فلسفۀ «ماتریکس ۴»؛ عشق علیه روانشناسی، افلاطون علیه آنتیفون

‌فرارو- می‌دانید اولین کسی که مطب مشاوره و درمانِ گفتاری دایر کرد چه کسی بود؟ یک خطیب و سوفیست یونانی در قرن پنجم پیش از میلاد به اسم آنتیفون (Antiphon). پلوتارک (فیلسوف و مورخ مشهور) دربارۀ آنتیفون نوشته است: «او هنر تسکین اندوه را ابداع کرد؛ همانطور که یک پزشک بیماران را درمان می‌کند. او در شهر کورینت حجره‌ای در بازار گرفت و بر سردر آن نوشت که در اینجا آدم‌های اندوهگین را به وسیلۀ حرف زدن درمان می‌کند. او بیماران را با ریشه‌یابی علت اندوهشان درمان می‌کرد».

به گزارش فرارو، تصادفی نبود که یک «سوفیست و سخنور» اولین دفتر مشاوره را تاسیس کرد. سوفیست‌ها اعتقادی به وجود حقایق ثابت نداشتند. آن‌ها فکر می‌کردند حقیقتی که هم برای من و هم برای شما یکسان باشد وجود ندارد. از نظر آن‌ها هر عقیده‌ای را هم می‌شد اثبات کرد و هم می‌شد رد کرد؛ بنابراین تنها چیزی که اهمیت داشت «سخن» بود. اگر کسی بر زبان تسلط کافی داشت و فن سخنوری را خوب بلد بود می‌توانست هرکسی را در هر موردی قانع کند و نظر خودش را به کرسی بنشاند.

آنتیفون هم به عنوان یک سوفیست احتمالا با همین اعتقاد دفتر مشاوره‌اش را تاسیس کرد. اگر حقیقتی وجود ندارد، کافی است بتوانیم «به وسیلۀ حرف زدن» آدم‌ها را قانع کنیم که اوضاع خوب است. کافی است به آن‌ها نشان بدهیم که می‌توانند طور دیگری به ماجرا نگاه کنند. اگر نگاه آدم‌ها به زندگی باعث شده که حال بدی داشته باشند می‌توانیم قانعشان کنیم که نگاهشان را عوض کنند تا حال خوبی داشته باشند.

سقراط و بعد از او شاگردش افلاطون به نوعی علیه عقاید سوفیست‌ها قیام کردند. افلاطون گفت که زبان مالک و پادشاه همه چیز نیست. حقیقت وجود دارد و باید برای دیدن خورشید حقیقت از غار سایه‌ها و پندار‌ها خارج شد. اما چگونه می‌توان از غار خارج شد؟ افلاطون در رساله‌های مختلف مراحل مختلف و دانش‌های مختلفی را برای رسیدن به شناخت حقیقت معرفی کرد. اما شاید سرراست‌ترین مسیری که او معرفی کرد همان مسیری باشد که در رسالۀ «مهمانی» ترسیم کرد: مسیر «عشق». عشق آن چیزی است که می‌تواند آدم را به قلمرو حقایق الهی برساند؛ و عشق ورزیدن به یک انسان زیبا می‌تواند اولین گام در این مسیر رو به نور باشد.