سورپرایز هسته‌ای در حیاط دولت

پس از آنکه سفر قبلی هیات آژانس به ایران به دنبال قطعنامه ضدایرانی اخیر شورای حکام کنسل شد و بعد از آن نیز مناسبات ایران و آژانس در مسیر وخیم‌‌‌تر شدن پیش رفت، روز گذشته محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی از سفر مسوولان آژانس در روزهای آینده به ایران خبر داد. به گزارش «ایلنا»، اسلامی تاکید کرد: «در روزهای آینده مسوولان آژانس به تهران خواهند آمد و تعاملات ما برقرار است و امیدواریم در جهت رفع موانع و ابهاماتی که وجود دارد بتوانیم پیشبرد موثری داشته باشیم و یک گام رو به جلو برداریم.» وی این سخنان را بعد از جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران اعلام کرد.

به گزارش دنیای اقتصاد، یک سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که بازرسان فنی این سازمان در ارتباط با مسائل ادعایی پادمانی روز یکشنبه آینده به ایران سفر می‌کنند. به گزارش «ایرنا» این سخنگو عصر چهارشنبه به خبرنگاران گفت: تیم فنی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز یکشنبه ۱۸دسامبر۲۰۲۲ به دعوت ایران و با هدف رسیدگی به مسائل پادمانی باقی‌مانده که قبلا توسط مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش شده بود، در تهران حضور خواهند داشت. این در شرایطی انجام می‌شود که حداقل در یک ماه گذشته و بعد از صدور قطعنامه آخر شورای حکام علیه ایران روابط تهران و آژانس در روند سراشیبی قرار گرفته بود. پیش از صدور قطعنامه پیشنهادی آمریکا و تروئیکای اروپا در تاریخ ۲۶ آبان قرار بود هیاتی از آژانس به تهران سفر کنند اما به دلیل صدور این قطعنامه و ایران در واکنش به آن این سفر را کنسل کرد.

یعنی در زمانی که پیش‌نویس قطعنامه ضدایرانی آمریکا و تروئیکای اروپایی به شورای حکام ارائه شد، محمد اسلامی در ۲۵ آبان ماه اعلام کرد که فعلا سفری از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران در دستورکار نیست. حتی پیش از صدور این قطعنامه بارها مقامات ایرانی گفته بودند که همکاری‌‌‌های خوبی با آژانس خواهند داشت. اما بعد از آنکه ایران نسبت به بیانیه و قطعنامه قبلی شورای حکام درباره همکاری در خصوص سه مکان ادعایی اقدامی انجام نداد، شورای حکام در آخرین نشست دوره‌‌‌ای خود در ۲۶ آبان باز هم قطعنامه‌‌‌ای شدیداللحن علیه ایران صادر کرد و از ایران خواست که همکاری‌‌‌های لازم را با آژانس انجام دهد.

همچنین در یکی از بندهای مهم این قطعنامه با اشاره به آخرین گزارش مدیرکل آژانس و مذاکراتی که بین ایران و آژانس در سپتامبر ۲۰۲۲ و ۷ نوامبر ۲۰۲۲ انجام شده و با تاکید بر انتظار و مطالبه مدیرکل درباره برگزاری یک نشست فنی در تهران قبل از پایان نوامبر ۲۰۲۲ آمده است که ایران باید همکاری‌‌‌‌‌‌های موثر خود را که شامل توضیحات معتبر فنی در ارتباط با موضوعاتی شامل دسترسی به محل‌‌‌‌‌‌ها، مواد هسته‌‌‌ای و برداشتن نمونه‌‌‌های مورد نیاز در سه سایت گفته شده است، انجام دهد.این قطعنامه بیان می‌کند که نگرانی‌های عمیقی در ارتباط با موضوعات پادمانی درباره سه مکان ادعایی دارد و ایران باید در این زمینه همکاری‌‌‌‌‌‌های موثری انجام دهد.

در عین حال آژانس باید بتواند در ارتباط با سه مکان گفته شده در تورقوزآباد، ورامین و مریوان و تعهدات پادمانی به راستی‌‌‌آزمایی موثری دست پیدا کند. اما ماه نوامبر پایان یافت ولی نشست فنی بین ایران و‌‌‌ آژانس انجام نشد. البته نه تنها نشستی برگزار نشد که صحبت‌‌‌های اخیر اسلامی و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این انگاره را تقویت کرد که فعلا خبری از همکاری‌‌‌های دو سویه نیست. رئیس سازمان انرژی اتمی در یکی از‌‌‌ آخرین اظهارنظرهایش درباره ذرات اورانیوم کشف شده در برخی مکان‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که از سوی بازرسان آژانس بازدید شده، به همشهری توضیح داد: «مکان‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که بازرسی کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند، یکی گاوداری، یکی معدن متروکه و یکی ضایعات‌‌‌‌‌‌‌‌‌فروشی است که به گفته سرویس‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بیگانه و منافقین، محل فعالیت هسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای ایران بوده است.

در یک ضایعاتی نمونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌برداری کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند و این ضایعات از کشورهای مختلف، وارد کشور شده است.» اسلامی افزود: «ممکن است جایی ضایعاتی وارد شده باشد که آلودگی داشته باشد.» در این مقطع این بحث مطرح شد که ممکن است این صحبت‌‌‌های رئیس‌‌‌سازمان انرژی اتمی بیانگر آن باشد که تا اطلاع ثانوی همکاری و نشستی بین طرفین انجام نشود. از سوی دیگر رافائل گروسی نیز با ابراز نگرانی نسبت به غنی‌‌‌سازی ۶۰‌درصدی در ایران که در پاسخ به قطعنامه اخیر شورای حکام آغاز شد، گفت: «ایران باید به سوالات آژانس پاسخ دهد و این انتخابی نیست بلکه اجباری است.» همچنین گروسی نسبت به کاهش بازرسی‌‌‌ها در ایران به شدت ابزار نگرانی کرد.البته با وجود برخی اظهارنظرهای منفی، گروسی بعد از تصویب قطعنامه شورای حکام گفت: «آژانس هنوز در رابطه با ایران به نقطه بی‌‌‌بازگشت نرسیده‌‌‌ است.» در این بین روسیه نیز اظهارنظری درباره برگزاری نشست ایران و آژانس داشت که درست از آب درنیامد.

به گزارش «ایسنا»، میخائیل اولیانوف نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین روز ۲۸ آبان ماه در گفت‌وگو با شبکه روسیه۲۴ از برگزاری مذاکرات ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تا پیش از پایان ماه نوامبر خبر داد؛ اتفاقی که هرگز رخ نداد.با این حال سفر آتی نمایندگان آژانس می‌تواند نقطه عطفی در روابط ایران و نهاد ناظر سازمان ملل باشد و تاحدودی گسست‌‌‌ها و اختلافات ایجاد شده را ترمیم و کمتر کند. هرچند نتایج این سفر بسیار مهم است اما باید منتظر باشیم ببینیم که آیا بعد از دیدار هیات آژانس با تیم ایرانی، تفاهمی در خصوص مسائل مهم صورت خواهد گرفت. اگر این دیدار بدون نتیجه باشد باید منتظر نشست مارس باشیم و به گفته اغلب کارشناسان احتمالا در این نشست پرونده ایران با پیچیدگی‌های بیشتری مواجه می‌شود.

اما اگر این نشست نتایج مثبتی به دنبال داشته باشد، احتمال آن می‌رود که در نشست آتی شورای حکام گشایش‌های مهمی رخ دهد.به هر حال دیدار پیش روی نمایندگان آژانس و نمایندگان ایران برای خروج طرفین از بن‌‌‌‌بست که تاثیر مستقیمی نیز روی پرونده برجام دارد، بسیار حائز اهمیت است. همچنین اگر تغییری در روند بین ایران و آژانس ایجاد نشود یعنی تحولی از سوی ایران و نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ مثبتی از سوی آژانس دیده نشود، احتمال اینکه پرونده ایران را به شورای امنیت ارجاع دهند، وجود دارد. البته این گزینه هم مطرح است که سه ماه دیگر نیز به ایران فرصت دهند و در نشست بعدی یعنی ماه ژوئن چنین تصمیمی اتخاذ شود.

درواقع مجموع تحولات و مسائل دیپلماتیک و مسائل داخلی ایران در تصمیم شورای حکام موثر است. البته اگر بدبینانه به موضوع نگاه نکنیم شاید ایران و آژانس بتوانند روند همکاری‌‌‌‌‌‌ها را پیش ببرند و حتی پرونده ادعایی را نیز به سرانجامی برساند. همچنانکه در سال ۱۳۸۶ زمانی که علی لاریجانی دبیر شورای عالی امنیت و مسوول پرونده هسته‌‌‌‌‌‌ای ایران بود و محمد البرادعی نیز مدیرکل وقت آژانس، دو طرف درباره ۶ سوال مطرح شده آژانس از ایران به توافق رسیدند.