بررسی‌احتمال وقوع زلزله‌اي به بزرگي زلزله شيلي درايران

استاد پيشكسوت زلزله شناسي ايران با بيان اين كه زلزله بزرگ روز شنبه شيلي، دومين زمين‌لرزه بزرگ شيلي پس از رخداد بزرگترين زلزله جهان در مي 1960 در آن كشور بود خاطرنشان كرد: مناطق حاشيه اقيانوس آرام كانون 80 درصد زلزله‌هاي مخرب دنيا است به طوري كه آلاسكا، ژاپن و زلاندنو هم از زلزله خيزترين مناطق دنيا هستند.

دكتر بهرام عكاشه با بيان اينكه زلزله 8/8 ريشتري كه ساعت 3 و 34 دقيقه بامداد شنبه - به وقت محلي - کونسپسيون در شيلي را لرزاند گفت: ‌اين زلزله در فلات قاره و در لبه بين خشكي و آب در عمق 60 كيلومتري اتفاق افتاده كه به علت عمق زياد، منطقه بزرگي را تحت تاثير قرار داده و تا فواصل زيادي - حدود 400 كيلومتري - را تخريب كرده است. لرزش چنين زلزله‌اي حداكثر تا فاصله هزار كيلومتري قابل احساس بوده است.

وي با مقايسه زلزله 8/8 ريشتري شيلي با زلزله 3/7 ريشتري ماه گذشته در پورتوپرنس هائيتي گفت: زلزله هائيتي در عمق حدود 10 كيلومتر رخ داد كه نمي‌توانست فواصل زيادي را تخريب كند چرا كه هرچه عمق زلزله كمتر باشد شعاع، ‌تخريب نيز كمتر است، ولي در زلزله شيلي پايتخت اين كشور در فاصله 325 كيلومتري از كانون زلزله هم به شدت تحت تاثير قرار گرفت به طوري كه تقريبا تمام پل‌هاي هوايي سانتياگو تخريب شده و طبقات بالاي آسمان‌خراش‌هاي آن دچار خسارت شد.

رييس دانشكده علوم پايه دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران شمال تصريح كرد: بزرگترين شهر نزديك به كانون زلزله در فاصله 92 كيلومتري بود كه داراي 800 هزار تا يك ميليون نفر جمعيت است و حدود چند صد نفر كشته داده است البته تا كنون تعداد دقيق كشته شدگان مشخص نشده است.

عكاشه با بيان اينكه كانون زلزله در دريا بوده است، خاطر نشان كرد: به علت اينكه عمق آب هم كم بوده است زلزله باعث سونامي شده كه امواج آن تا حدود 10 متر رسيده كه توانايي تخريب سواحل هاوايي و ژاپن را نيز داشته و مي‌تواند تمام اقيانوس آرام را طي كرده و از شيلي به سمت استراليا حركت كند. البته چون سرعت امواج دريا كم و حدود 800 كيلومتر بر ساعت است براي طي اين مسافت تا آن سوي اقيانوس آرام يعني ژاپن به حدود 20 ساعت زمان نياز است.

اين استاد بازنشسته زلزله‌شناسي دانشگاه تهران تصريح كرد: عامل زلزله اخير حركت كف اقيانوس به زير قاره آمريكاي جنوبي بود به طوري كه كوه‌هاي آند بر اثر فرو رانش به وجود آمده‌اند و در هر سال كف دريا 8 سانتي متر به زير غرب قاره آمريكاي جنوبي رفته و كوه‌هاي آند را به وجود مي‌آورد. اين كوه‌ها داراي آتشفشان بوده و مستعد زلزله‌هاي بزرگ هستند.

وي با اشاره به اين كه نيم قرن پيش - در مي 1960 - بزرگترين زلزله كره زمين با بزرگي 5/9 در مقياس امواج دروني زمين در شيلي رخ داد در خصوص علت تلفات كم زلزله اخير شيلي در مقايسه با زلزله ويرانگر ماه گذشته در پايتخت هائيتي توضيح داد: اولين دليل اين است كه كشور شيلي يك باريكه از شمال تا جنوب است. دومين دليل كشته‌هاي كم زلزله شيلي عمق زياد اين زلزله بوده و سومين دليل هم نبودن شهر بزرگ و پرجمعيت در كنار كانون زلزله است؛ در حالي كه هم عمق زلزله هائيتي به مراتب كمتر بود و هم اين كه آن كشور، كوچك و پايتخت آن نزديك كانون زلزله بود؛ مجموعا اين عوامل باعث شده كه زلزله هائيتي 200 هزار نفر قرباني اما زلزله شيلي نهايتا بالغ بر دوهزار كشته داشته باشد.

دكتر عكاشه در ادامه با رد ارتباط احتمالي بين رخداد اين دو زلزله در قاره آمريكا گفت: كشور هائيتي در آمريكاي مركزي و كشور شيلي در آمريكاي جنوبي است و حدود پنج هزار كيلومتر با يكديگر فاصله دارند.

وي در پاسخ به اين سوال كه آيا ايران هم مي‌تواند زلزله‌هايي با اين بزرگي داشته باشد به ايسنا گفت: زلزله‌هاي شيلي و هائيتي حاصل حركت كف اقيانوس به زير قاره است و لذا وقوع زلزله‌هايي با بزرگي تا 9 و 5/9 درجه در مقياس امواج دروني زمين در اين مناطق كاملا محتمل است. البته مانند اين زلزله پنج سال پيش هم در جنوب سوماترا در اقيانوس هند رخ داد كه حدود 250 هزار نفر در اثر سونامي كشته شدند. در ايران رخداد زلزله با بزرگي 9 درجه مطرح نيست چرا كه درياي سرخ باز شده و شبه جزيره عربستان به منطقه ايران فشار آورده و در نهايت كوه‌هاي البرز و زاگرس شكل مي‌گيرند؛ بنابراين مكانيزم زلزله خيزي ايران با توجه به فاصله زياد با كف اقيانوس كاملا با شيلي متفاوت است.

پدر زلزله شناسي ايران با اشاره به اين كه زمين‌لرزه 8/8 ريشتري شيلي دومين زلزله بزرگ كشور شيلي بود پس از زلزله سال 1960 بود، ادامه داد: دور تا دور اقيانوس آرام كانون 80 درصد زلزله‌هاي مخرب دنيا است به طوري كه آلاسكا، ژاپن و زلاندنو از مناطق زلزله خيز دنيا هستند.

وي در پايان با بيان اين كه زلزله‌ها عمدتا با سه سازوكار روراندگي، سر خوردن يا امتداد لغز رخ مي‌دهند در خصوص مكانيزم دو زلزله هائيتي و شيلي گفت: زلزله كشور هائيتي از نوع امتداد لغز بود اما سازوكار زلزله شيلي از نوع روراندگي بود يعني كف اقيانوس به زير كوه‌ها رفته و كوه‌ها بالا آمده‌اند.