چرا جایزه نوبل ادبیات ۲۰۱۹ جنجالی شد؟

فرارو- خبر اعطای جایزه نوبل ادبیات به پیتر هانتکه اتریشی همراه با اولگا توکارچوک لهستانی تعجب بسیاری را برانگیخته است. این جنجال‌ها به دو دلیل است، یکی برگزار نشدن این مراسم در سال ۲۰۱۸ به دلیل رسوایی جنسی برخی مقامات این جایزه و دیگری حواشی پیرامون زندگی و عقاید و اظهارات پیتر هانتکه برنده سال ۲۰۱۹ این جایزه. اولگا تورکاچوک درواقع برنده جایزه سال پیش بوده که مراسم نوبل ادبیات برگزار نشده بود و جایزه‌اش را امسال همراه با هانتکه به او دادند.

به گزارش فرارو، در این میان اظهارنظر‌های عجیب و نابهنگام هانتکه به‌خصوص در مورد جنگ بالکان و حمایتش از اسلوبودان میلوشویچ فرمانده نظامی و رئیس‌جمهور سابق صربستان که متهم به جنایات جنگی و کشتار مسلمانان بوسنیایی و اقلیت کروات است، سروصدای فراوانی برانگیخته است. افراد و گروههای گوناگونی نسبت به این انتخاب واکنش نشان داده اند، از انجمن قلم آمریکا تا اسلاوی ژیژک. گویا هانتکه پیش از این در اظهاراتی گفته که اساسا به نوبل ادبیات اعتقادی ندارد! و توقع دریافت آن را هم نداشته است. این اظهارات و پیش از آن، شیوه انتخاب نامزد‌ها برای جایزه نوبل، این نهاد را مورد انتقادات بسیاری قرار داده است.

پیتر هانتکه در مراسم خاکسپاری اسلوبودان میلوشویچ، فرمانده نظامی و رئیس‌جمهور سابق صربستان، در سال ۲۰۰۶

هانتکه پبش از این نیز جایزه «کافکا» را در سال ۲۰۰۹ دریافت کرده بود. نکته تعجب آور در انتخاب او برای دریافت جایزه این بود که در توضیح اهداف این جایزه درج شده است که این جایزه به کسانی تعلق میگیرد که آثارشان در خدمت مبارزه با خشونت و همینطور در دفاع از دموکراسی و حقوق انسانی است.

این نمایشنامه‌نویس، فیلمنامه‌نویس و شاعر اتریشی در سال ۱۹۴۲ به دنیا آمد. غیبگویی، کاسپار، اهانت به تماشاگر از مهمترین آثار نمایشی او هستند. علاوه بر این‌ها هانتکه فیلمنامه فیلم «بهشت زیر بال فرشتگان» را نیز نوشته که توسط ویم وندرس ساخته شد. هانتکه به اعتراف خودش بسیار متأثر از برتولت برشت نمایشنامه‌نویس و کارگردان مشهور آلمانی بود. او می‌گوید «برشت به من دلیلی برای اندیشیدن داده است.»

برخلاف اولگا توکارچوک که تقریبا در فضای هنری و ادبی ایران ناشناخته است، هانتکه به لطف ترجمه‌های علی اصغر حداد و محسن ملکی و همینطور عباس نعلبندیان، چهره شناخته شده‌ای است. عباس نعلبندیان در دهه ۵۰ سه اثر از هانتکه را با عنوان های «یک قطعه برای گفتن»، «فریاد کمک» و قطعه «معلم من پای من» با طراحی‌های اردشیر محصص از انگلیسی ترجمه کرد و آربی اوانسیان هم این سه اثر را در همان سالها در کارگاه نمایش اجرا کرد.

پیوند هانتکه با نعلبندیان علاوه بر این ترجمه‌ها، مربوط به حساسیت زبانی هر دو نویسنده نیز هست.