چرا نوشیدن قهوه در مکه حرام بود؟

قهوه بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره بسیاری در جهان است، اما همیشه این طور نبوده است.

به گزارش راهنماتو؛ مایه شگفتی است اما به‌نظر می‌رسد در اوایل قرن شانزدهم که نوشیدن قهوه در شهر مکه در عربستان ممنوع شد، یکی از موضوعات بحث‌برانگیز بوده است.

مردی به نام خیر بگ این ممنوعیت بدنام را وضع کرد. بر طبق نوشته‌های قدیمی، خیر بگ، که حاکم افراطی مکه بود در کنار چندین قاضی و اندیشمند دیگر در آن زمان، حکم بر حرام بودن قهوه داد و نوشیدن آن را گناه اعلام کرد.

اما هنوز تعجب‌برانگیز است که چرا قهوه، به عنوان یک نوشیدنی بی‌ضرر، در آن دوران در رده گناهانی مثل قتل و زنا یا مصرف مواد مسمومیت‌زا مانند الکل قرار گرفت.

پاسخ به تاریخ و فرهنگی که پیرامون این نوشیدنی تاریخی شکل گرفته بود، مرتبط است. عقیده بر آن است که قهوه را عرفای صوفی یمنی در خاورمیانه مصرف می‌کردند. آن‌ها برای افزایش هشیاری و تمرکز شروع به نوشیدن قهوه در مراسم آیینی‌شان کرده بودند. آن‌ها باور داشتند مواد محرک داخل قهوه به شب‌زنده‌داری و عمق بخشیدن به تجربه‌های معنوی‌شان خدمت می‌کند و کمک‌شان می‌کند تا به حس ویژه شادکامی برسند.

قهوه خیلی زود در سراسر جهان اسلام منتشر شد و همراه خودش بحث‌وجدل‌هایی را آورد. کتلین سیدل، در مقاله‌ای توضیح می‌دهد که برخی از اندیشمندان مسلمان درباره مصرف قهوه در آن دوران نظراتی داده‌اند:

«بسیاری نسبت به اثرات کافئین و جمع‌هایی که قهوه در آن مصرف می‌شد، مشکوک بودند ـ این جمع‌ها از نظر برخی فاسد و از نظر برخی دیگر براندازانه بود.»

در اوایل دهه 1700 مکه شهری پر رونق بود، و در همین دوران بود که قهوه‌خانه‌ها به عنوان قطب‌های اجتماعی در خاورمیانه و شرق آفریقا شکل گرفتند و به امکانی برای تبادلات فرهنگی و گفتمان‌های روشنفکری تبدیل شدند.

در این اماکن مردان برای شنیدن موسیقی و نوشیدن قهوه دور هم جمع می‌شدند و در همین حال اطلاعات و نظرات سیاسی‌شان را با هم مبادله می‌کردند.

ریشه تردید خیر بگ به قهوه از همین‌جا نشأت گرفت. قهوه‌خانه‌ها مردم را به بهانه نوشیدن نوشیدنی موردعلاقه‌شان دور هم جمع می‌کردند که منجر به ترس دستگاه حکومت از تبدیل شدن این اماکن به قطب‌های مبارزه علیه سیستم و تبدیل شدن این اماکن به رقبایی برای مساجد می‌شد.

درنتیجه در سال 1511 ممنوعیت مصرف قهو وضع شد و 13سال تداوم یافت. تازه در سال 1542 بود که تحت فتوای اسلامی سلیمان اعظم، سلطان عثمانی، ممنوعیت قهوه لغو شد. داستان معروفی می‌گوید خیر بگ برای فتوای ممنوعیت علیه قهوه اعدام شد.