آیا توافق صلح روسیه و اوکراین نزدیک است؟

فرارو-نشریه "فارین پالیسی" در گزارشی، ضمن تحلیل آخرین تحولات مرتبط با "جنگ اوکراین"، به طور خاص به طرح این سوال پرداخته که آیا نشانه‌های میدانی، حاکی از این هستند که روسیه و اوکراین در آستانه امضای یک توافق صلح هستند؟

فارین پالیسی در این رابطه می‌نویسد: «در شرایطی که جنگ اوکراین ظاهرا به باتلاقی خونین تبدیل شده است، نشانه‌هایی در حال آشکار شدن هستند که شاید "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه و "ولادیمیر زیلِنسکی" رئیس جمهور اوکراین، آماده انجام مصالحه‌هایی باشند که در نوع خود می‌تواند ختم به توقف جنگ و درگیری‌ها در اوکراین شود.

حتی اگر یکچنین مساله‌ای واقعیت داشته باشد، اخیرا رئیس اداره اطلاعات ملی آمریکا "آوریل هینز" در جلسه‌ای به قانونگذاران مجلس نمایندگان آمریکا گفته است که: "اگرچه پوتین از مقاومت مردمی دراوکراین در برابر ارتش روسیه شگفت زده شده و انتظار واکنش‌های گستره جهانی علیه حمله روسیه به اوکراین را نیز نداشته، با این حال بعید است که وی تحت تاثیر این مسائل عقب نشینی کند و حتی انتظار می‌رود که بر شدت اقدامات تهاجمی خود علیه اوکراین نیز بیفزاید. "

به گزارش فرارو، در این راستا، اخیرا "ولادیمیر زیلِنسکی" رئیس جمهور اوکراین در یک گفتگوی تلویزیونی با شبکه "ای بی سی نیوز" آمریکا، با پرسش مجری این شبکه مبنی بر اینکه واکنش وی به پیشنهادات روسیه به اوکراین در چهارچوب جنگ این کشور چه بوده است؟ رو به رو شد. مجری شبکه‌ای بی سی نیوز از زیلِنسکی پرسید که "پیام شما به پوتین در شرایط کنونی چیست؟ " وی به طور خاص به این نکته اشاره داشت که مسکو جهت توقف درگیری‌ها و جنگ اوکراین، از این کشور درخواست کرده که باید قانون اساسی خود را تغییر دهد تا بر اساس این تغییرات، هرگونه قصدِ اوکراین جهت عضویت در ناتو از بین برود و در عین حال کِیف باید استقلال شبه جزیره کریمه به مثابه بخشی از خاک روسیه و در عین حال استقلال دو منطقه لوهانسک و دونتسک را نیز به مثابه دولت‌هایی مستقل بپذیرد.

زیلِنسکی از پاسخ به این پرسش به طور مستقیم خودداری کرد با این حال به این نکته اشاره نمود که وی مایل به مذاکره و دستیابی به یک مصالحه با روسیه در مورد موضوعات مذکور است. وی گفت: "اوکراین در شرایط کنونی امکان پیوستن به ناتو را ندارد، زیرا این سازمان از اوج گیری مسائل جنجالی میان خود و روسیه و همچنین تقابلات احتمالی با این کشور در هراس است. "

در مساله سرزمین‌های جدایی طلب نیز رئیس جمهور اوکراین نوعی لحن آشتی جویانه را حداقل در مورد دونتسک و لوهانسک در پیش گرفت. وی گفت: "من فکر می‌کنم که موارد مرتبط با اشغال موقت مناطقی نظیر لوهانسک و دونتسک، توسط هیچ دولتی الا خود روسیه به رسمیت شناخته نشده است. در این راستا، ما می‌توانیم مسائل مختلف در مورد آن‌ها را به بحث بگذاریم و به مصالحه‌ای در این رابطه دست پیدا کنیم که سرنوشت این جمهوری‌ها در آینده چه خواهد شد. آن چیزی که برای من مهم است این نکته می‌باشد که مردمی که در قلمرو‌های مذکور زندگی می‌کنند و خود را وابسته به اوکراین می‌دانند، قرار است چگونه زندگی کنند و چه سرنوشتی را داشته باشند؟ "

در متن منتشر شده از کلِ مصاحبه رئیس جمهور اوکراین از سوی دولت این کشور، زیلِنسکی همچنین خواستار یک توافق امنیت دسته جمعی شده که روسیه را نیز شامل شود. اگرچه وی همچنین افزوده است: "من فکر می‌کنم برای روسیه مشکل خواهد بود که این واقعیت را مورد شناسایی قرار دهد و بفهمد که اکنون در حال تجاوز به قلمرو رسمی اوکراین است و می‌خواهد بخش‌هایی از آن را از خاک این کشور جدا کند. "

دوشنبه هفته گذشته، دو هفته پس از آنکه پوتین در جریان یک سخنرانی تاکید کرد که اوکراین بخش جدانشدنیِ تاریخ، فرهنگ و محیط معنوی روسیه است، سخنگوی وزارت خارجه روسیه "دیمیتری پسکوف" به خبرنگاران در مسکو گفت که روسیه آماده بوده تا خیلی فوری، کارزار نظامی خود در خاک اوکراین را متوقف کند. پسکوف تاکید کرد: "به محض اینکه اکراین نیز خصومت‌ها علیه روسیه را متوقف کند و کریمه را جزئی از خاک روسیه بداند و استقلال مناطق دونتسک و لوهانسک را نیز بپذیرد و اصلاحاتی را در قانون اساسی اش اعمال کند که بر اساس آن‌ها این کشور ورود به ناتو و یا اتحادیه اروپا را رد کند، روسیه دلیلی برای تداوم عملیات نظامی در اوکراین ندارد. " آن دسته از اوکراینی‌هایی که تمایلات غرب گرایانه دارند، مدت هاست که مایلند تا کشورشان به اتحادیه اروپا بپیوندد. در این راستا، اقدام پوتین در سال ۲۰۱۴ مبنی بر الحاق شبه جزیره کریمه به خاک روسیه، تا حد زیادی در نتیجه اعتراضات گسترده علیه رئیس جمهور وقت اوکراین "ویکتور یانوکوویچ" انجام شد که به سمت روسیه گرایش داشت و از امضای یک توافقنامه جهت الحاق کشورش به اتحادیه اروپا خودداری کرده بود. مساله‌ای که در نهایت به عزل وی از قدرت نیز ختم شد. این در حالی است که اخیر نیز "ولادیمیر زیلِنسکی" رئیس جمهور اوکراین خواستار عضویت فوری کشورش در اتحادیه اروپا شده تا شاید از این طریق بتوان تا حد زیادی تهاجم روسیه به اوکراین را خنثی، بی‌اثر و پُرهزینه کرد.

ناظران و تحلیلگران بر این باورند که نباید ادعا‌های پوتین مبنی بر انجام مصالحه با دولت اوکراین را پذیرفت و اساسا وی تغییری در درخواست‌های خود و دولتش از اوکراین ایجاد نکرده است. در این راستا شاهد بودیم که در جریان سفر اخیر نخست وزیر اسرائیل به روسیه نیز که در نوع خود تنها سفرِ یکی از متحدان کشور‌های غربی به روسیه از زمان حمله آن به خاک اوکراین محسوب می‌شود، پوتین باز هم تاکید کرد که امکان دستیابی به یک توافق وجود دارد. رسانه‌های اسرائیلی گفته اند که گفتگو‌های نخست وزیر اسرائیل با پوتین بسیار جدی بوده‌اند (هر چند طرف اسرائیلی با پیشنهاد‌های مشخص در مسکو حاضر نشده است). البته که طرف اوکراینی نیز از جزئیات رایزنی‌های اسرائیلی‌ها در روسیه چیزی به بیرون درز نداده تا فشار‌ها علیه پوتین را حفظ کند. در این میان، دولت اوکراین صرفا از آمادگی خود جهت پایان دادن به جنگ و خونریزی خبر داده است.

تردیدی نیست که اگر روسیه واقعا به دنبال دستیابی به یک مصالحه باشد، حداقل باید برخی تفاوت‌ها در لحن پوتین و مواضع او را بویژه در مقایسه با سخنرانی اش که سه روز قبل از حمله سراسری روسیه به اوکراین شاهد بودیم، مشاهده می‌کردیم. این در حالی است که از آن زمان تاکنون، کرملین تا حد زیادی نسبت به مقاومت‌های مردمی گسترده در برابر خود در جریان حمله اش به اوکراین دچار حیرت شده است. روسیه همچنین از واکنش‌ها و اتحاد عجیب آمریکا و اتحادیه اروپا در برابر خود پس از حمله به اوکراین نیز جا خورده است. در شرایط کنونی هم اتحادیه اروپا و هم آمریکا، تحریم‌های بی سابقه‌ای را علیه روسیه وضع کرده اند و به نحوموثری بویژه روسیه را از نظام مالی جهانی حذف کرده و کنار گذاشته اند. اخیرا شاهد بودیم که جو بایدن رئیس جمهور آمریکا در فرمانی، واردات نفت و گاز و زغال سنگ از روسیه را تحریم کرد تا بر اساس آنچه دولت آمریکا گفته، مانع از تغذیه مالیِ ماشین جنگی پوتین شود.

"ریچارد آندرس" متخصص امنیت ملی در "دانشگاه ملی جنگِ آمریکا" معتقد است: "روسیه یِ پوتین هم اکنون بر روی لبه تیغ است. روسیه تقریبا به طور کامل از نظام بانکی جهان جدا شده و ارتباط آن با دنیا قطع شده است. تحریم ها، تبعات سنگینی را برای روسیه به دنبال خواهند داشت. نباید فراموش کرد که حتی از مدت‌ها قبل نیز میلیون‌ها روسی از توان مالی کافی جهت خرید مواد غذایی و یا پرداخت صورت حساب‌های برقِ خود برخوردار نبوده اند. در این راستا، تحریم‌های فعلی می‌توانند وضعیت را در این کشور بدتر کنند. "

"مارلین لورل" مدیر "انیسیتو مطالعات اروپایی، روسی، و اوراسیایی" در دانشگاه "جورج واشینگتن" آمریکا و همچنین متخصص و صاحب نظر در مورد شخص پوتین می‌گوید که: "اگرچه امکان دارد پوتین در شرایط فعلی جهت کسب منافع نظامی در حال بازی با زمان باشد و مذاکره را چندان جدی نگیرد، با این حال (از دید وی)، رئیس جمهور روسیه در نهایت آماده به انجام مذاکره خواهد بود. " وی می‌افزاید: "من بر این باورم که روس‌ها به این جمع بندی خواهند رسید که راه حل نظامی برای جنگ وجود ندارد و آن‌ها (روس ها) نیز نمی‌توانند در بلندمدت پیروز جنگ اوکراین باشند. نباید فراموش کرد که بحران اخیر اوکراین، ولادیمیر زیلِنسکی را به یک قهرمان ملی و بین المللی تبدیل کرده و در نقطه مقابل انتقادات گسترده‌ای را متوجه روسیه نموده است. از این رو، به احتمال فراوان روس‌ها در ادامه راه خواهند فهمید که راهی جز مذاکره مستقیم با زیلنسکی ندارند. پوتین در به راه انداختن جنگ اوکراین مغرورانه عمل کرد و گاهی اوقات رهیران سیاسی از غرورِ خود، جنگ‌ها را واگذار می‌کنند. "

روسیه در شرایط کنونی با برخی اعتراضات خیابانی علیه جنگ اوکراین رو به رو است. در عین حال، برخی نخبگان سیاسی روسی نیز نسبت به این جنگ ابراز نارضایتی می‌کنند. از این رو می‌توان گفت که ولادیمیر پوتین در شرایط کنونی و برای نخستین بار باید نگران موقعیت خود و تداوم حضورش در قدرت باشد. تحلیلگران بر این باورند که: "پوتین احساس می‌کند که غرب به او احترام نمی‌گذارد و اساسا وی جنگ اوکراین را جنگی می‌بیند که نباید در آن شکست بخورد. با این حال، اینکه وی بخواهد یک پیروزی را به هر قیمتی به دست آورد، امکان دارد هزینه‌های سنگینی را نیز برای او به همراه داشته باشد و چالش‌هایی اساسی را برای وی ایجاد کند".»