اوزون تراپی یا اوزون درمانی چیست و چه کاربرد‌هایی دارد؟

فرارو- مفاصل ما حرکات بدن ما را به خوبی کنترل می‌کنند و بنابراین زمانی که آسیب‌دیدگی یا بیماری باعث اختلال در عملکرد آن‌ها می‌شود، این موضوع تاثیرات مخربی بر زندگی ما خواهد داشت. مشکلات مفصلی معمولا با بروز علائمی مانند احساس خشکی و بی‌حرکتی در مفصل، حساسیت به لمس و کاهش انعطاف‌پذیری مفصل آغاز می‌شوند. در صورتی که این علائم نادیده گرفته شوند، ممکن است در ادامه فرد به درد مفصلی دچار شود. درمان‌هایی که در این مورد به طور معمول برای بیماران تجویز می‌شود، دارو‌های مسکن و ضد‌التهاب، تزریق کورتیزون، فیزیوتراپی و حتی جراحی است. با این حال پیشرفت علم سبب شده است تا راه حل‌های جدید و کارآمدی پا به عرصه ظهور نهند که می‌توانند ما را از درد‌های همیشگی مفاصل برهاند. یکی از این روش‌ها «اوزون تراپی» یا «اوزون درمانی» است که قصد داریم در این نوشته به معرفی آن بپردازیم.

اوزون تراپی، یک درمان تزریقی و یکی از شیوه‌های جراحی بسته عضلات و مفاصل است که با افزایش جریان خون در مفصل و مهیا کردن مواد لازم برای ترمیم بافت‌های آسیب دیده، باعث درمان می‌شود. این تزریق ترکیبی است از پروکائین برای کاهش درد، هورمون‌های استروئید برای کاهش فعالیت سیستم ایمنی بدن، مهیا کردن مواد لازم برای بهبودی بافت ها، مواد ضدالتهاب هومیوپاتی (همسان درمانی)، گاز ازن و اکسیژن است که باعث بازسازی سلول‌ها می‌شود.

اوزون فرم مولکولی از اکسیژن است که در آن سه اتم اکسیژن به هم متصلند. این حالت از اکسیژن که ناپایدار و غیر فعال می‌باشد اخیراً مورد توجه علم پزشکی قرار گرفته و در درمان‌های گوناگون به ویژه درد‌های مفصلی کاربرد‌های بسیاری پیدا کرده است. در واقع ویژگی خاص این ساختار یعنی داشتن یک اتم اضافی باعث شده است تا این گاز به به قوی‌ترین اکسید کننده و ضد عفونی کننده تبدیل شود. برخی بر این باورند که استفاده از اوزون پزشکی برای ضدعفونی و همچنین درمان بیماری‌ها قدمتی ۱۵۰ ساله دارد و تاثیر آن در درمان عفونت، زخم و بیماری‌های متعدد با وجود اسناد پزشکی مشخص شده است. این روش به عنوان یک روش سازگار با بدن به همراه عوارض جانبی کم خود را ثابت کرده است. با اینکه اولین استفاده‌ها از اوزون به ضدعفونی کردن آب آشامیدنی محدود می‌شد، این ماده امروزه برای درمان بیش از ۱۰۰ بیماری استفاده می‌شود.

 

همان‌طور که گفتیم بیش از ۱۵۰ سال از اولین مورد استفاده درمانی از اوزون می‌گذرد. در اوایل امر، استفاده از آن صرفا محدود به عفونت‌زدایی و درمان بعضی از بیماری‌ها می‌شد. در دوران جنگ جهانی اول از گاز اوزون برای بهبود زخم و جراحات سربازان آسیب‌دیده استفاده می‌شد. در آن زمان پزشکان و متخصصان به این نتیجه رسیدند که اوزون علاوه بر خاصیت عفونت‌زدایی به بهبود جریان خون هم کمک می‌کند و باعث کاهش التهاب می‌شود. محققان بعد‌ها و پیش از آنکه بتوانند برای کنترل ایدز دارو تولید کنند، به خواص درمانی اوزون تراپی برای مبتلایان به این بیماری پی بردند. این راهکار درمانی امروزه کاربرد‌های متعددی پیدا کرده است و از آن برای درمان بعضی از بیماری‌ها و اختلالات استفاده می‌شود. از جمله بیماری‌های که با اوزون تراپی درمان می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. مشکلات تنفسی: افرادی که از مشکلات تنفسی رنج می‌برند، می‌توانند تحت اوزون تراپی قرار بگیرند. در چنین شرایطی، با رسیدن اکسیژن بیشتر به خون، فشار وارده به ریه‌ها کم می‌شود و فرد راحت‌تر قادر به تنفس خواهد بود. به همین خاطر، از اوزون تراپی در درمان آسم و بیماری‌های ریوی استفاده می‌شود.

۲. دیابت: از آن جایی که روند بهبود زخم به خصوص زخم پا، در افراد دیابتی به آهستگی صورت می‌گیرد، اوزون تراپی با رساندن اکسیژن تازه به بافت ها، به تسریع روند بهبود زخم و تولید بافت جدید کمک می‌کند.

۳. اختلالات سیستم ایمنی: افرادی که از اختلالات و نقص سیستم ایمنی رنج می‌برند نیز می‌توانند از اوزون تراپی استفاده کنند. مانند افراد مبتلا به ایدز.

علاوه بر موارد گفته شده، از اوزون تراپی در درمان موارد زیر استفاده می‌شود:

ــ زخم‌های عفونی
ــ اختلالات و نارسایی‌های مرتبط با دستگاه گردش خون
ــ اختلالات و نارسایی‌های مرتبط با کهولت سن
ــ تباهی لکه زرد (شایع‌ترین علت کوری در سنین بالا است و در آن لکه زرد چشم از بین می‌رود)
ــ بیماری‌های ویروسی
ــ روماتیسم و آرتروز
ــ سرطان
ــ سارس (سندرم حاد تنفسی)

گاز اوزون ترکیب ناپایداریست که ظرف هشت دقیقه از ورود به بدن به اکسیژن معمول تبدیل می‌شود. در طی این تبدیل مقادیری انرژی و اشعه گاما تولید می‌شود که فرایند ترمیم سلول‌های آسیب دیده را سرعت می‌بخشد. در طی این فرایند و با تحریک آنزیم دی فسفوگلیسرات، ورود اکسیژن به داخل سلول‌ها و تولید ATP توسط میتوکندری‌ها تسهیل و تحریک می‌شود که دو عامل مهم در ترمیم سلول‌های آسیب دیده می‌باشند. همچنین در طی فرایند اوزون تراپی، با تحریک ماکروفاژها، روند برداشته شدن سلول‌های التهابی مرده از محل التهاب و آسیب سرعت می‌گیرد. به این ترتیب و با مجموعه این مکانیسم‌ها روند التهاب در منطقه مورد آسیب شروع به کاهش می‌کند و روند ترمیم سرعت می‌گیرد.

 

همان‌طور که گفتیم اوزون نوعی گاز است. برای اینکه بتوان از خواصِ درمانی این گاز استفاده کرد، به تکنیک‌های ویژه‌ای نیاز است. خوشبختانه پیشرفت تکنولوژی این امکان را برای ما فراهم کرده و امروزه به اشکال مختلفی از گاز اوزون برای درمان استفاده می‌شود. شایع‌ترین روش‌های استفاده از گاز اوزون برای درمان عبارتند از:

ــ روغن زیتون را اوزونه می‌کنند و آن را به‌طور موضعی روی قسمت آسیب‌دیده می‌زنند
ــ آب را اوزونه می‌کنند و بیمار آن را می‌نوشد
ــ اتوهموتراپی (Autohemotherapy) یا خون‌درمانی؛ در این روش از بیمار کمی خون می‌گیرند، آن را با اوزون ترکیب می‌کنند و مجددا به رگ تزریق می‌کنند
ــ دمیدن اوزون به قسمت انتهایی روده بزرگ (رکتوم یا راست‌روده)؛ این روش درمانی تا حدودی پرمخاطره است
ــ حمام یا سونا با گاز اوزون
ــ تزریق که به سه شکل انجام می‌شود؛

۱. مستقیم به بافت: در صورتی که هدف از انجام اوزون تراپی، درمان زخم باشد، گاز اوزون مستقیما به بافت ناحیه هدف تزریق می‌شود.
۲. داخل وریدی: در درمان اختلالات داخلی مانند ایدز، گاز اکسیژن در خون حل می‌شود و به همین خاطر، اکسیژن با خون فرد ترکیب و به صورت داخل وریدی به فرد تزریق خواهد شد.
۳. عضلانی: اوزون تراپی معمولا به صورت عضلانی تزریق می‌شود. به این صورت که ابتدا گاز اوزون با خون و یا آب استریل ترکیب و سپس تزریق انجام می‌شود.

 

بر اساس تحقیقات انجام شده، اوزون تراپی به روش‌های مختلفی می‌تواند به بهبود عملکرد بدن کمک کند و برای سلامتی مفید باشد. این روش‌ها عبارتند از:

۱. تنظیم سیستم ایمنی بدن: برای مثال در بیماری‌های خودایمنی که سیستم ایمنی بیش از حد طبیعی فعالیت می‌کند، اوزون سیستم ایمنی را خاموش می‌کند؛ اما در موارد وجود سرطان و عفونت‌های مزمن که نیاز به فعالیت سیستم ایمنی وجود دارد، اوزون سیستم ایمنی را فعال می‌کند. اوزون روی پوشش سلولی گلبول‌های سفید خون اثر می‌گذارد.

۲. باعث افزایش اکسیژن رسانی می‌شود: اوزن هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز را قادر می‌سازد که اکسیژن خود را آزاد کنند.

۳. جریان خون را افزایش می‌دهد: اوزون عبور خون از رگ‌های باریک را راحت‌تر می‌کند و کمک می‌کند سلول‌ها اکسیژن کافی را از هموگلوبین‌هایی که اکسیژن را به مویرگ‌ها حمل می‌کنند دریافت کنند.

۴. تأثیر آنتی اکسیدان‌ها را افزایش می‌دهد: بیشتر افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن دارای نقص خط دفاعی آنتی اکسیدان هستند. رادیکال‌های آزاد اتم‌های تک الکترونی هستند که با بعضی قسمت‌های سلول مثل DNA و غشای سلولی واکنش نشان می‌دهند و باعث تخریب عمل سلول یا حتی مرگ آن‌ها می‌شود. برای جلوگیری از عمل این اتم ها، بدن باید دارای یک سد دفاعی از آنتی اکسیدان‌ها باشد. آنتی اکسیدان‌ها مولکول‌هایی هستند که جلوی عمل رادیکال‌های آزاد را می‌گیرند و مانع از تخریب سلول‌های حیاتی بدن می‌شوند.

۵. اوزون محرک قدرتمند میتوکندری است: کاهش تولید انرژی در میتوکندری، علت بنیادین بسیاری از بیماری‌ها است؛ اوزون با اصلاح چرخه کربس (چرخه تولید انرژی در بدن) این مشکل را برطرف می‌کند.

یک بازبینی از یک گزارش نشان می‌دهد که اثرات اوزون درمانی پایدار و ایمن است. با این حال، خود اوزون دارای اثرات خطرناکی است. قرار گرفتن در معرض اوزون با افزایش قابل توجهی از خطر مرگ ناشی از یک بیماری تنفسی همراه است، و در صورت وجود دی اکسید نیتروژن در هوای آلوده و مه آلود، اثرات سمی شناخته شده‌ای روی ریه‌های افراد دارد. حتی مقدار کمی از اوزون، می‌تواند ریه‌ها و گلو را تحریک کند و موجب سرفه، تنفس کوتاه و آسیب رساندن به بافت‌های ریه شود که بیشتر به عفونت‌ها حساس است. مواردی وجود دارد که اوزون درمانی اثرات نامطلوبی داشته است، و برخی از آن‌ها شدید بوده است. این عوارض جانبی گزارش شده عبارتند از:

ــ تنگی نفس و دیگر مشکلات تنفسی
ــ غیر فعال کردن آنزیم
ــ تورم عروق خونی
ــ گردش خون ضعیف
ــ مشکلات قلبی
ــ افزایش ریسک سکته مغزی
ــ آسیب به پرده گوش از طریق انسداد گوش
ــ پارگی روده به علت انسداد راست روده
ــ باعث ایجاد آمبولی ریوی و مرگ در هنگام تزریق داخل وریدی می‌شود.

مجدداً باید تأکید کرد که این اثرات نامطلوب بسیار نادر است و در شرایط عادی، درمان با اوزون امن است.

 

اثرات جانبی اوزون تراپی بسته به نوع و روش مورداستفاده متفاوت خواهد بود. فارغ از این مسئله نباید فراموش کرد که تنفس گاز اوزون تحت هیچ شرایطی توصیه نمی‌شود. راه یافتن آن به مجاری دهان، بینی یا چشم‌ها می‌تواند اثرات و پیامد‌هایی مثل سوزش، سرفه کردن، حالت تهوع، استفراغ و سردرد داشته باشد. قرار گرفتن در معرض میزان بیشتری از گاز اوزون می‌تواند مشکلات جدی‌تری مانند اختلالات تنفسی به دنبال داشته باشد. یکی از اثرات جانبی شایع اوزون تراپی «واکنش هرکس‌هایمر» است. این واکنشِ بدن نشانه‌هایی شبیه به آنفولانزا دارد و مدت کوتاهی زمان نیاز است تا برطرف شود. اوزون تراپی با روش دمیدن گاز اوزون به انتهای روده بزرگ هم می‌تواند با نشانه‌ها و علائمی مثل احساس ناراحتی، گرفتگی یا جمع شدن گاز در معده همراه باشد. این اثرات جانبی همه موقتی هستند.

بسیاری از افرادی که از درد زانو رنج میبرند و مدام به پزشک مراجعه می‌کنند می‌توانند با اوزون تراپی به درد‌های خود تسکین ببخشند. شدت درد زانو به قدری می‌باشد که بسیاری از افراد نمی‌توانند به راحتی بخوابند. به همین دلیل باید راهی را برای درمان این درد پیدا کنند. تزریق اوزون یکی از بهترین راه‌هایی است که به بسیاری از پزشکان این روش درمانی را توصیه می‌کنند. همانطور که گفته شد گاز ازن با خاصیت ضدالتهابی و افزایش اکسیژن در مفصل آسیب دیده باعث از بین رفتن التهاب و ترمیم مفصل زانو می‌شود. تعداد دفعاتی که شما باید برای درمان زانو مراجعه کنید، متفاوت می‌باشد، برخی از افرادی که شدت دردشان بیشتر می‌باشد باید دفعات بیشتری را به پزشک مراجعه کنند و برخی دیگر از افرادی که درد کمتری دارند به جلسات کمتری نیاز دارند.

 

دیسک کمر یکی از معضلات بیماران است و زندگی عادی افراد را با مشکلات زیادی رو به رو می‌کند. اوزون درمانی یکی از بهترین روش‌ها در درمان دیسک کمر بدون جراحی می‌باشد. تزریق اوزن در فاست مهره کمر و مفصل ساکروایلیاک برای درمان کمر درد بسیار اثربخش است (چه مشکل دیسک نیز وجود داشته باشد و چه وجود نداشته باشد). می‌توان گفت درد زانو بلافاصله از تزریق، به طور آنی بهبودی پیدا می‌کنند؛ اما در مورد کمر درد مدت کوتاهی طول می‌کشد تا بهبودی ظاهر شود. این به این علت است که اوزن در قسمتی با کمی فاصله از دیسک تزریق می‌شود. کمی زمان لازم است تا اوزن به ناحیه آسیب دیده برسد.

 

---

تنگی کانال نخاعی می‌تواند به صورت مادرزادی در برخی از افراد وجود داشته باشد و یا اینکه بعد از مدتی در افراد ایجاد شود. به همین دلیل بسیاری از مشکلات کمر به وجود می‌آید و آسایش افراد را از بین می‌برد. آمپول اوزون یکی از جدیدترین روش‌هایی می‌باشد که برای درمان تنگی کانال نخاعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ورود این گاز موجب کاهش درد‌های شما می‌شود و به خوبی می‌تواند این درد‌ها را درمان کند. البته باید بدانید ازن تراپی کانال نخاعی به راحتی انجام نمی‌شود و برای درمان آن به تشخیص پزشک نیاز دارید. این روش در بیمارستان و یا کلینیک درد انجام می‌شود، و امکان دارد برخی از بیماران با این روش بهبود پیدا نکند.

نتیجه اوزون در مورد بیماران دچار شانه منجمد (شانه یخ زده) شگفت انگیز است. شانه منجمد یک بیماری شانه است که کپسول مفصلی کوچک و ضخیم می‌شود و قابلیت الاستیک خود را از دست می‌دهد. این کپسول محکم دور مفصل شانه را می‌گیرد و مانع از حرکت آزادانه مفصل می‌شود. بیمار مبتلا به شانه منجمد، ابتدا با تزریق تسکین دهنده و به دنبال آن تزریق اوزن درمان شد. در همان زمان تزریق، شانه درد بیمار نصف شد و مفصل شانه قابلیت حرکت پیدا کرد.

با رساندن حجم انبوهی از اکسیژن به سلول‌هایی که در قحطی اکسیژن قرار گرفته اند می‌توان به درمان سرطان امیدوار بود. ۷۵ سال از ابداع تکنیک اوزون تراپی می‌گذرد و در این مدت موفقیت‌های چشمگیری به دست آمده است. اوزون درمانی بافت سرطانی به صورت منظم و در اندازه‌های دقیق و کافی، باعث به جریان افتادن اکسیژن در میان سلول‌ها و از بین رفتن سلول‌های سرطانی در حضور اکسیژن می‌شود (زیرا سوخت و ساز سلول‌های سرطانی در شرایط بی هوازی قابل انجام است). برای درمان سرطان سینه، اوزون به طور مستقیم در بافت سرطانی تزریق می‌شود. برای درمان سرطان کبد، تزریق در سیاهرگ باب کبد انجام می‌شود. برای انواع دیگر سرطان نیز، تزریق اوزون به طور معمول در بازو انجام می‌شود.