عمارت سلطان بیگم در قلب پایتخت/ ماجرای تالار ممنوعه این خانه چه بود؟

عمارت سلطان بیگم شجاعی (خانه موزه بازار) با گذشت یک قرن و نیم از عمرش با معماری اصیل ایرانی دوره قاجار، هنوز یک سر و گردن از بقیه بنا‌های اطرافش زیباتر است. برای ساختاین خانه که به خواهرزن احمدشاه تعلق دارد از بهترین معماران و هنرمندان بهره گرفته شده تا چیزی از قصر شاهانه کم نداشته باشد.

به گزارش همشهری آنلاین، در میان همه زیبایی‌ها و ظرافتی که برای ساخت این خانه به‌کار رفته است تالار آینه به دلیل شباهت خیره‌کننده‌اش به تالار آینه کاخ گلستان از دیدنی‌ترین بخش‌های این خانه محسوب می‌شود. سقف اتاق تالار آینه به‌صورت قاب‌بندی‌های چوبی نقاشی شده و آینه‌کاری‌ها به شکل مقرنس و قطاربندی و نقاشی روی در‌های این تالار از نوع نقاشی‌های گیاهی است. وجود حوض خانه و ۲ بادگیر بر بام تالار آینه از دیگر ویژگی‌های این شاه‌نشین است. سطان بیگم شجاعی، خواهر زن احمد شاه قاجار و همسر «محمدرضا شجاع‌الممالک» تفنگدارباشی دوران قاجار بود.

این زوج سال‌ها در محله پامنار در این خانه زندگی می‌کردند. معماری این خانه به شکل یو (U) است. ورودی خانه که یادآور دروازه‌های تهران قدیم است در ضلع شرقی قرار دارد و بخش‌های دیگر ساختمان حول یک حیاط مرکزی است. حیاط ساختمان مانند گودال باغچه‌ای در ترازی پایین‌تر از سطح کوچه قرارگرفته و دسترسی به آن از طریق تعدادی پله میسر می‌شود. مقابل پله‌ها و در میان حیاط نیز حوض مستطیل شکل قرار دارد.

این بنای قاجاری محل زندگی چهره‌های سرشناس دیگری هم بوده است. گویا خانواده پدری استاد «شهرام ناظری» ۲ سال در همین خانه زندگی می‌کردند. مرحوم «نیر نما» از مالکان این خانه بعد از ورثه سلطان بیگم توجه و اهمیت زیادی به اتاق شاه نشین و تالار آینه داشته است.

او با همسر و فرزندانش به مدت نیم قرن در این خانه قاجاری سکونت داشتند؛ خانه‌ای که در همه اتاق‌هایش به روی مهمانان باز بود؛ غیر از اتاق شاه نشین؛ یعنی تالار آینه که محوطه ممنوعه خانه محسوب می‌شد. دراین مدت کسی اجازه ورود به تالار آینه را مگر در مواقع خاصی از سال، آن هم با اجازه نیرنما نداشت. مثلا ایام نوروز یا پذیرایی از مهمانی خاص و گاهی اوقات هم برای پهن کردن سفره عقد در تالار ممنوعه باز می‌شد. خوشبختانه این شیفتگی و حساسیت‌ها چندان بی‌فایده نبود و باعث حفظ هویت این بنای ارزشمند برای امروز شده است.