زلزله‌تهران؛ از تسلیت پیشاپیش تا تخلیه شهر

فرارو- پس از زلزله هائیتی و زلزله‌های پیاپی در مناطق مختلف که آخرینش متعلق به جزایر سلیمان در اقیانوس آرام بود که روز گذشته به قدرت بیش از 7 ریشتر رخ داد، مسئله زلزله برای مردم ایران و مسئولین عالی رتبه کشور به دغدغه‌ای مهم تبدیل شده است.

به گزارش فرارو، در هفته اخیر محمود احمدی‌نژاد و دیگر مسئولین کشور بارها نسبت به وقوع زلزله در تهران هشدار دادند. هشدارهایی که بیشتر به تسلیت پیشاپیش شباهت داشت. رییس دولت در 17 فروردین ماه برای اولین بار به صورت رسمی از احتمال وقوع زلزله حرف زد و اظهار کرد: «از مردم تهران مي‌خواهم موضوع زلزله را جدي بگيرند و به زندگي در نقاط ديگر ايران فکر کنند.»

احمدی نژاد در ادامه افزود: «يكي از علماي بزرگ تهران به من پيغام داد كه از مردم بخواهم مراقب باشند و ضمن پرهيز از گناه، براي دوري از بلايا دعا كنند، وی در ادامه نیز از مردم تهران خواست كه موضوع زلزله و مقاوم‌سازي ساختمان‌هاي خود در برابر اين بلاي طبيعي را جدي بگيرند.»

پس از این اظهارات رییس دولت درباره زلزله، بحث پیرامون این مسئله و راهکارهای مقابله با آن افزایش یافت، اما اولین راهکار را احمدی نژاد عنوان نمود و گفت که "بايد تهران را خالي كرد." وی اما به نکته مهمی اشاره کرد و افزود: «البته زوري نمي‌شود اين كار را كرد. من به وقتش از مردم خواهش مي‌كنم كه يك مقداري از تهران بيرون بروند.»

ارائه "راهکار خالی کردن تهران" از سوی رییس دولت باعث شد که برخی وزارت خانه‌ها نیز از این فرصت استفاده نمایندو طرح‌های خود را ارائه کنند، اولین استقبال از طرح خالی نمودن تهران از سوی وزیر علوم اتخاذ شد.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در دانشگاه ارومیه گفت: «با توجه به جدی بودن خطر زلزله در تهران، وزارت علوم در راستای برنامه‌های دولت تدابیر دیگری نیز برای کاهش جمعیت تهران اندیشیده است که جزئیات آن را به موقع اعلام خواهیم کرد.»

در همین حال طرح انتقال دانشگاه‌ها به بیرون از شهر تهران باز هم مطرح گشت و مورد استقبال قرار گرفت، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی در این میان به ضرورت طرح خروج و توسعه دانشگاه‌های تهران به خارج از این شهر به منظور کاهش جمعیت اشاره کرد و گفت: «خیلی وقت است که برنامه طرح توسعه دانشگاههای تهران پیشنهاد شده است که این امر راهکاری مفید در مقابله با زلزله احتمالی شهر تهران است.»

از سوی دیگر روز گذشته رييس سازمان مدیریت بحران کشور وقوع زلزله را قطعی دانست افزود: «سازمان مدیریت بحران به هیچ‌ یک از دستگاه‌های دولتی آماده‌باشی برای وقوع زلزله نداده است، فقط در ایام نوروز مانوری برگزار شده که برای آن زمان آماده‌باش اعلام شده بود که دستگاه‌ها حاضر شدند و اقداماتی را که برای مانور لازم بود، انجام دادند.»

با وجود این که مسئله وقوع زلزله در تهران از چند سال پیش مطرح می‌شود، اما با اظهارات صریح رییس دولت در این‌باره نگرانی‌ها افزایبش یافته است، با وجود این که دولت خواهان خروج مردم تهران از این شهر شده است اما کارشناسان این راهکار را مناسب نمی‌دانند.

رئیس دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد معتقد است: «برای کاهش فجایع زلزله خروج مردم از پایتخت کافی نیست بلکه باید تمرکز را از پایتخت برداریم.» دکتر بهرام عکاشه با بیان اینکه گسله‌های تهران فعال هستند افزود: «احتمال وقوع زلزله در تهران حتمی است و آنچه که نگرانی‌ها را بیش از پیش می‌کند، بزرگ شدن شهر، گسترش حاشیه نشینی، ساخت و ساز بر روی گسله‌ها و افزایش بیش ازحد جمعیت در آن است.»

رئیس دانشکده علوم پایه دانشگاه آزاد انتقال جمعیت پایتخت به سایر شهرها را راه حل مناسب برای کاهش فجایع زلزله ندانست و گفت: «نمی‌شود مردم را مجبور کرد که در پایتخت زندگی نکنند. این حق مردم است که در هر جا که مایل باشند سکنی گزینند ولی از سوی دیگر در پایتخت با معضل حاشیه نشینی روبرو هستیم که لازم است تا با اتخاذ تدابیری این مشکل برطرف شود.»

این محقق در خصوص توجه مسئولان به پژوهشهای انجام شده در این زمینه گفت: «گروهی از محققان ژاپنی پروژه‌ای در زمینه گسل‌های تهران و احتمال وقوع زلزله در آن اجرا کرده‌اند. این پروژه پنج سال به طول انجامید و در نهایت گزارشی را ارائه کردند. این گزارش حاکی از آن است که در صورت بروز زلزله در پایتخت فجایع و بحرانهای زیادی گریبانگیر کشور خواهد شد.»

وی آگاه سازی جامعه از خطرات زلزله را از دیگر اقدامات موثر در زمینه کاهش بلایای زلزله ذکر کرد و افزود: «مسئولان کشور باید نسبت به ساخت و سازها نظارت بیشتری داشته باشند. از دهه 60 آیین نامه ساخت بناها در کشور تدوین و تصویب شده است ولی به آن توجهی نمی‌شود و در نهایت شاهد هستیم که ساختمانهای نیمه ساز ویران می شود.»

زلزله در تهران
قسمت‌های عظیمی از خاک ایران بر روی نوار زلزله قرار گرفته‌اند تهران يکي از مهمترين و زلزله خيزترين مناطق ايران است که از قديم الايام تاکنون زلزله‌هاي مهيب و هولناکي را تجربه کرده است. تاريخ کهن تهران زلزله هاي زيادي را به خود ديده و همواره خسارت‌های زيادي هم در پي داشته است.

وقوع اولين زلزله تهران را حدود 4هزار سال پيش از ميلاد مي‌دانند که در شهر ري اتفاق افتاده است. در سال 700 تا 800 ميلادي همزمان با حمله مغولان به ايران در منطقه ري و تهران کنوني زلزله هولناکي رخ داد و تعداد زيادي از مردم از بين رفتند. در سال 958 ميلادي ذيحجه 346 هجري قمري نیز در ري و طالقان زمين لرزه فاجعه‌باری به وقوع پيوست که همه روستاهای اين مناطق را چه آنهايی که در دشت بودند و چه آنهايی که در کوهستان بودند تخريب کرد.

به طوری که گفته می‌شود در طالقان تنها 30 نفر زنده ماندند و در شهر ری حتی يک نفر هم زنده نماند و به کلي ويران شد. زلزله های زياد ديگري در اين منطقه رخ داده است که گاه شدت زيادی داشته و گاهي شدت کم؛ ولي از حدود 200 سال پيش تاکنون زلزله خيلي مهم و فاجعه باری در تهران رخ نداده است.

در طی چند ماه گذشته حدود 100 زلزله با قدرت کم در اطراف تهران به وقوع پیوسته است که به گفته کارشناسان نشان‌دهنده فعل و انفعالات گسل‌های تهران است، شهر تهران دارای چهار گسل اساسی است که در صورت وقوع زلزله بیشترین خسارت ها در محدوده این چهار گسل خواهد بود.

این چهار گسل عبارتند از: گسل شرق تهران که شامل اراضی سرخه حصار، بزرگراه شهيد بابايی، امجديه و سيدخندان مي شود. محدوده گسل ملاصدرا که از خيابان شريعتي شروع و تا شهرک غرب ادامه دارد. مناطق ونک، ميرداماد، سعادت آباد و برج ميلاد بر روي گسل ملاصدرا قرار دارند.

گسل شمال تهران که از لشکرک و سوهانک شروع می‌شود و تا فرحزاد و حصارک و از آنجا به سوي غرب می‌رود و در مسير خود مناطق نياوران، زعفرانيه، الهيه، فرمانيه و تجريش را در بر می‌گيرد. گسل شهرری که در زمان فعاليت به يکي از پرتلفات‌ترين گسلهاي ايران و جهان تبديل مي شود و از جاده خاوران شروع و پس از گذر از دولت آباد روي جاده کمربندی تهران پايان مي يابد.

طبق اين تحقيقات تنها مناطق امن تهران که در زمان زلزله کمترين آسيب را می‌بينند: خيابان انقلاب، اطراف آزادي، راه آهن، اطراف ميدان شوش، بازار تهران، مولوي، بهارستان، اميريه، 17 شهريور، کارگرجنوبي، امام خمينی و جمهوري اسلامی هستند.