خواب را تجربه کرده بودند ـ ۲.۷ برابر بیش‌تر از کسانی که بیدار مانده بودند، احتمال داشت آن میان‌بر را حدس بزنند.

اما ورود به مراحل عمیق‌تر خواب اثرات منفی روی بینش خلاقانه افراد داشت. به بیان دیگر، یک نقطه طلایی برای آرام‌سازی ذهن از طریق خواب وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند به آن لحظه «دریافتم!» دست پیدا کنید.

فواید چرت‌زدن برای کسانی که بدهی خواب، به معنی محرومیت از خواب خوب شبانه دارند، بسیار بیش‌تر است. کارگران شب‌کار، تازه‌والد‌ها و افراد مسن‌تر که خواب شبانه منقطع دارند، همگی از چرت فایده می‌برند. برای مثال تحقیقی که در سال ۲۰۱۴ انجام شد نشان داد حتی اگر افراد بعد از چرت کوتاه گیج و منگ شوند ـ پدیده‌ای که به آن اینرسی خواب گفته می‌شود ـ باز هم چرت کوتاه در وسط شیفت شبانه خواب‌آلودگی را کاهش و عملکرد کلی فرد را بهبود می‌بخشد.  

ناتالی دائوتوویچ، روان‌شناس در دانشگاه ویرجینیا، می‌گوید: «با تنظم مدت‌زمان درست برای چرت زدن می‌توانید اینترسی خواب را نیز کاهش دهید. یک خواب ۲۰ دقیقه‌ای شما را شارژ می‌کند و ۶۰ تا ۹۰ دقیقه خواب می‌تواند شما را تا اندازه بیش‌تری احیا کند. چرت کوتاه مفید، چرتی است که از ۲۰ دقیقه بیش‌تر و از ۶۰ دقیقه کم‌تر باشد. این چرت اینرسی خواب را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.»

فواید کوتاه‌مدت چرت زدن به خوبی تأیید شده، اما هنوز از فواید بلندمدت آن اطلاعات زیادی در دسترس نیست. به‌خصوص، هنوز درباره اثرات چرت‌زدن روی سلامت قلبی-عروقی در درازمدت بحث‌هایی وجود دارد.

محققان می‌گویند: «دستیابی به رابطه علت و معلولی درباره چرت‌زدن و اثرات آن برای سلامتی سخت است. اینکه فرد در طی روز احساس خواب‌آلودگی زیادی می‌کند، می‌تواند علائمی از وضعیت سلامتی فرد باشد، بنابراین چرت‌زدن لزوما علت ایجاد این وضعیت‌ها نیست بلکه می‌تواند پیامد آن‌ها باشد.»

مثلا تحقیقی که در سال ۲۰۲۱ روی چرت‌های بلندتر بروی افراد مسن (حداقل ۸۱.۴ سال به بالا) انجام شد، نشان داد که این نوع خواب در ایجاد بیماری آلزایمر مؤثر است، اما خود آلزایمر نیز می‌تواند به خواب‌های بلندتر و با تکرار بیش‌تر منجر شود.

تحقیق دیگری که در سال ۲۰۱۷ با مرور یافته‌های دیگران درباره اثرات بلندمدت چرت‌زدن انجام شد نشان داد که در بزرگسالانی که در میان‌سالی بودند، چرت‌زدن با کاهش بیماری‌های عروقی، بیماری‌های قلبی و مرگ بر اثر بیماری‌های قلبی-عروقی مرتبط بود. خواب کوتاه می‌تواند فشار خون و ضربان قلب را پایین بیاورد، اما ضمنا می‌تواند تولید هورمون‌هایی مثل آدرنالین را نیز کاهش دهد که همگی می‌توانند سلامت قلبی-عروقی را تقویت کنند.

با این حال، برخی تحقیقات نشان دادند در بزرگسالانی که ۶۵ سال و به بالا سن داشتند، خواب طولانی‌تر از ۱ ساعت یا بیش‌تر با افزایش خطر بیماری‌های قلبی مرتبط بود. محققان این مطالعه هشدار دادند ممکن است این خواب‌های طولانی علائمی از یک بیماری تشخیص‌داده‌نشده یا بدوی باشند تا اینکه خودشان دلیل یک بیماری باشند.  

گارفیلد و همکارانش در دانشگاه کالج لندن دریافته‌اند که خواب مختصر می‌تواند سلامتی مغز را در طولانی‌مدت بهبود ببخشد. آن‌ها با استفاده از داده‌های بانک زیستی انگلستان، که حاوی اطلاعات ژنتیکی و سلامتی ۵۰۰۰۰۰ فرد سالم بین سنین ۴۰ تا ۶۹ سال، است دریافتند آن‌هایی که سویه‌های ژنتیکی مرتبط با خواب کوتاه منظم داشتند، مغز بزرگ‌تری نیز داشتند.

گارفیلد می‌گوید: «مغز همه بر اثر افزایش سن کوچک‌تر می‌شود، اما کوچک‌تر شدنِ بیش‌تر مغز در بعضی افراد به وضعیت‌هایی مثل فراموشی، آپنه خواب و سطوح بالاتر هورمون استرس‌زای کورتیزول مرتبط است.»

محققان تأیید می‌کنند: «خواب منظم کوتاه می‌تواند حداقل ۲.۶ تا ۶.۵ سال در کاهش حجم مغزی شما که بر اثر افزایش سن رخ می‌دهد، برای‌تان زمان بخرد. به این معنی مغز شما دیرتر حجم خود را از دست می‌دهد.»

منبع:راهنماتو