گیاه آپارتمانی «کروتون» از شیوه تکثیر تا پرورش و نگهداری

فراروـ گیاهان آپارتمانی به آن دسته از گیاهانی گفته می‌شود که به دلیل مقاوم نبودن به شرایط متفاوت محیطی و نوسانات دمایی و رطوبتی باید در محیطی مساعد و بسته نگهداری شوند. شرایط زیستی در محیط بسته باید با توجه به نیاز‌های فیزیولوژیکی هر گیاه از جمله شدت نور، میزان رطوبت، درجه حرارت و... برایشان محیا شود.‌

به گزارش فرارو، می‌دانیم که زیستگاه و منشا بیشتر گیاهان آپارتمانی مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری استواست. در نتیجه هر چه شرایط محیطی فضای بسته آپارتمان را به آب و هوای این مناطق نزدیک کنیم، گیاهان‌مان بهتر رشد می‌کنند. در این مطلب قصد داریم به معرفی گیاه کروتون بپردازیم. کروتون گیاهی گرمسیری است که در زیستگاه خود آن را در باغچه‌ها و فضای باز پرورش می‌دهند. با این حال این گیاه زیبا در شرایط بسته آپارتمان به خوبی رشد می‌کند.

گیاهان کروتون دارای تنوع گسترده‌ای در شکل و رنگ برگ‌ها هستند. برگ‌ها می‌توانند کوتاه، بلند، پیچ خورده، نازک، ضخیم و ترکیبی از این ویژگی‌ها باشند. رنگ برگ‌ها نیز از سبز، زرد، قرمز، نارنجی و کرم تا صورتی و سیاه متغیر است. به جرئت می‌توان گفت که گیاه کروتون یکی از زیباترین گیاهان آپارتمانی است. اگر قصد دارید از گیاه کروتون نگهداری کنید یا اینکه در نگهداری از گیاه کروتون به مشکل برخورده‌اید، در ادامه با ما همراه باشید تا با شرایط پرورش، نگهداری و تکثیر این گیاه آپارتمانی بیشتر آشنا شوید.

کروتون‌آتشین، کروتون باغ یا کروتون رنگارنگ با نام علمی Codiaeum variegatum گونه‌ای از گیاهان همیشه سبز از جنس Codiaeum و از خانواده Euphorbiaceae است. این گیاه را نخستین بار "کارل لینه" گیاه‌شناس و پزشک سوئدی در سال ۱۷۵۳ میلادی معرفی و توصیف کرد. گیاه کروتون بومی اندونزی، مالزی، استرالیا و جزایر غربی اقیانوس آرام است که در جنگل‌ها و دشت‌های بین جنگل‌ها به صورت درختچه‌ای رشد می‌کند. توجه داشته باشید که گیاه آپارتمانی کروتون آتشین را نباید با گیاهان Croton که آنان نیز از خانواده Euphorbiaceae، اما از تیره Crotoneae است، اشتباه گرفت.

 

گیاه آپارتمانی کروتون معمولا به صورت درختچه‌ای گرمسیری، همیشه سبز و تک پایه، معرفی می‌شود. ارتفاع گیاه کروتون در زیستگاه اصلی خود ممکن است تا ۳ متر نیز برسد؛ اما در محیط بسته آپارتمان گیاهی کُند رشد است. این گیاه زیبا را بیشتر به خاطر برگ‌های چرمی، ضخیم، بزرگ، همیشه سبز و رنگارنگ پرورش می‌دهند. اندازه، شکل و رنگ برگ‌ها در ارقام مختلف گیاه آپارتمانی کروتون متفاوت است. برگ‌های برخی از گونه‌های این گیاه بیضی شکل یا ویولنی (کروتون پنجه کلاغی) و برخی دیگر باریک و نوک تیز است.

رنگ برگ‌های کروتون نیز در گونه‌های مختلف این گیاه متفاوت است. مثلا برخی از گونه‌های کروتون دارای برگ‌های قرمز با ترکیب رنگ زرد و ارقام دیگر دارای برگ‌هایی سبز با لکه‌های زرد رنگ مشاهده می‌شوند. گل‌های این گیاه نیز معمولا به صورت خوشه‌ای بلند به طول ۸ تا ۳۰ سانتی‌متر در فصل پاییز نمایان می‌شوند. گل‌ها در نهایت به میوه یا بذر گیاه تبدیل می‌شوند. علاوه بر تکثیر گیاه به روش قلمه بذر‌ها نیز موجب ازدیاد گیاه کروتون خواهند شد.

۱. Banana Croton: برگ‌های باریک با حاشیه یا میانه زرد رنگ از مشخصات ظاهری این گونه است.
۲. Zanzibar Croton: این گونه از گیاه کروتون با برگ‌های باریک و سوزنی و ظاهری شبیه به برگ‌های دراسنا پرچمی شناخته می‌شود. رنگ برگ‌ها در این نمونه نیز متنوع است.
۳. Magnificient Croton: این گونه با برگ‌های بیضی شکل و رنگی گیاهی بزرگ جثه و مقاوم است.
۴. Petra Croton: این رقم از جنوب شرقی آسیا نشات می‌گیرد و برگ‌های متنوعی در طیف وسیعی از رنگ‌ها از زرد، سبز و نارنجی تا قرمز و صورتی را شامل می‌شود. در ایران بیشتر از این گونه کروتون به عنوان گیاه آپارتمانی استفاده می‌شود.

۵. Yellow Icetone Croton پس‌زمینه سبز با لکه‌های زرد روشن روی برگ‌ها از مشخصات ظاهری این گونه از گیاه کروتون است.

 

۶. Mammy Croton: یکی از پر رنگ‌ترین و براق‌ترین برگ‌ها را در بین دیگر گونه‌ها دارد. برگ‌های متراکم، کشیده و تاب خورده از ویژگی‌های ظاهری این گونه است. Mammy croton به صورت بوته‌ای رشد می‌کند و گیاهی کوتاه قد محسوب می‌شود.
۷. Mother and Daughter Croton: گونه "مادر و دختر یا مادر و فرزند کروتون" رقم جالبی از خانواده کروتون‌های زینتی است. برگ‌های بلند، باریک و در طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها را شامل می‌شود. تفاوت این گونه با دیگر گونه‌های کروتون در این است که هر برگ آن از دو قسمت برگ بزرگ‌تر و برگ کوچک تشکیل می‌شود؛ یعنی در انتهای هر برگ یک رشته باریک وجود دارد که به برگی کوچک‌تر ختم می‌شود.
۸. Lauren’s Rainbow Croton: نیاز‌های کم به رطوبت و مقاومت بالا به خشکی این گونه از کروتون را به عنوان گیاه آپارتمانی محبوب برای مبتدیان به پرورش گل و گیاه تبدیل کرده است. برگ‌های رنگی، بلند و باریک با لکه‌هایی از رنگ سبز، بنفش و زرد روی برگ‌ها از مشخصات ظاهری این گونه است.
۹. Gold Dust Croton: این گونه به دلیل داشتن برگ‌های سبز و براق با لکه‌ها یا نقطه‌های زرد رنگ محبوبیت دارد. این رقم در رطوبت بالای هوا به بهترین صورت رشد می‌کند.
۱۰. Andrew Croton: برگ‌های باریک و بلند با رگه‌هایی سفید و سبز از مشخصات ظاهری این گونه است. این نوع کروتون سمی است؛ بنابراین آن را دور از دسترس بچه‌ها و حیوانات خانگی قرار بدهید. ظاهر Andrew Croton شما را به یاد گیاه بنجامین ابلق می‌اندازد.

اگرچه جز سمی‌ترین گیاهان آپارتمانی همچون گیاه سمی "دیفن باخیا" محسوب نمی‌شود، در صورت خوردن برگ‌های گیاه ممکن است عوارضی همچون تورم گلو، استفراغ و اسهال را به همراه داشته باشد. در نتیجه بهتر است گیاه را از کودکان و حیوانات خانگی دور نگه دارید. گیاه کروتون شیره‌ای در بافت خود دارد که در صورت تماس با پوست دست موجب خارش یا قرمزی پوست خواهد شد.

 

یکی از مهم‌ترین دلایلی که افراد از خرید گیاه کروتون صرف نظر می‌کنند، ریزش ناگهانی برگ‌ها بعد از خرید این گیاه است. اما این رفتار در کروتون طبیعی است و نباید از این اتفاق نگران باشید. گیاهان کروتون مانند بنجامین ابلق به جابجایی حساس هستند. این گیاه حالت و تعداد برگ‌های خود را با توجه به شدت نور و میزان رطوبت محیط می‌سنجد. غیر از این نکته گیاه کروتون نیازمند مراقبت‌های خاصی است که در ادامه به آن می‌پردازیم. خاک گیاه کروتون به خاک سبک، حاصل‌خیز و دارای زهکشی مناسب احتیاج دارد. خاک زهکشی اجازه می‌دهد تا آب اضافی از گلدان خارج شود و اکسیژن مورد نیاز به ریشه‌ها برسد.

 

ترکیب ایده‌آل از خاک جهت کاشتن گیاه آپارتمانی کروتون شامل ۵۰ درصد پیت‌ماس، ۲۰ درصد کوکوپیت، ۲۰ درصد کود برگ پوسیده جنگلی یا کمپوست، و ۱۰ درصد پرلیت است. کود برگ پوسیده جنگلی و کمپوست برای افزودن مواد مغذی به خاک ضروری هستند. مانند بیشتر گیاهان آپارتمانی بدترین کار برای گیاه کروتون آبیاری زیاد و باتلاقی کردن خاک گلدان است. اگر متوجه شدید که خاک گلدان بعد از مدت طولانی خشک نشد، به ترکیب خاک مقدار پرلیت بیشتری اضافه کنید. قبل از کاشت گیاه از وجود سوراخ تخلیه آب در کف گلدان نیز مطمئن شوید.

گیاه کروتون برای رشد بهتر و رنگی شدن برگ‌ها به نور بیشتری نیاز دارد. در حالت طبیعی گیاه کروتون در زیستگاه خود ۶ تا ۸ ساعت نور غیرمستقیم خورشید را از لابه لای برگ‌های درختان بلند دریافت می‌کند. هیچ‌گاه گیاه را در معرض نور مستقیم آفتاب قرار ندهید؛ چراکه نور مستقیم به سرعت برگ‌های حساس گیاه را می‌سوزاند. نور زیاد و غیرمستقیم، رنگ برگ‌های گیاه کروتون را زیبا و درخشان می‌کند. اگر گیاه نور مناسب را دریافت نکند، رنگ‌های گرم روی برگ‌ها کمرنگ و در نهایت محو می‌شوند. بهترین مکان برای نگهداری از گلدان گیاه کروتون، پشت نورگیرترین پنجره خانه مانند پنجره شرقی، جنوب شرقی یا غربی است.

 

از آن‌جا که گیاهان کروتون از محیط‌های گرم، مرطوب و پربارش می‌آیند، ترجیح می‌دهند که خاک آن‌ها همیشه کمی مرطوب باشد. اما آبیاری این گیاهان در فضای بسته آپارتمان با شرایط مختلف محیطی کمی به دقت نیاز دارد. این گیاهان به آبیاری مداوم و منظم نیاز دارند؛ اما خاک خیس و باتلاقی را اصلا نمی‌پسندند. بهتر است تنها زمانی که سطح خاک گلدان کمی خشک شد، به گیاه کروتون آب بدهید. زمان خشک شدن خاک بسته به شرایط محیطی اعم از شدت نور، تهویه هوا، درجه دما، میزان رطوبت و نوع خاک متفاوت است.

 

خشک شدن سطح خاک در تابستان ممکن است یک هفته طول بکشد و در زمستان تا ۱۵ روز هم خاک مرطوب باقی بماند. آبیاری بیش از حد با زرد شدن و ریختن برگ‌های پایین گیاه همراه است. اگر این روند طی شود، ریشه‌های گیاه می‌پوسند و گیاه کروتون شما کامل از بین می‌رود. اما این نکته را در نظر بگیرید که این گیاهان به خشکی و کم آبی مقاوم نیستند. آبیاری کم نیز تبعات بدی برای این گیاه به همراه خواهد داشت. بهتر است در هنگام آبیاری از آب هم دمای محیط و بدون کلر استفاده کنید.

گیاه کروتون برای حفظ شاخ و برگ سرسبز و رنگی خود به کوددهی نیاز دارد. کوددهی باید در طول فصل رشد گیاه و به مقدار لازم انجام شود. کمپوست یکی از بهترین نوع کود برای تغذیه گیاه کروتون به حساب می‌آید. ازجمله کود‌های شیمیایی مناسب برای این گیاه کود‌های حاوی نیتروژن و پتاسیم بالاست. نیتروژن گیاه را به تولید برگ‌های بیشتر تشویق می‌کند و پتاسیم رنگ و شادابی را به گیاه کروتون می‌بخشد. در طول فصل سرد پاییز و زمستان اکثر گیاهان آپارتمانی از جمله گیاه کروتون به خواب می‌روند. این بدان معنا است که رشد در گیاه متوقف می‌شود و نیاز تغذیه گیاه نیز کم‌تر از فصل رشد خواهد بود. برای فصل سرما بهتر است از کود دادن به گیاه خودداری کنید. میزان و شیوه استفاده از کود‌های شیمیایی معمولا بر روی پاکت کود درج شده است.

 

گیاه کروتون به عنوان یک گیاه گرمسیری آپارتمانی دمای گرم و مرطوب داخلی را بیشتر می‌پسندد. بهترین دما برای نگهداری از گیاه کروتون بین ۱۸ تا ۲۸ درجه سانتی‌گراد است. با این حال این گیاه دمای ۳۰ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد را به‌راحتی تحمل می‌کند. اگر هوا فاقد رطوبت باشد، دمای بالا گیاه را از بین خواهد برد. پس هرچه دما بیش‌تر از ۲۸ درجه سانتی‌گراد بود، رطوبت هوای محیط را افزایش بدهید. مراقب باشید دمای هوا از ۱۵ تا ۱۲ درجه سانتی‌گراد پایین‌تر نرود. گیاه کروتون را در کنار درب ورودی، پنجره باز، وسایل سرمایشی و گرمایشی قرار ندهید.

کروتون‌ها به عنوان گیاهان رطوبت دوست برای رشد و سلامتی خود به رطوبت حداقل ۴۰ درصد نیاز دارند. از آن‌جایی که هوای خانه به‌ویژه در زمستان‌ها به دلیل روشن بودن وسایل گرمایشی خشک می‌شود، تهیه رطوبت هوا برای گیاه کروتون بسیار ضروری است. چند روش برای تامین رطوبت گیاهان آپارتمانی وجود دارد. آسان‌ترین روش غبارپاشی یا اسپری آب روزانه گیاه با آب جوشیده هم‌دمای محیط است. غبارپاشی باید در زمانی صورت بگیرد که گیاه در موقعیت سایه قرار گرفته باشد. دومین روش تامین رطوبت استفاده از دستگاه بخور سرد در کنار گیاهان است. ایجاد جزیره با قرار دادن گلدان بر روی سینی مملو از سنگ‌ریزه و آب روشی مرسوم برای تامین رطوبت لازم گیاهان محسوب می‌شود.

هر زمان که متوجه شدید ریشه‌های گیاه کروتون از سوراخ‌های کف گلدان بیرون زده است، زمان تعویض گلدان است. بهترین زمان برای تعویض گلدان گیاه کروتون اواخر زمستان و اوایل فصل بهار است. گلدان جدید باید ۱ یا ۲ سایز بزرگ‌تر از گلدان قبلی انتخاب شود. موقعی که گیاه را از گلدان قدیمی بیرون می‌کشید، سعی کنید خاک اضافی اطراف ریشه‌ها را کمی بتکانید. ریشه‌های سیاه رنگ و مرده را از گیاه جدا کنید؛ سپس گیاه را به گلدان جدید منتقل کنید. قبل از ریختن ترکیب خاک مناسب در گلدان و کاشت گیاه حتما از وجود حفره تخلیه آب در کف گلدان مطمئن شوید. گیاه را کاملا آبیاری کنید تا آب اضافی از کف گلدان خارج شود.

اغلب گونه‌های گیاه کروتون به طور طبیعی دارای شاخ و برگ متراکم و فشرده هستند. در نتیجه نیاز به هرس مداوم ندارند. در صورتی که گیاه دارای شاخه‌ها یا برگ‌های مرده و خشک است، هرس در گیاه کروتون لازم است. بهترین زمان هرس این گیاه فصل بهار و قبل از شروع دوره رشد است. اگر قصد دارید گیاه تک شاخه کروتون را متراکم و پُر پشت کنید، کافی‌ست در قسمت بالای گره ساقه گیاه شاخه مورد نظر را حذف کنید. در هنگام هرس گیاه کروتون دستکش بپوشید. شیره سفید رنگی که در اثر برش و جداسازی برگ و ساقه از گیاه تراوش می‌کند، حساسیت‌زاست و موجب تحریک و قرمزی پوست دست می‌شود.

روش اول تکثیر گیاه کروتون با جداسازی قلمه است. قلمه‌ها را به دو شیوه قرار دادن در آب یا کاشت مستقیم در خاک می‌توان ریشه‌دار کرد. فصل بهار زمان مناسبی برای تکثیر گیاه کروتون از طریق قلمه است. ابتدا با یک چاقو تمیز و تیز ساقه‌ای سالم از گیاه مادر را انتخاب کنید. قلمه باید حدود ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر طول و حداقل ۳ تا ۵ برگ یا گره داشته باشد. برش و جداسازی قلمه‌ها را درست بعد از گره روی گیاه اصلی انجام بدهید. بعد از تهیه قلمه‌ها قسمت‌های برش خورده را با آب معتدل بشویید تا جریان شیره قطع شود.

 

قسمت برش خورده را با محلول ریشه‌زا و قارچ‌کش آغشته کنید. بستر کشت از خاک مرطوب و مغذی را برای قلمه‌ها تهیه کنید و قلمه‌ها را به روش عمودی در آن بکارید. دو بند انگشت از قلمه باید در خاک فرو برده شود. برای ایجاد شرایط مرطوب گل‌خانه‌ای با استفاده از نایلون شفافروی بستر کشت و قلمه‌ها را بپوشانید. خاک را همواره تا زمان ریشه‌زدن و رویت جوانه قلمه با اسپری آب کمی مرطوب نمایید. اگر قصد دارید قلمه را در آب ریشه‌دار کنید، آب جوشیده سرد شده برای ریشه‌زنی سریع‌تر آن‌ها مناسب‌تر است.

 

تکثیر به روش ریشه‌دار کردن ساقه هوایی نیز راهی متداول برای ازدیاد گیاه کروتون محسوب می‌شود. روش دوم معمولا برای گیاهانی انجام می‌گیرد که برگ‌های قسمت پایین خود را از دست دادند و تنها در راس گیاه برگ باقی مانده است. برای تکثیر از روش هوایی ساقه بلندی از گیاه را انتخاب کنید. با چاقو مناسب و ضد عفونی شده پوست نازک ساقه را به طول دو بند انگشت از ساقه اصلی جدا کنید. قسمتی از ساقه که پوست آن را جدا کرده‌اید، با قلمو به هورمون ریشه‌زایی آغشته کنید. دور این قسمت را با کمک "خزه اسفاگنوم" بپوشانید.

 

خزه‌های اسفاگنوم را قبل از استفاده کاملا با آب خیس کنید. روی خزه را با کیسه پلاستیکی محکم ببندید، به طوری که هوا داخل آن نباشد. بالا و پایین کیسه را با چسب نواری ببندید تا رطوبت از آن قسمت خارج نشود. پس از مدتی ریشه‌ها از درون پلاستیک مشاهده خواهند شد. اجازه بدهید ریشه‌ها به اندازه کافی رشد کنند. سپس قلمه را از زیر ریشه گیاه قطع کنید و قلمه ریشه‌دار را به بستر کشت مناسب انتقال بدهید.

 

 

 

گیاه آپارتمانی کروتون مانند بسیاری از گیاهان آپارتمانی ممکن است در شرایط نگهداری نامساعد دچار مشکلات و بیماری‌هایی شود. این گیاه زیبا گاه مورد هجوم برخی از شته‌ها، شپشک‌ها، کنه‌ها و قارچ‌ها قرار می‌گیرد که در صورت سمپاشی نکردن گیاه از بین می‌رود. در ادامه به آفات مربوط به گیاه کروتون و راه‌های رفع آن‌ها و مشکلات مربوط به بیماری‌های این گیاه می‌پردازیم.

کنه‌های ریز قرمز رنگ، سپردار‌ها و شپشک آرد آلود از مهم‌ترین آفت‌های گیاه کروتون محسوب می‌شوند. این آفات موجب جمع شدن یا پیچ خوردگی، زرد شدن و براق شدن برگ‌های گیاه می‌شود. از مشخصات وجود این آفات لکه‌ها و توده‌های سفید رنگ، توده‌های سیاه رنگ ناخنی یا تار‌هایی شبیه به تار عنکبوت در پشت بر‌گ‌ها و اطراف ساقه‌های جوان است. هر سه آفت به سرعت در تمامی قسمت‌های گیاه گسترش می‌بابند و گیاه را از پای در می‌آورند. برای از بین بردن این نوع آفات پس از مشاهده آفت هر هفته به مدت یک ماه گیاه را با محلول سم ایمیدوکلروپراید، مالاتیون، دیازنیون یا گوزاتیون یا هر سم مخصوص آفات گیاهان آپارتمانی سم پاشی کنید. تمامی قسمت‌های گیاه حتی زیر برگ‌ها را باید با سم محلول در آب آغشته کنید. در هنگام سمپاشی بهتر است گیاه را در محیط باز قرار بدهید و از ماسک و دستکش استفاده کنید.

یکی از بیماری‌هایی که در اثر رطوبت بالا، تهویه نامناسب و آبیاری زیاد گیاهان آپارتمانی را مبتلا می‌کند، قارچ است. قارچ‌ها می‌توانند خاک، ریشه، ساقه و برگ‌های گیاه را درگیر کنند. تشدید قارچ در گیاه موجب پوسیدگی ریشه، ساقه و ریزش برگ‌های گیاه می‌شود. برای جلوگیری از بروز چنین بیماری آبیاری گیاه را منظم انجام بدهید و از خاک زهکشی مناسب استفاده کنید. در صورت قارچی شدن جزئی گیاه از محلول قارچ‌کش استفاده کنید. قهوه‌ای شدن و آبکی شدن برگ‌ها نشان از هجوم قارچ‌هاست.

غبارپاشی گیاه در زمانی که روی گیاه نور تابیده باشد، موجب بروز لکه‌های سیاه روی برگ‌ها می‌شود. گیاه را در زمان سایه صبح زود و عصر‌ها غبارپاشی کنید.

از علت‌های اصلی این عارضه کمبود رطوبت هوا، سرما و قرار گرفتن گیاه در معرض باد است. شرایط را بررسی کنید و روزانه گیاه را غبارپاشی کنید.

معمولا آبیاری زیاد و خاک فشرده و همیشه خیس موجب ریزش برگ‌ها و پوسیدگی ریشه و ساقه گیاه کروتون می‌شود. البته ریزش برگ‌ها پس از زرد شدن آن‌ها نتیجه کمبود مواد غذایی از جمله پتاس است.

گیاه کروتون به جابجایی حساس است. در صورت جابجایی گیاه برگ‌های کروتون به‌سرعت خواهند ریخت. این مشکل در گیاه کاملا طبیعی است. تا زمان عادت کردن گیاه به شرایط جدید محیطی برگ‌های گیاه می‌ریزند. گاهی کمبود مواد مغذی یا وجود بیماری موجب تغییر رنگ و افتادن برگ‌ها می‌شود. تغییرات دمایی نیز یکی دیگر از علت‌های ریز برگ‌ها در گیاه کروتون است.

اگر در فصول سرد سال شاهد پژمردگی گیاه کروتون در خانه بودید، دمای هوای محیط بالا و هوا خشک است. تشنگی گیاه نیز موجب پژمردگی خواهد شد. در برخی موارد آبیاری زیاد و پوسیدگی ریشه موجب قطع ارتباط گیاه با ریشه می‌شود. این عارضه نیز گیاه را پژمرده می‌کند.

خاک نامناسب و قدیمی و کمبود مواد غذایی از مهم‌ترین عوامل بروز این مشکل هستند. به گیاه در طول فصول رشد کود بدهید. استفاده از کود‌های کامل مثل کود "سه بیست" توصیه می‌شود.