کرونا؛ یک توپِ سبزِ دوست داشتنی!

فرارو- تا پیش از اختراع تجهیزات جدید پزشکی و به ویژه میکروسکوپ، انسان هیچگونه تصویری از عواملی که باعث بیماری انسان می‌شد نداشتند. این امر به ویژه در خصوص همه گیری‌های بزرگ که هزاران نفر را به کام مرگ می‌کشید نمود بیشتری داشت چرا که چنین اپیدمی‌های تمام توجه‌ها را به خود جلب می‌کرد و بسیاری می‌خواستند بدانند که دقیقاً چه چیزی سلامت آن‌ها را تهدید کرده است.

علی رغم محدودیت‌های بشر گذشته، هنرمندان و مهمتر از همه تصویرگران در تلاش بودند تا بر اساس باور‌های زمانه، عوامل بیماری زا را به تصویر بکشند که اغلب نمود‌هایی ترسناک و وحشتناک داشتند. وبسایت خبری ان پی آر (رادیو عمومی ملی آمریکا)، طی گزارشی به بررسی این موضوع پرداخته است که تصویرسازی بیماری‌ها در گذشته چگونه و بر اساس چه فاکتور‌هایی بوده است و چه تفاوتی با تصویرگری امروزی دارد.

تصویری از یک توپ عصبانی کوچک که پوشیده از زائده‌های خار مانند و گاه با دست و پا‌های کوچک و یک پوزخند شیطانی، قطعاً برای بسیاری آشناست. در واقع کاریکاتوریست‌ها و انیماتور‌ها به این شکل در حال «انسان نگاری» (به تصوریر کشیدن اشیاء با چهره‌ای انسانی) بیماری COVID-۱۹ هستند. به نظر می‌رسد کروناویروس در تاریخ طولانی انسان نگاری بیماری ها، یک مورد منحصر به فرد باشد.

ام کی چرویک، پرستار، هنرمند و پژوهشگر تصاویر کارتونی و سلامتی می‌گوید: «آنچه در مورد Covid-۱۹ بسیار جالب توجه می‌نماید، این است که ما از ابتدا تصویری از عامل بیماری زا در ذهن داشتیم». او می‌افزاید، این بدان معنی است که کارتون‌هایی که از این ویروس ترسیم می‌شود، حداقل در مقایسه با روشی که در گذشته از بیماری‌ها تصویر می‌کردیم، تا حدودی دقیق هستند.

در گذشته وقتی می‌خواستند که یک بیماری را به طور بصری ترسیم کنند، افراد حتی نمی‌دانستند که با چه چیز و یا چه بیماری مواجه هستند. این عوامل بیماری زا، نامرئی، فوق طبیعی و وحشتناک به نظر می‌رسیدند بنابراین برای به تصویر کشیدن آن‌ها از بازنمود‌های بیماری و مرگ استفاده می‌کردند که در آن زمان معمول و معقول بود؛ مانند تصویر معروف «دروکننده».

 

 

«جارد گاردنر»، استاد فرهنگ عامه در دانشگاه ایالتی اوهایو و از علاقمندان به علوم پزشکی و کارتون، در این خصوص می‌گوید: در آن زمان تصور می‌شد که «چهره‌های شیاطینی کوچک هستند که به بدن حمله می‌کنند». وی که یک نمایشگاه جدیدی را با عنوان «ترسیم خون» در خصوص تصویرگری بیماری‌ها در گذشته، ترتیب داده است، توضیح می‌دهد: بسیاری از انسان نگاری‌های اولیه توجه کمتری به بیماری و تأکید بیشتری بر درد دارند «مانند سگ‌های کوچکی که مثلاً پا‌های ما را به خاطر بیماری نقرس گاز می‌زنند».

گاردنر می‌گوید: حتی پس از اینکه به نظر می‌رسید تئوری میکروب ها، درک ما را نسبت به تصویر سازی بیماری ها، به معنای واقعی کلمه تغییر داده است، بیماری و اپیدمی اغلب از طریق به تصویر کشیدن افرادی که در برابر آن آسیب پذیر بودند، نشان داده می‌شد. او با اشاره به کاریکاتوری از دوران ملکه ویکتوریا در مجله انگلیسی Punch، می‌گوید: «یک کودک فقیر، یک تصویر نمادین از بیماری بود چرا که مسلماً فقیران قربانیان غالب بودند. بسیاری از این بیماری‌ها - خصوصاً وبا، که از طریق مراکز عمومی و شلوغ فقیرنشین در لندن گردش می‌کرد - تأثیرات مخربی بر فقرا گذاشت و به همین دلیل، قربانیان به عنوان منبع بیماری، مورد ضرب و شتم قرار گرفتند».

در ادامه مسائل مربوط به نژادپرستی و بیگانه هراسی نیز به این تصویر سازی‌ها اضافه شد. گاردنر اذعان می‌کند: «نژاد پرستی و بیگانه هراسی در متن بسیاری از کاریکاتور‌ها و کارتون‌ها به طور عمیقی قابل مشاهده است». به عنوان مثال، وی می‌گوید، در طول همه گیری بزرگ آنفولانزای ۱۹۱۸، مردم به اشتباه فکر می‌کردند که این بیماری توسط پشه‌ها منتشر شده است. این موضوع در کارتون‌های عصر، با یک پیچ و تاب زشت نژادپرستانه بازتاب یافته است. گاردنر می‌گوید: «در این تصویر سازی ها، غالباً یک پشه را می‌توان مشاهده کرد که کلاه خاصی بر سر دارد که کارتونیست‌ها به عنوان یک کلاه اسپانیایی تصور می‌کند».

 

جلد نشریه Wasp از سال 1882 بیماری را به عنوان سه اسکلت در حال پرواز در سان فرانسیسکو نشان می دهد. اسکلتها نمایانگر مالاریا، آبله مرغان و جذام هستند.

در مورد کاریکاتوریست‌های معاصر، چالش بزرگی در خصوص عمل کردن به مقررات و قوانین رسانه‌هایی که این افراد در آن کار می‌کردند و موضوع نقطه شروع اپیدمی کروناویروس فعلی، رخ داد. گاردنر می‌گوید که حتی کارتونیست‌های جریان‌های بزرگ سیاسی نیز با استفاده از کلیشه‌های توهین آمیز در نشریه‌های خود، به نقطه آغاز شیوع این ویروس در چین اشاره می‌کردند. او با اشاره تصاویر اسف باری، مانند هشت پا که در جای چین نشسته است، می‌گوید کارتونیست‌های نازی نیز همچین تصویری را برای نمایاندن یهودیان در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۳۰ به کار می‌گرفتند. گاردنر می‌گوید: «این تصویر غالباً به عنوان چهره‌ای برای مهاجمان موذی خارجی در نظر گرفته می‌شود که راه خود را برای هر نمودی از جامعه باز می‌کند».

با این حال، گاردنر معتقد است که این روز‌ها کاریکاتوریست‌های معاصری که برای رسانه‌های مستقل کار می‌کنند، عملکرد بهتری دارند. وی می‌افزاید: «این کایکاتوریست‌ها از این نوع تصویر سازی‌ها روی گردان شده اند. بیگانه هراسی اولیه‌ای که در برخی از کارتون‌های پیشین مشاهده می‌شد، در حال ناپدید شدن است». هرچه علم واقعی پیشرفت کرده، تجسم کروناویروس در کارتون و انیمیشن نیز بهبود یافته است.

علاقه ام کی چرویک به سلامتی و کارتون ها، به بحران ایدز در دهه ۱۹۸۰ باز می‌گردد، هنگامی که او شروع به بررسی این موضوع کرد که چگونه هنرمندان، اپیدمی را به تصویر می‌کشند. وی اظهار داشت: «پیش از آنکه بدانیم اچ آی وی در واقع به چه شکلی بوده است، بیشتر به صورت یک هیولا به تصویر کشیده می‌شد. در کتاب رنگ آمیزی HIV برای کودکان که در سال ۱۹۸۹، توسط کارگروه ایدز بروکلین توزیع شد، این بیماری به عنوان یک جانور بدخیم سبز با پنجه و دم نمایانده شد که - همانند کارتون‌های امروزی از کروناویروس– زائده‌هایی را بر روی سر داشت.

استفاده از این زائده‌های برجسته کروناویروس برای برخی از شخصیت‌های شیطانی همچون Pinhead در فیلم Hellraiser، یادآور تصویر سازی‌های گذشته از بیماری به عنوان یک شیطان است. حتی یک خبرگزاری مصری مصاحبه‌ای خیالی با «کروناویروس» را ترتیب داد که یک بازیگر با ماسک Pinhead نقش آن را بازی کرد.

با این حال چرویک به یک تصویرسازی از کروناویروس اشاره می‌کند که در سری تفسیر‌های انیمیشنی سیاسی «استفن کلبرت» در برنامه Tooning Out the News، رخ داده که این ویروس را همچون یک توپ سبز تند و تیز با ابرو‌های بزرگ و لبخند، نمایانده است. چرویک می‌گوید: «من از اینکه چقدر این شخصیت دوست داشتنی بود، شگفت زده شدم». به گفته وی، این ممکن است باعث کاهش حساسیت بر ضد این بیماری به نظر برسد، اما در اینجا یک منطق خاص وجود دارد که کروناویروس را به عنوان امری زیبا نشان می‌دهد؛ «شما می‌خواهید آن را مانند یک تهدید، اما نه خیلی ترسناک جلوه دهید». وی می‌افزاید: این مسئله به ویژه در هنگام ارسال هشدار‌های بهداشتی و ایمنی عمومی بسیار مهم است. این نگاه شگفت آور همچنین حاکی از آن است که تلاشی متفاوت برای مبارزه با شیوع کروناویروس و کنترل، در جریان است.