تقسیم امکانات؛ «ونتیلاتور» برای اروپا و «صابون» برای آفریقا!

فرارو-افزایش شمار مبتلایان به کروناویروس جدید در کشور‌های فقیر و به ویژه در آفریقا، نگرانی بسیاری از سازمان‌های بشر دوستانه و بین المللی را برانگیخته است. اخبار متعدد از احتکار و مصادره محموله‌های بهداشتی از سوی کشور‌های بزرگ و توسعه یافته، در کنار انتشار اخباری مبنی بر وجود تعداد انگشت شمار دستگاه‌های تنفس مصنوعی در برخی از کشور‌های آفریقایی، سازمان بهداشت جهانی را واداشت تا نسبت به وقوع مرگ و میر‌های بالا در آفریقا هشدار دهد. وبسایت انگلیسی خبرگزاری الجزیره، طی گزارشی به بررسی این موضوع پرداخته است.

شاید بیش از چند بار در روز می‌شنویم که کروناویروس جدید، یک بیماری همه گیر است و رهبران جهان و مثلاً رانندگان اتوبوس را به شکلی یکسان آلوده می‌کند. آیا واقعاً می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم که این ویروس کشنده، در نهایت بشریت مشترک ما را در این دنیای نابرابر، متحد می‌کند؟ پاسخ این سوال هنوز هم به درستی قابل بررسی نیست. در حالی که وکلا، بانکداران در امنیت خانه‌های خود مشغول به کار هستند، متخصصان کم درآمد مانند کارکنان مراقبت، کارگران، کارکنان بخش خدمات و رانندگان همچنان در محیط‌هایی کار می‌کنند که بیشترین خطر ابتلا به ویروس را دارد.

قرنطینه خانگی برای جوامع آسیب پذیری همچون پناهندگان یا بی خانمان‌ها نیز هیچ معنا و مفهومی ندارد. برخی از جوامع نیز به وضوح در برابر این بیماری آسیب پذیرتر هستند؛ به عنوان مثال، در ایالت لوئیزیانا ایالات متحده آمریکا، ۷۰ درصد از مرگ‌های ناشی از COVID-۱۹، مربوط به آمریکایی‌های آفریقایی تبار است، در حالی که این جامعه فقط ۳۳ درصد از جمعیت کل آمریکا را تشکیل می‌دهند.

حال که اپیدمی کروناویروس جدید در حال نفوذ و گسترش به نیم کره جنوبی است، «برابری» فرض شده انسان‌ها در مواجهه با COVID-۱۹، بیش از پیش خود را همچون «دروغی که همیشه وجود داشته»، در معرض دید قرار می‌دهد. بخش‌های مراقبت‌های ویژه در چین، اروپا و ایالات متحده تحت فشار افزایش بیماران قرار گرفته اند. با این حال، بخش بزرگی از جهان با سناریوی کاملاً متفاوتی روبرو است. غزه حدوداً ۲۰ دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) برای دو میلیون نفر جمعیت دارد. جمهوری آفریقای مرکزی دارای سه دستگاه ونتیلاتور برای یک کشور پنج میلیون نفری است و بورکینا فاسو برای ۲۰ میلیون شهروند خود ۱۲ تختخواب مراقبت‌های ویژه دارد.

ما می‌توانیم امیدوار باشیم که جمعیت جوان در اغلب این کشور‌ها به کاهش اثر COVID-۱۹ کمک کند. اما بسیاری از جمعیت این کشور‌ها در حال حاضر از سل، اچ آی وی / ایدز، بیماری‌های غیر واگیر و عفونی مانند وبا، سرخک یا مالاریا رنج می‌برند. ابتلا به COVID-۱۹ در کنار این بیماری‌ها ممکن است ترکیبی کشنده ایجاد کند. در حال حاضر، فرض این است که الگوی عفونت شدید در این کشورها، حداقل با آنچه در آسیا و اروپا مشاهده می‌شود یکسان باشد. در این حالت ۸۰ درصد مبتلایان به کرونا ممکن است نیازی به بستری شدن نداشته باشند، اما باز حدود ۲۰ درصد از افراد آلوده نیازمند بستری و مراقبت‌های ویژه خواهند بود. اکثر آن‌ها به اکسیژن درمانی نیاز دارند و یک چهارم این افراد نیز نیاز ضروری به دستگاه تنفس مصنوعی خواهند داشت. برای کسانی که برخوردار از چنین مراقبت‌هایی نباشند، مرگ بر اثر ویروس امری اجتناب ناپذیر است.

در این الگو به راحتی می‌توان تصور کرد که «اکسیژن» و دستگاه «ونتیلاتور»، خط تقسیم کننده بین شمال و جنوب خواهند بود، دقیقاً همانگونه که دسترسی به دارو‌های ضد ویروسی (ARV) در آغاز بیماری همه گیر HIV / AIDS در دهه ۱۹۹۰ بود. سال‌ها، پزشکان بدون مرز Medecins Sans Frontieres، یا MSF پروژه‌های درمانی ARV را در آفریقای جنوبی گسترش دادند تا نشان دهند که این شکاف نه لازم بود و نه قابل قبول.

ما هفته هاست که از پذیرش استدلال خطرناک نبودن کروناویروس جدید و عدم ایجاد بحران سلامتی توسط آن، سرباز زده ایم تا دولت‌ها نتوانند به راحتی اقدامات بهداشتی خود را کاهش دهند. اکنون هم باید از پذیرش تقسیم اکسیژن نیز امتناع ورزیم. COVID-۱۹ به سرعت قابل انتقال است و زمان بین ابتلا و پایان کشنده آن، اغلب کمتر از یک ماه است. اگر بخواهیم تغییر کنیم، این بار ممکن است فقط چند هفته وقت داشته باشیم و نه چند سال.

در آفریقا کمبود امکانات و به ویژه نبود تجهیزات مربوط به اکسیژن درمانی از دو جهت قابل توجه است. اول اینکه شکاف بین امکانات موجود و تقاضای بالقوه، بسیار زیاد است. در کشور‌های پردرآمد، اکسیژن پزشکی به صورت پیش فرض در اتاق‌های بیمارستان‌ها وجود دارد که از طریق سیستم‌های پیچیده لوله کشی درون دیواره‌های هر اتاق بیمارستانی ساخته شده است. اما در بیمارستان‌های کشور‌های توسعه نیافته و مشخصاً آفریقایی، اینگونه نیست. دستگاه‌های اکسیژن نیاز به منبع برق پایدار دارند و یا اینکه باید اکسیژن کپسول‌ها را تهیه کرد. به عبارت بهتر برای بیمارانی که ممکن است روز‌ها و یا هفته‌ها نیازمند استفاده از چنین دستگاه‌هایی داشته باشند، این نمی‌تواند یک راه حل عملی برای مبارزه با بیماری باشد. در بسیاری از مناطق، حتی همن دستگاه‌ها نیز اصولاً وجود ندارد.

دوم، سازمان‌های بشردوستانه اندکی در آفریقا وجود دارد که از دانش یا ظرفیت لجستیکی مورد نیاز برای ارائه خدمات پزشکی پرفشار و در بهترین زمان برخوردار باشد. اکنون با ویروس جدیدی روبرو شده ایم که برای هر بیمار نیاز به مهارت‌های بسیار تخصصی در زمینه اکسیژن درمانی در طی چندین هفته دارد. اگرچه MSF در موارد اضطراری پزشکی و البته در زمینه بیماری همه گیر تخصص دارد، اما فاقد امکانات لازم و نیرو‌های کافی برای انجام مراقبت‌های اکسیژن درمانی است.

با این وجود، MSF قصد دارد تا مراقبت‌های اساسی در خصوص موارد حاد را با استفاده از اکسیژن درمانی انجام دهد و با وجود محدودیت در امکانات، تمام تلاش خود را برای ارسال دستگاه‌های ونتیلاتور به مکان‌هایی که نیاز ضروری دارند، انجام دهد. ما باید این شکاف را به چالش بکشیم، این «تهدید اقتصادی اجتماعی» که بر اساس آن اقلیت ها، گروه‌های آسیب پذیر، زاغه نشین‌ها و در بعضی موارد کل جمعیت یک کشور فقیر، هیچ دسترسی به مراقبت بهداشتی و اکسیژن ندارند.

اما هیچ یک از این‌ها امکان پذیر نخواهد بود مگر اینکه بر موانع فعلی غلبه کرد. آزادی حرکت در مرز‌ها برای کارمندان پزشکی و بشردوستانه باید تسهیل شود. ممنوعیت صادرات تجهیزات پزشکی به کشور‌های آسیب پذیر باید برداشته شود. تجهیزات پزشکی، دارو‌های و تجهیزات محافظ شخصی تازه تولید شده برای کارگران خط مقدم مبارزه با اپیدمی، باید فراتر از مرز‌های ملی در دسترس قرار گیرند.

ما باید سیاست‌هایی را محکوم کنیم که اجازه می‌دهد نیمی از بیماران کروناویروس جهان در کشور‌های فقیر بدون امکانات و دستگاه اکسیژن باشند در حالی که در کشور‌های توسعه یافته برای احتکار و انبار کردن آن‌ها مسابقه به راه افتاده است. ما باید در برابر سیاست‌هایی قرار بگیریم که تنها توصیه آن‌ها به کشور‌های فقیر استفاده از صابون است در حالی که برای خود دستگاه ونتیلاتور ملاک قرار می‌دهد. با هم بودن و اتحاد جهانی در مبارزه با اپیدمی کروناویروس جدید، پر کردن این شکاف بزرگ دارد که امکانات برای همه و یکسان در نظر گرفته شود.