کتابفروشی سیار از کی در دارالخلافه باب شد؟ /کتاب‌باز‌ها از شهر چشمه‌ها و عسل به تهران آمدند

این روز‌ها در میان ده‌ها فروشنده دوره‌گرد در مترو که از شیر مرغ تا جان آدمیزاد می‌فروشند، تک‌وتوک فروشندگانی پیدا می‌شوند که کوله‌باری پر از کتاب را از این واگن به آن قطار می‌برند.

به گزارش همشهری آنلاین، بد نیست بدانید که کتابفروشی سیار پدیده جدیدی نیست و قدمتش به دوره ناصرالدین شاه قاجار می‌رسد. در سال ۱۲۳۰ شمسی و پس از تاسیس دارالفنون به عنوان مرکز علمی مدرن، نیاز به کتاب خیلی بیشتر از گذشته احساس شد. در این حال و هوا بود که ناصرالدین‌شاه دستور راه‌اندازی چاپخانه سلطنتی را صادر کرد.

پس از آن تعداد چاپخانه‌های خصوصی افزایش پیدا کرد و ناشران تصمیم گرفتند در کنار انتشارات، کتابفروشی‌های خود را هم دایر کنند. وقتی رقابت بر سر فروش کتاب بالا گرفت، برخی ناشران و کتابفروشان برای رونق کارشان به خانه‌های مردم می‌رفتند و کتاب‌هایشان را حضوری می‌فروختند و این‌گونه بود که کتابفروشی سیار هم رواج یافت. البته دوره‌گرد‌هایی بودند که به اهل علم و سیاست و فرهنگ کتاب می‌فروختند و به‌قولی، کار فرهنگی می‌کردند.

پاتوق کتابفروش‌ها

طبق اسناد، در تهران قدیم بیشتر کتابفروشان ثابت و دوره‌گرد اهل خوانسار بودند. در بین آن‌ها حاج ملا صادق خوانساری، حاج ملا خوانساری، آشیخ رضا، حاج محمدمهدی کتاب‌فروش خوانساری و میرزا علی‌اکبر خوانساری که هنوز چراغ کتابفروشی‌اش در خیابان ۱۵ خرداد تهران روشن است، از جمله کتابفروشان و ناشران قدیمی بازار تهران و خیابان‌های اطراف بودند. مراکز اصلی فروش کتاب و پاتوق دوره‌گردان کتاب‌فروش هم جلوخان مسجد شاه، بازار حلبی‌سازها، سرای امیر، بازار بین‌الحرمین، تیمچه حاجب‌الدوله و بعد‌ها خیابان‌های ناصریه، صوراسرافیل و باب‌همایون بود.

کتاب‌های مذهبی پرفروش بود

اما ساکنان دارالخلافه بیشتر چه کتاب‌هایی می‌خواندند؟ به گواه اسناد، در آن روزگار کتاب‌های مذهبی بیشترین طرفدار را بین اقشار مختلف جامعه داشت. بعد از آن دیوان حافظ، مثنوی معنوی، تاریخ بیهقی، شاهنامه امیربهادر و زادالمعاد علامه مجلسی از جمله کتاب‌های چاپی و نسخه‌های خطی بود که توسط کتابفروشان و فروشندگان دوره‌گرد خرید و فروش می‌شد.