با وجود اینکه فقدان مهارت از مهمترین دلایل بیکاری درصد زیادی از کارجویان اعلام می‌شود ناکارآمدی و به روز نبودن آموزشهای فنی و حرفه‌ای باعث شده است تا کارفرمایان همچنان بدون توجه به این آموزشها آگهی بدهند که به افراد دارای سابقه کار نیازمندیم!
امروزه در کشور موضوع مربوط به مهارت، تخصص، سابقه انجام کار، حرفه ای بودن نیروی کار و واژه های این چنینی بازار کار را فرا گرفته است تا جایی که دولتمردان به ویژه آنهایی که دستی در اشتغال دارند در سخنان خود مهارت را کلید حل مشکل اشتغال و کاریابی کارجویان می دانند.
هرچند از اهمیت موضوع و صحت گفته های فعالان بازار کار نمی توان گذشت اما ادامه تمایل کارفرمایان به جذب نیروی متخصص، ماهر و با تجربه این ابهام را در ذهن کارجویان پدید می آورد که آیا کارفرمایی هست که به آنها اعتماد کند و یک فرصت شغلی واقعی حتی آزمایشی را در اختیارشان قرار دهد تا آنها بتوانند توانمندیهای خود را بروز دهند؟
برهمین اساس، درباره کم و کیف آموزشهای فنی و حرفه ای و مهارتی در کشور با عباس وطن پرور نماینده سابق کارفرمایان در اجلاس جهانی کار و دبیر شورای هماهنگی کارفرمایان کشور گفتگویی انجام دادیم که با هم می خوانیم:
وضعیت آموزشهای فنی و حرفه را در ایران چگونه ارزیابی می کنید؟
- وطن پرور: «طی سالیان متمادی فنی و حرفه ای به عنوان یک دپارتمانی در حاشیه قرار گرفته بود به نحوی که هیچ وقت عملکرد آن به نحوی نبوده است که بتواند در حوزه کسب و کار نقشی ایفا کند یا اینکه مسئولیتی را بپذیرد؛ بنابراین طی سالیان سال فنی و حرفه ای برای مردم ناشناخته ماند و آنها نتوانستند از مزایای آن استفاده کنند.
بیشتر توجهات گروه اندکی از کارجویان به این بود که بروند یک مدرکی بگیرند تا شاید در زمان نیاز به کار کمی جذب آنها تسهیل شود؛ در دوره هایی نیز توسط دولتها و حتی بخش خصوصی بودجه های خوبی صرف شد ولی نتیجه به کارایی و جذابیت لازم ختم نشد.»
به نظر می رسد طی سالهای گذشته موضوع مربوط به فقدان مهارت و تخصص عملی کارجویان باعث توجه بیشتر به آموزشهای فنی و حرفه ای شده است؛ آیا اینطور نیست؟
- بحث استفاده از امکانات ایجاد شده و حرکت در مسیر برنامه ریزیها نیز تعیین کننده است به نحوی که در تهران مجموعه ای بزرگ از فنی و حرفه ای که با صرف هزینه و تامین امکانات لازم و با کمک نهادهای مردمی ایجاد شد ولی امروز بدون استفاده باقی مانده و بیشتر شبیه یک مخروبه و انبار است و حتی از امکانات آن نیز استفاده ای نمی شود.
اما باید گفت در دوره فعالیت دولت نهم کمی نگاه به بحث فنی و حرفه ای تغییر کرد به نحوی که مهارت آموزی تلاش کرد تا در رسانه ها، خودی نشان دهد و از این طریق نیز در صدد تشویق مردم به کسب مهارت برآمدند و وزارت کار حتی برای کاریابیها سهمیه آموزش و معرفی نیروی کار مهارت دیده تعیین کرد اما باز هم با وجود نارسایی در سازماندهی مناسب فضای کسب و کار، زحمات و تلاشها نتیجه نداد.
چرا کارفرمایان تمایل ندارند تا از کارجویانی که در دوره‌های مهارتی شرکت می کنند، استفاده کنند و برای جذب نیرو به دنبال افراد دارای تجربه عملی و سابقه کار واقعی هستند. به عبارت دیگر، چرا در آگهی های استخدامی اعلام نمی شود به افراد دارای مدارک فنی و حرفه ای و مهارتی نیازمندیم؟
- مهمترین دلایلی که می توان از آن به عنوان ناکارآمدی دوره های فنی و حرفه ای در کشور نام برد به روز نبودن آموزشها، استاندارد نبودن، قابل اعتماد نبودن و نگرانی کارفرمایان نسبت به توانایی کارجوی دارای مدرک فنی و حرفه ای نسبت به تصدی مشاغل مختلف است. بنابراین کارفرمایان بخش خصوصی سعی می کنند بدون "دردسر" و اینکه نیاز به ریسک پذیری باشد، نیروی کار خود را از میان افراد با تجربه و دارای سابقه کار انتخاب کنند که نمونه آن را هر روز در آگهی های استخدامی می بینیم.
چه مسئله و مشکلی در برگزاری دوره های مهارتی است که کارفرمایان را نگران می کند و مانع از اعتماد آنها به کارجویان آموزش دیده در واحدهای فنی و حرفه ای می‌شود؟
- کارفرمایان ما به مدارک بی محتوا و غیرقابل اعتنا توجهی ندارند چون از آموزش واقعی نیروی کار مطمئن نیستند و نمی‌توانند مشاغل واحدهای تولیدی را در اختیار کارجویان فاقد سابقه کار قرار دهند، مدارک فنی و حرفه ای بیشتر از اینکه کارایی داشته باشند یک کاغذ است که نمی توان به آن اعتماد کرد.
کارفرما به دنبال کسی است که تجربه کار داشته باشد چون مدرک زیاد است. از سویی نیز برخی نهادها و دستگاهها با ورود به حوزه هایی که به آنها ارتباط ندارد به بی اعتمادی دامن می زنند. یک نمونه از این موارد مربوط به صدور کارت بازرگانی توسط اتاق بازرگانی است که آنها از کارفرمایان مفاصاحساب تامین اجتماعی و مالیاتی می خواهند در صورتی که به آنها ارتباطی ندارد که کارفرما به کجا بدهکار است و از کجا طلبکار.
آیا مهارتهای فنی و حرفه ای توانسته است کمبودهای ناشی از بی تجربگی کارجویان را پرکند؟
- پاسخ به این سئوال منفی است چرا که ما در حوزه اشتغال برای مهارت آموزی ضوابط و چارچوبی تعریف نکرده ایم تا بتوانیم بر اساس آن حرکت کنیم و در طول مسیر نیز مسائل را رصد و رفع کنیم. این مشکلات باعث سردرگمی نیروی کار شده است. چرا امروز در کره جنوبی افراد دارای مدارک و کارنامه تخصصی استخدام می شوند و چرا در سوئیس افراد پس از طی دوره های متوسطه به سمت مهارت آموزی گرایش دارند تا ادامه پیشرفت در مباحث تئوری و نظری علوم؟ به نظر می رسد افراد در دو کشور نام برده به اثربخشی آموزشهای فنی و حرفه ای اعتماد دارند و ما نداریم.
آیا آماری در خصوص جذب افراد دارای مدارک فنی و حرفه ای در بازار کار وجود دارد که از طریق آن کارفرما اثر بخشی آموزشها را به تجربه عملی ترجیح داده باشد؟
- متاسفانه باید گفت، خیر. چنین آماری وجود ندارد و به نظر هم نمی رسد در این بخش و به این نحو افراد قابل توجهی توانسته باشند جذب بازار کار شوند.
