وقتی ماهی‎ها و میگو‌ها جاسوس می‏‎شوند!

جالوت هامور یک گونه از ماهی‎های‎ خاردار غول‏‎پیکر در اقیانوس اطلس است که وقتی چیزی به آن‎‎ها نزدیک می‎شود صدای بسیار بلندی تولید می‎کند

تلاش برای به کارگیری حیوانات به عنوان جاسوس، سلاح و سیستم‎های هشداردهنده تاریخچه‎ای طولانی دارد. با این حال استفاده از آبزیان به عنوان حس‌گر حرکتی پروژه تازه‎ای است که شاید از همه عجیب‎تر به نظر می‎رسد.

چندی پیش وقتی یک نهنگ سفید که افسار مخصوص برای نصب دوربین‎های زیر آب به تن داشت در آب‎های نروژ پیدا شد، عده‎ای احتمال دادند ارتش روسیه آن‎ را برای جاسوسی تربیت کرده باشد.

این اتفاق آنقدر‌ها هم که به نظر می‎رسد غیرممکن نیست. نیروی دریایی آمریکا از دهه ۱۹۶۰ میلادی دلفین‎ها را برای شناسایی مین و نجات غواصان گمشده نیروی دریایی آموزش می‎دهد و گفته می‎شود روسیه هم همین کار را می‎کند.

کوسه‎ها، موش‌ها و کبوتر‌ها هم سال‎ها به عنوان ابزاری برای استراق‎سمع به خدمت گرفته شده‎ اند هر چند نتایج این پروژه‌ها قطعی و دقیق نبوده.

آژانس پروژه‎های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی آمریکا (دارپا) در تازه‎ترین طرح خود روی استفاده از طیف گسترده‎ای از موجودات دریایی برای بهتر کردن اطلاعات نظامی تمرکز دارد. در این پروژه آبزیان ریز و درشت، از ماهیان غول‎آسا گرفته تا موجودات تک سلولی بسیار کوچک به عنوان سیستم هشداردهنده در زیر آب به کار گرفته خواهند شد.

دکتر لوری آدورناتو، مدیر این پروژه که "پالس" نام دارد می‎گوید: "سعی ما بر این است که بفهمیم این موجودات چه چیزی در مورد وجود و حرکت انواع زیردریایی‎های بدون سرنشین دراقیانوس به ما می‎گویند. "

موجودات زنده به اشکال مختلف به وجود وسائل نقلیه در نزدیکی خود واکنش نشان می‎دهند. یکی از شناخته‎شده‎ترین این پدیده‎ها تولید نور توسط آن‎هاست. برخی از موجودات دریایی وقتی آرامش‎شان به هم می‎خورد شروع به درخشیدن می‎کنند و این یکی از شاخه‎های پروژه‎ای است که دارپا رویش تمرکز کرده است.

موجودات زیست‎تاب از خود نور تولید می‎کنند، به ویژه وقتی به حریم‎شان تجاوز می‎شود

دکتر آدورناتو می‎گوید: "اگر شب‎تاب‎های دریایی روی آب اقیانوس باشند و یک زیردریایی بدون سرنشین هم نزدیک به سطح آب قرار داشته باشد می‎توانی از آسمان آن را ببینی و دلیلش نوری است که این موجودات تولید می‎کنند. ".

اما تیم تحقیقاتی دارپا امیدوار است بتواند به تصویر کامل‏‎تری از حرکت زیردریایی‎ها و پهباد‌های زیرآبی دست یابد.

ورن بویل، نایب رییس شرکت هوافضا و صنایع دفاعی آمریکا به نام " نورتروپ گروپ که در این پروژه با دارپا همکاری می‎کند، می‏گوید: "می‎خواهیم بفهمیم آیا می‎شود واکنش موجودات نسبت به عوامل طبیعی و مصنوعی بر هم زننده آرامش یا حتی شاید برخی از ساخته‎های دست بشر را از هم تشخیص داد. ما از تکنیک‎های پردازشی پیشرفته از جمله یادگیری ماشین برای تحلیل سیگنال‎ها و شناسایی ویژگی‎های منحصربه فرد استفاده خواهیم کرد. "

برداشت یک هنرمند از روش کار احتمالی سیستم حس‎گر زیرآبی

این تیم‌های تحقیقاتی روی گونه‎های مختلف موجودات و رفتار‌های آن‎ها مطالعه می‎کنند. برای مثال وقتی غواص‎ها به جالوت هامور - که طولش می‎تواند تا ۲ و نیم متر هم برسد- نزدیک می‎شوند صدای بسیار بلندی تولید می‎کند. این جانوران علاوه بر این نسبت به اشیاء جدیدی که به محل زندگی‎شان وارد می‎شوند، کنجکاوی نشان می‎دهند.

لارن چروبین، پژوهشگر ارشد دانشگاه فلوریدا آتلانتیک می‎گوید: " فناوری‎های نظارتی غیر تهاجمی ما در زیر دریا به شکلی نامحسوس در محل زندگی جالوت‌های هامور قرار خواهند گرفت. این موجودات با واکنش‎ صوتی خود نسبت به وجود هر گونه تهدید و عامل مزاحم احتمالی یا هر شی مشکوک و نامناسبی که در منظر صوتی و بصری معمول‌شان قرار بگیرد، هشدار خواهند داد. "

آلیسون لافریر، یکی از اعضا شرکت "ریتیون بی‎بی‎ان تکنولوژیز که در این طرح همکاری می‎کند می‎گوید نظارت بر آنچه با نام منظر صوتی شناخته می‎شود یکی از بخش‎های این پروژه به حساب می‎آید. گونه‌های مختلف ماهی برای برقراری ارتباط و همین طور واکنش نشان دادن به تهدید‌های خارجی به طور پیوسته صدا تولید می‎کنند.

آلیسون لافریر می‎گوید استفاده از موجودات دریایی به عنوان حس‎گر، ارزان و در عین حال پربازده است

" تصور ما این است که اگر یک زیردریایی به محیط زندگی این موجودات وارد شود، رفتار آن‎ها طوری تغییر می‎کند که قادر به شناسایی آن هستیم. هنوز در مراحل ابتدایی این پروژه قرار داریم. به تازگی از سفر به جزایر ویرجین آمریکا برگشته‎ایم. در آنجا منظر صوتی این موجودات را در حضور زیردریایی‎های بدون سرنشین و بدون آن‎ها اندازه‎ گرفتیم و حالا کار تجزیه و تحلیل این داده‎ها را آغاز کرده‎ایم. "

رفتار این موجودات شاخص مهمی برای وجود عوامل متجاوز احتمالی در زیر آب به حساب می‎آید. به عنوان مثال طبق مشاهدات، یک گونه ماهی به نام سی باس با شنیدن صدای بلند به اعماق دریا می‌رود. آیا ممکن است آن‎ها در مواجهه با یک زیردریایی بدون سرنشین هم به شکلی قابل پیش‎بینی واکنشی مشابه از خود نشان دهند؟

ماهی سی باس سیاه با شنیدن صدای بلند به اعماق دریا می‎رود

دکتر هلن بیلی، استاد مرکز مطالعات علوم محیط زیست در دانشگاه مریلند می‎گوید: "تقریبا اطمینان داریم که شاهد چنین واکنشی خواهیم بود و فقط باید آن را ارزیابی کنیم. ما می‎توانیم حس‎گر‌های بسیار کوچک در بدن ماهی‎ها کار بگذاریم تا قادر به شناسایی حرکاتشان باشیم. این تکنولوژی در حال حاضر وجود دارد. "

دکتر بیلی می‎گوید هیچ دلیلی وجود ندارد که نتوانیم از یک گروه سی باس‎ سیاه به عنوان سیستم هشدار دهنده‎ای مقرون به صرفه در برابر زیردریایی‎های دشمن استفاده کنیم: " باید آن را با سیستم کنونی و میزان هزینه‎ای مقایسه کنیم که صرف هواپیماها، کشتی‎ها، دستگاه‎های لرزه‎یاب آب و تجهیزات نظارتی می‎شود. همه این‎ها فقط عکس‌های فوری بسیار کوچک تولید می‏کنند، اما سیستمی که در موردش حرف می‎زنیم ماه‌ها کار خواهد کرد. "

خانم لافریر می‎گوید یک روش عجیب‎تر هم برای استفاده از موجوادات دریایی به منظور شناسایی زیردریایی‎های بدون سرنشین وجود دارد.

میگو الفید با به هم زدن پنجه‎های خود صدای تق تق مداوم تولید می‎کند که می‎تواند به عنوان سیگنال صوتی استفاده شود

میگوی الفید در آب‎های کم عمق سراسر دنیا با عرض جغرافیایی کمتر از حدود ۴۰ درجه پیدا می‎شود. این موجودات با به هم زدن پنجه‎های خود به صورت مداوم یک سیگنال صوتی پیوسته تولید می‎کنند که با برخورد به اشیاء اطراف منعکس می‎شود.

مانند سیستم‎های ردیاب صوتی معمولی، با اندازه‎گیری قدرت یک سیگنال صوتی و مدت زمانی که طول می‎کشد تا برگردد، می‎توان اندازه، شکل و فاصله اشیاء زیر آب را مشخص کرد.

خانم لافریر می‎گوید: "این روش به تغییر رفتار میگو در مواجهه با یک زیردریایی بدون سرنشین کاری ندارد و فقط از صدایی که تولید می‎کند، بهره می‎گیرد. "

موجودات زیست‎تاب

این مسأله مهمی است، چون سیستم نظارتی نباید قابل شناسایی باشد یا صدایی تولید کند که روی حس‎گر‌ها اثر بگذارد. دکتر لافریر می‎گوید: " این یک سیستم منفعل است که مصرف انرژی پائینی دارد و می‎تواند بی صدا‎ترین زیردریایی‎ها را شناسایی کند. "

وقتی می‎شود از یک گروه میگو برای شناسایی زیردریایی بدون سرنشین استفاده کرد، چرا باید این همه انرژی مصرف کنیم؟

سوال اینجاست که آیا این پروژه‎ها قابلیت اجرا دارند یا صرفا تصورات هیجان‎زده پژوهشگرانی است که به فکر بودجه دولتی هستند؟

دکتر توماس کامرون، استاد دانشکده زیست‎شناسی دانشگاه ساسکس می‎گوید: "یک تقاضای جهانی برای استفاده از حیوانات در سنجش از دور وجود دارد، چه در رابطه با حیوانات آزاد در طبیعیت و چه در دامپروری و پرورش آبزیان. این البته اولین بار نیست که برای دریافت سیگنال‎هایی در رابطه با محیط پیرامون‎ خود سراغ رفتار‌های حیوانات می‎رویم؛ ما قبلا هم از قناری‎ها در معادن استفاده کرده‎ایم و از سگ‎ها در محل زندگی‎مان. آنچه این پروژه را خاص می‎کند تمرکز روی موجودات وحشی آزاد است و تلاش برای آشنایی با علامت‏‎دهی جانوران زیر دریا از طریق تمرکز روی رفتار‌های آوایی، بصری و حرکتی آن‎ها. "

به گفته او حیوانات و گیاهان هم می‎توانند به اندازه انسان‎ها در "انقلاب بزرگ اطلاعات" نقش داشته باشند.