غلبـه حاشیه بر متن در اجلاس جی‌۲۰

نشست سالانه رهبران ۱۹ کشور جهان به علاوه اتحادیه اروپا در روزهای ۲۸ و ۲۹ ژوئن (۷ و ۸ تیر) در شهر اوزاکای ژاپن آغاز شد. هدف از گردهمایی سران کشورهای عضو گروه ۲۰ این است که درباره مهم‌ترین مسائل اقتصادی جهان و ریشه‌های سیاسی آن به تبادل‌نظر بپردازند. معضلات آب و هوایی، برنامه‌های مشترک برای بهبود استاندارد زندگی انسان‌ها در سراسر جهان و حقوق زنان از جمله موضوعات محوری این نشست بود. ژاپن در هفته‌های اخیر تلاش کرده که راهکارهای مشخصی برای تجارت آزاد در سراسر جهان تهیه کند و در این نشست به بحث بگذارد. اینکه پیشنهادهای ژاپن تا چه حد موفقیت‌آمیز باشد، معلوم نیست. این نشست جهانی تحت‌الشعاع چند اتفاق قرار گرفته بود: دیدارهای ترامپ با همتای چینی خود؛ دیدارهای ترامپ با همتای روس خود و دیدار ترامپ با ولیعهد عربستان و مواضع او در مورد کره‌شمالی.

به گزارش دنیای اقتصاد، نیویورک‌تایمز در گزارشی مفصل به ارزیابی نشست گروه ۲۰ پرداخته و نوشت یکی از مهم‌ترین اتفاقات نشست گروه ۲۰ دیدار ترامپ با شی‌جین‌پینگ بود. در یک اقدام عجیب دیگر، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا ابراز تمایل کرد که دیدار مجددی با کیم‌جونگ‌اون، رهبر کره‌شمالی داشته باشد. ترامپ از رهبر کره‌شمالی دعوت کرد تا در منطقه غیرنظامی میان مرز دو کره با هم دیدار کنند. هنوز مشخص نیست آیا سایر مقام‌های آمریکایی از جمله وزارت امور‌خارجه این کشور در جریان این پیشنهاد ترامپ به کیم قرار گرفته بودند یا نه. به نوشته نیویورک‌تایمز، ترامپ در توییتی در این رابطه اظهار کرد که در توقفی که هفته جاری در کره‌جنوبی خواهد داشت، خوشحال خواهد شد که با کیم دیداری در منطقه‌ای داشته باشد که ۷۵ سال پیش از هم جدا شده است. کره‌شمالی هم روز شنبه اعلام کرد که از این دیدار استقبال می‌کند. اگر این دیدار محقق شود، سومین دیدار طرفین پس از سنگاپور و ویتنام خواهد بود. «چو‌سون‌هویی»، معاون اول وزیرخارجه کره‌شمالی، در یک بیانیه کوتاه که خبرگزاری رسمی کره‌شمالی (KCNA) منتشر کرد، گفت: «این پیشنهاد جالبی است، اما هیچ درخواست رسمی‌ای دریافت نکرده‌ایم.» این درخواست ترامپ موجب واکنش برخی مقام‌های آمریکایی شد. یک مقام آمریکایی که نخواست نامش فاش شود گفت ترامپ چند روزی بود داشت این پیشنهاد را «مزه مزه می‌کرد.» او گفته «ممکن» است برای دیدار با کیم تلاش کند البته با یک برنامه ریزی قبلی و سفر مخفیانه به DMZ.

حمله ترامپ به جیمی کارتر

اما یکی از دیدارهای مهم ترامپ همانا دیدار او با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه بود. اما پیش از آن ترامپ به جیمی کارتر تاخت. جیمی کارتر در اظهارنظری مشروعیت پیروزی ترامپ را زیرسوال برده و گفته بود که او در سال ۲۰۱۶ با مداخلات روسیه پیروز انتخابات شد. ترامپ در پاسخ به سوالی در کنفرانس خبری گروه ۲۰ در این رابطه گفت: «ببین جیمی کارتر. تو آدم خوبی هستی اما یک رئیس‌جمهور بی‌عرضه و افتضاح هستی. تو دموکراتی و این یک نقطه عطف است.» ترامپ افزود: «من پیروز شدم نه به‌خاطر روسیه یا هرکس دیگری بلکه به‌خاطر خودم. کمپین من سخت‌تر، هوشمندانه‌تر و بهتر از هیلاری کلینتون بود.» اظهارنظر جیمی کارتر او را در زمره ارشدترین مقام‌های دموکراتی قرار داده که به ترامپ تاخته است.

کارتر که روز جمعه در ویرجینیا سخن می‌گفت به مداخلات انتخاباتی روسیه اشاره کرد و گفت: «اگر کاملا تحقیق شود، نشان داده خواهد شد که ترامپ برنده انتخابات ۲۰۱۶ نشد. او بازنده انتخابات بود و به‌دلیل مداخله روسیه به نمایندگی از او بود که توانست بالا بیاید.» در هر حال، گزارش‌ها حاکی از این است که غیرمنتظره‌ترین گفت‌وگو بین پوتین و ترامپ، روسای‌جمهور روسیه و آمریکا، صورت گرفته است؛ این دو هیچ فرصتی را از دست نمی‌دادند تا نشان دهند همدیگر را به‌خوبی می‌فهمند. ترامپ اعلام کرد که روسیه و آمریکا درباره مشکلات احتمالی تجاری و مسائل نظامی و کاهش تسلیحات با هم گفت‌وگو کردند. وقتی از ترامپ پرسیده شد که آیا از پوتین خواهد خواست که در انتخابات ۲۰۲۰ مداخله نکند، او با حالتی طنزگونه خطاب به پوتین گفت: «در انتخابات مداخله نکن» و رئیس‌جمهوری روسیه نیز از این پاسخ خندید. ولادیمیر پوتین در مصاحبه‌ای با روزنامه «فایننشال‌تایمز» هم گفت: روسیه هیچ دخالت مستقیمی در کارزار انتخاباتی آمریکا نداشته است. او از ترامپ به‌عنوان یک «فرد با استعداد» یاد کرده که به‌خوبی می‌داند چگونه باید با بخش عظیمی از رای‌دهندگان رابطه برقرار کند. او در این مصاحبه با ستایش از دونالد ترامپ گفت که «یک‌جانبه‌گرایی» آمریکا تا حدودی مسوول جنگ تجاری با چین و بحران در تنگه هرمز بوده است.

پوتین در این مصاحبه گفت که دوران تاکید بر ارزش‌های لیبرالی سپری شده و در جوامع آینده نیازی به تلاش برای حفظ چنین ارزش‌هایی وجود ندارد. به باور پوتین دوران فرمانروایی لیبرال‌ها به پایان رسیده است. پوتین پایبندی کشورهای غربی به ارزش‌های لیبرالی را پاشنه آشیل دموکراسی‌های غربی دانسته و مدعی شد که روسیه سال‌هاست از چنین رویکردی نسبت به دموکراسی فاصله گرفته و از نظم «دموکراسی هدایت‌شده» پیروی می‌کند. رئیس‌جمهوری روسیه در عین حال مدعی شده که اکثریت مردم کشورهای غربی نیز ارزش‌های لیبرالی را رد می‌کنند. اظهارات پوتین واکنش‌هایی را نیز در پی داشته است. از آن جمله است انتقاد دونالد تاسک، رئیس شورای اتحادیه اروپا. تاسک گفت برخلاف باور پوتین «عمر حکومت‌های اقتدارگرا، کیش شخصیت و نظام الیگارشی سپری شده است.»

ترامپ، ولیعهد سعودی را تحسین کرد

نیویورک‌تایمز می‌نویسد به‌نظر می‌رسد حاشیه و متن نشست گروه ۲۰ شخص ترامپ بود. او دیداری هم با بن سلمان، ولیعهد عربستان، داشت و او را چهره‌ای انقلابی نامید که درحال مدرن کردن کشورش است و همزمان با تروریسم هم در جنگ است. او در سخنانش هیچ اشاره‌ای به قتل خاشقجی به‌دست عربستان به میان نیاورد. ترامپ که میزبان صبحانه‌ای با ولیعهد عربستان بود سوالات خبرنگاران در مورد خاشقجی را نادیده گرفت و در عوض به تمجید از بن‌سلمان پرداخت و او را اصلاح‌طلبی نامید که می‌خواهد یک جامعه بسته را «نو» کند. ترامپ خطاب به ولیعهد عربستان گفت: «می‌خواهم از شما به نمایندگی از بسیاری از مردم تشکر کنم و می‌خواهم به شما تبریک بگویم. کار خارق‌العاده‌ای انجام داده‌اید.» ترامپ همچنین ضمن اعتبار دادن به‌خاندان سعودی و قطع کمک‌های آنها به گروه‌های تروریستی و افراطی افزود: «بسیاری از پول‌هایی که به‌دست گروه‌هایی می‌رسید که ما از آنها خوشمان نمی‌آمد متوقف شده است و من از شما بسیار ممنونم. ما این پول‌ها را دنبال کرده‌ایم و به دقت رصد کرده‌ایم و واقعا این کار متوقف شده است.»

گروه ۲۰ چیست؟

هر سال نشستی با حضور رهبران بیست کشوری که بزرگ‌ترین و سریع‌ترین اقتصاد درحال رشد دنیا را دارند تشکیل می‌شود که به اختصار گروه ۲۰ گفته می‌شود. اعضای گروه ۲۰ در مجموع ۸۵ درصد تولید ناخالص داخلی دنیا و دو سوم جمعیت دنیا را در بر می‌گیرند. این گروه دبیرخانه دائمی‌ ندارد و هر ساله در ماه دسامبر یکی از اعضای گروه ۲۰ به‌صورت چرخشی ریاست آن را برعهده می‌گیرد. کشوری که ریاست را برعهده می‌گیرد، مسوول سازماندهی و برگزاری نشست بعدی رهبران خواهد بود و نشست‌های متفرقه دیگری را نیز باید برگزار کند. اعضای گروه ۲۰ می‌توانند کشوری را هم که عضو این گروه نیست به نشست دعوت کنند، اسپانیا همیشه به نشست‌های گروه ۲۰ دعوت می‌شود. بی‌بی‌سی در گزارش ۷ تیرماه در همین رابطه نوشت اولین نشست گروه ۲۰ در سال ۱۹۹۹ در شهر برلین آلمان برگزار شد. این نشست پس از بحران اقتصادی شرق آسیا برگزار شد و تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر اکثریت کشورهای جهان گذاشت. گروه کشورهای ۸، هشت کشور ثروتمند دنیا، با اضافه کردن کشورهایی که سریع‌ترین اقتصاد درحال رشد را داشتند، مانند چین، برزیل و عربستان سعودی گروه ۲۰ را تشکیل دادند. گروه ۸ از آن پس روسیه را کنار گذاشت و پس از آن، با عنوان گروه ۷ شناخته می‌شود. در ابتدا نشست‌های گروه ۲۰ تنها با حضور وزیران اقتصاد و روسای بانک مرکزی تشکیل می‌شد اما پس از بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ و ورشکستگی بانک‌ها و بالا رفتن آمار بیکاری و رکود دستمزدها، گروه ۲۰ نشستی اضطراری را با حضور روسای‌جمهور و نخست‌وزیران تشکیل داد. از آن پس مسوولان ارشد کشورها در جلسه سالانه شرکت می‌کنند.

در نشست گروه ۲۰، رهبران کشورها درخصوص مهم‌ترین مسائل اقتصادی و مالی روز دنیا تبادل‌نظر و تلاش می‌کنند تا برنامه‌هایشان با هم هماهنگ باشد. اقتصاد جهان همیشه یکی از مهم‌ترین نکات مورد بحث در نشست‌های گروه ۲۰ است، به‌عنوان مثال در نشست سال ۲۰۰۹ که در شهر لندن برگزار شد، رهبران جهان تصمیم گرفتند تا برای محدود کردن اثرات بحران اقتصادی، ۵ تریلیون دلار به اقتصاد دنیا تزریق کنند. گاهی اوقات موضوعات دیگری نیز تبدیل به موضوع اصلی این نشست‌ها می‌شود، مانند نشست سال ۲۰۱۷ که به موضوع آتش‌بس در سوریه پرداخت. رهبران کشورها در این نشست معمولا عکس دسته‌جمعی می‌گیرند. یکی از کاربردهای این عکس نشان دادن همراهی رهبران با همدیگر است.

غیبت شمار زیادی از کشورهای دنیا در تصمیمات مهمی که در این نشست گرفته می‌شود نیز ناعادلانه خوانده شده است. حدود ۱۷۰ کشور به نشست‌های گروه ۲۰ دعوت نمی‌شوند. برخی هم معتقدند که این نشست‌ها فایده‌ای نداشته و در واقعیت بیرونی تاثیر کمی می‌گذارد. در نشست‌ رهبران کشورها، هیچ‌گونه رای‌‌گیری صورت نمی‌گیرد و تصمیمات و توافقات نشست هم الزام‌آور نیستند. اعضای اصلی گروه ۲۰ شامل آرژانتین، استرالیا، برزیل، کانادا، چین، فرانسه، آلمان، هند، اندونزی، ایتالیا، ژاپن، مکزیک، روسیه، عربستان سعودی، آفریقای‌جنوبی، کره‌جنوبی، ترکیه، بریتانیا، آمریکا و اتحادیه اروپا هستند.