خشکسالی چیست و برای مقابله با آن چه کنیم؟

فرارو- بر خلاف سایر رویداد‌های شدید مانند آتش سوزی و سیل، خشکسالی اغلب به آرامی رخ می‌دهد و خسارات زیادی را از طریق پیش روی پنهان خود ایجاد می‌کند. خشکسالی چیست و برای محافظت در برابر آن چه می‌توان کرد؟

به گزارش فرارو به نقل از دویچه وله، پس از یک تابستان با گرمای شدید و بارندگی اندک که منجر به خشک شدن جنگل‌ها و زمین‌های کشاورزی شد دانشمندان هشدار می‌دهند که اروپا با بدترین خشکسالی دست کم در ۵۰۰ سال اخیر مواجه شده است.

این ارزیابی که بر اساس یافته‌های اولیه منتشر شده توسط سرویس علم و دانش کمیسیون اروپا در هفته جاری منتشر شده در حالی صورت گرفته که سطح پایین آب رودخانه‌ها باعث اختلال در کشتیرانی و تولید برق آبی می‌شود.

اروپا تنها نقطه سیاره زمین نیست که تحت تاثیر خشکسالی قرار گرفته است. طبق گزارش سازمان ملل متحد سالانه حدود ۵۵ میلیون نفر در جهان به طور مستقیم تحت تاثیر خشکسالی قرار می‌گیرند.

آفریقا بیش‌ترین آسیب را در مقایسه با سایر قاره‌ها از خشکسالی متحمل شده است و ۴۴ درصد از خشکسالی‌ها در سراسر جهان را به خود اختصاص داده است. اگرچه دانشمندان می‌دانند که خشکسالی‌ها در نتیجه تغییرات آب و هوایی مکرر، شدیدتر و طولانی‌تر می‌شوند، اما پیش بینی و نظارت بر خشکسالی دشوار است.

خشکسالی دقیقا چیست؟

به طور خلاصه، خشکسالی به دوره‌ای از شرایط خشک‌تر از حد معمول ناشی از کمبود بارندگی اشاره دارد. خشکسالی پدیده پیچیده‌ای است که می‌تواند برای هفته ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه داشته باشد و اغلب پیامد‌های گسترده‌ای برای جمعیت‌های انسانی و اقتصاد کشور‌های مختلف به همراه دارد.

دانشمندان به طور کلی خشکسالی را به چهار دسته تقسیم می‌کنند. آن چه به عنوان خشکسالی هواشناسی شناخته می‌شود پس از یک دوره طولانی الگو‌های آب و هوای خشک و باران و بارش برف کم‌تر از حد متوسط رخ می‌دهد.

هنگامی که سطح رودخانه ها، مخازن و آب‌های زیرزمینی به دنبال آن کاهش می‌یابد خشکسالی هیدرولوژیکی رخ می‌دهد. خشکسالی کشاورزی زمان رخ می‌دهد که کمبود رطوبت در خاک بر گیاهان و محصولات زراعی تاثیر بگذارد.

در نهایت، زمانی که کمبود آب بر عرضه و تقاضای کالا تاثیر می‌گذارد برای مثال، با ایجاد اختلال در حمل و نقل یا تولید انرژی ان نوع خشکسالی را خشکسالی اجتماعی – اقتصادی قلمداد می‌کنند.

"اولریش راکووک" دانشمند مرکز تحقیقات محیطی هلمهولتز در شهر لایپزیگ آلمان می‌گوید که اغلب، اما نه همیشه هر چهار سناریو بالا می‌توانند اجرا شوند همان طور که در مورد خشکسالی فعلی در قاره اروپا این امر صدق می‌کند و قابل مشاهده است.

او می‌افزاید: "با این وجود، ابتدا خشکسالی هواشناسی آغاز می‌شود". رکورد‌های بارندگی معمولا اولین نشانه خشکسالی است و ممکن است مدتی به طول انجامد تا به کوچک شدن رودخانه‌ها یا پوشش گیاهی تحت فشار منجر شود.

شرایط خشک در چه مرحله‌ای به طور رسمی به خشکی تبدیل می‌شود؟

دانشمندان خشکسالی را با استفاده از شاخص‌های مختلف نشان دهنده بارش، سلامت پوشش گیاهی و رطوبت در خاک و موارد دیگر بررسی می‌کنند.

راکووک می‌افزاید:" زمانی که شرایط از آستانه چیزی که بر اساس داده‌های بلند مدت به عنوان وضعیت نرمال یا طبیعی در نظر گرفته می‌شود عبور می‌کند مشخص می‌شود که خشکسالی آغاز شده است. به همین ترتیب، زمانی که شرایط به حالت عادی خود بازگردد خشکسالی به پایان می‌رسد".

بخش نظارت بر خشکسالی آلمان در مرکز تحقیقات زیست محیطی هلمهولتز خشکسالی کشاورزی را با ردیابی رطوبت در خاک ارزیابی می‌کند. بر اساس مدل آن مرکز خشکسالی زمانی آغاز می‌شود که رطوبت خاک به سطحی برسد که تنها در ۲۰ درصد سال‌ها در یک دوره زمانی طولانی مشاهده می‌شود.

در ارزیابی خشکسالی که کمیسیون اروپا نتایج آن را در هفته جاری منتشر کرد پژوهشگران از شاخص ترکیبی خشکسالی استفاده کردند که میزان بارندگی، رطوبت خاک و استرس گیاهی را اندازه گیری کرده اند و به این نتیجه رسیده اند که به نظر می‌رسد وضعیت فعلی بدترین نوع خشکسالی در پنج قرن اخیر در قاره اروپا است.

در این گزارش اشاره شده که تقریبا نیمی از قلمرو اروپا به سطح هشدار خشکسالی رسیده است که به معنی کمبود آشکار رطوبت خاک است در حالی که ۱۷ درصد در حالت آماده باش قرار داشتند به این معنی که پوشش گیاهی نیز از خشکسالی تحت تاثیر قرار گرفته است.

بهبود و ترمیم وضعیت و تاب آوری آینده

توانایی یک منطقه برای ترمیم به شدت و طولانی بودن خشکسالی بستگی دارد. هم چنین، عامل تاثیرگذار دیگر آن است که آیا در نهایت بارندگی کافی برای خیساندن خاک، تغذیه مجدد آب‌های زیرزمینی و دوباره پر شدن مخازن وجود خواهد داشت تا بازگشت شرایط به حالت عادی صورت گیرد یا خیر.

"آندریا تورتی" پژوهشگر ارشد مرکز تحقیقات مشترک کمیسیون اروپا می‌گوید که مقاومت در برابر خشکسالی مستلزم بهبود شیوه‌های مدیریت آب در همکاری با کاربران محلی و محدود کردن گرمایش به ۱.۵ درجه سانتیگراد بالاتر از سطوح پیشا صنعتی است.

او در ادامه می‌افزاید:" در میان مدت و بلندمدت کاری که ما باید انجام دهیم این است که در مقیاس جهانی انتشار گاز‌های گلخانه‌ای را کاهش دهیم تا به دنبال آن خطر گرمایش بیش‌تر نیز کاهش یابد".

"راکووک" هم چنین تاکید کرد که نیاز به پیشرفت فناوری جدید برای کاهش اثرات خشکسالی وجود دارد. در مقیاس منطقه ای، ایجاد مخازن بزرگ آب مانند سیستم‌های ذخیره سازی زیرزمینی می‌تواند به حفظ آب در مواقع ضروری کمک کند. فناوری‌های آبیاری هوشمند که ریشه‌های محصولات را هدف قرار می‌دهند می‌توانند هدر رفت آب را کاهش داده و گیاهان را سالم نگه دارند.

راکووک اشاره می‌کند که پرورش محصولات مقاوم در برابر حرارت بیش‌تر می‌تواند تلفات را در طول خشکسالی محدود کند. گسترش جنگل‌های مختلط به جای کشت تک محصولی نیز ایده خوبی است، زیرا گونه‌های متنوع در نگهداری آب و زنده ماندن در خشکسالی بهتر عمل می‌کنند. راکووک می‌گوید:"در نهایت، اروپا باید خود را با وضعیت افراطی ایجاد شده در اقلیم و محیط زیست تطبیق دهد".