«قلیان‌کشی» در سفارت بریتانیا؛ ماجرای عکس‌هایی ۱۱۷ ساله

این تابستان که از راه برسد، دقیقا ۱۱۷ سال از تاریخ این عکس گذشته است. در تاریخ ۲۷ تیرماه سال ۱۲۸۵ عده‌ای از تجار و کسبه و سایر اقشار مردم تهران که جمعیتشان بالغ بر ۲۰ هزار نفر تخمین زده شده وارد باغ سفارت انگلیس شدند و در آنجا تحصن کردند.

به گزارش فرادید؛ این تحصن که توسط یکی از بازاریان به نام حاج محمد تقی بنکدار هدایت می‌شد، بخشی از اعتراضات دامنه‌دار به برخی ناکارآمدی‌ها و مظالمی بود که مردم آن‌ها را از چشم افرادی مثل عین‌الدوله صدراعظم مظفرالدین‌شاه و علاءالدوله حاکم تهران می‌دیدند. از خواسته‌های اصلی بست‌نشینان در سفارت، ایجاد امنیت عمومی، افتتاح عدالت‌خانه و تشکیل مجلس شورا بود.

نهایتا بعد از حدود بیست روز بست‌نشینی، با صدور فرمان مشروطیت از سوی مظفرالدین شاه، متحصنین باغ سفارت را ترک کردند.

تحصن در سفارت انگلیس از بحث‌انگیزترین وقایع دوران مشروطیت بوده است. صاحب‌نظران مختلفی از همان دوران تا امروز، این واقعه را با برنامه‌ریزی و هدایت پشت پردۀ خود سفارت و با هدف نفوذ بریتانیا در جنبش مشروطه دانسته‌اند.

مهدی‌قلی هدایت که خود از اشخاص دخیل در نهضت مشروطه بود در خاطرات خود شرح داده که چگونه انگلیسی‌ها از مدت‌ها قبل آمادۀ پذیرایی از جمعیت متحصنین شده بودند و در ضمن تحصن نیز چه پذیرایی مفصلی از مردم به عمل می‌آمد.

در عکس‌های ثبت شده از این واقعه نیز پیداست که شرایط درون باغ تا چه اندازه برای متحصنین فراهم بوده است. دو مورد از عکس‌هایی که در اینجا ملاحظه می‌کنید، جلسات مشورت در خیمه‌های برپا شده درون باغ را نشان می‌دهند که در آن برخی مشغول مصرف قلیان هستند. در عکس دیگر (تصویر نمایه) نیز تمهیدات پذیرایی مفصل از متحصنین را می‌توان دید.