عصر جدید پهپاد‌ها

فرارو- در ماه ژانویه، گروهی از فرماندهان رده بالای نظامی در یک پایگاه هوایی واقع در یمن دور هم جمع شدند. مکان این پایگاه از جبهه درگیری‌های جنگ داخلی یمن فاصله زیادی داشت. سپس بدون هیچ هشداری، یک هواپیمای بدون سرنشین در آسمان ظاهر و منفجر شد و تعدادی گلوله شلیک کرد. بر اساس گزارشات جدید، این انفجار باعث کشته شدن چند نفر از جمله چند نفر از فرماندهان امنیتی- نظامی حکومت یمن شد.

به گزارش فرارو، به نقل از ان پی آر، نیک واترز، پژوهشگر سایت تحلیلی Bellingcat واقع در بریتانیا که درگیری‌های یمن را بررسی می‌کند، در مورد این حادثه گفت: «این مساله بسیار ترسناک است، چرا که مشخص است این افراد نمی‌دانستند دقیقا چه اتفاقی افتاده است.»

هواپیمای بدون سرنشین چیز جدیدی در خاورمیانه نیست. آژانس‌های جاسوسی و نظامی آمریکا بیش از یک دهه است که از این تجهیزات استفاده می‌کنند. اما در حال حاضر هواپیما‌های بدون سرنشین کوچکتر یا پهپاد‌های کوچک تکثیر شده‌اند و نقش آن‌ها در میدان نبرد در حال افزایش است. مساله‌ای که به گفته واترز واضح‌ترین نشانه دوره جدیدی از هواپیما‌های بدون سرنشین نظامی است.

پهپادی که در ماه ژانویه منفجر شد از طرف حوثی‌های یمن به پرواز درآمده بود. حوثی‌ها کنترل بخش بزرگی از یمن را در اختیار دارند. واترز می‌گوید این پهپاد یک نمونه ویژه از هواپیما‌های بدون سرنشین است که در قسمت جلویی آن مواد منفجره تعبیه شده است و در قسمت انتهایی پروانه دارد. این پهپاد مسیرِ از پیش تعیین شده‌ای را با استفاده از GPS پیموده بود. اگرچه این فناوری نسبتا ساده به نظر می‌رسد، اما می‌تواند بسیار کارآمد باشد.

حوثی‌ها در هفته‌های اخیر حملات خود با این پهپاد‌ها را افزایش داده اند. آن‌ها اهدافی در خاک عربستان شامل خطوط انتقال نفت و پایگاه‌های هوایی را هدف قرار داده اند. روز یکشنبه رسانه‌های عربستانی گزارش دادند دولت سعودی آخرین حمله پهباد‌های یمنی، که فرودگاهی نزدیک مرز یمن را هدف قرار داده بود، دفع کردند.

نیکولاس هراس، پژوهشگر "مرکز امنیت جدید آمریکایی" می‌گوید: پهپاد‌های کوچکی که توسط حوثی‌ها استفاده می‌شود مشکلات بزرگی برای نیرو‌های نظامی متعارف به وجود آورده است. متوقف کردن آن‌ها سخت است، چون سطح مقطع کوچکی دارند. آن‌ها نشانه ای، که رادار‌ها بتوانند تشخیص دهند، از خود بروز نمی‌دهند و نسبتا کند حرکت می‌کنند. علاوه بر این آن‌ها می‌توانند از بین فواصلی که پدافند هوایی پوشش می‌دهند، فرار کنند.

بر اساس گزارش پژوهشگران دولت آمریکا و پژوهشگران مستقل، به نظر می‌رسد دست کم برخی از فناوری‌های پهپاد‌هایی که توسط حوثی‌های یمن استفاده می‌شود از طرف مهم‌ترین حامی آن‌ها در منطقه یعنی ایران ارسال می‌شود.

گاودات بگهات، استاد "دانشگاه دفاع ملی" می‌گوید: «ایران ساخت پهپاد‌ها را در دهه ۱۹۸۰ آغاز کرد. یکی از دلایل شروع این فرآیند توسط ایران این بود که این کشور تحت تحریم‌های نظامی مختلفی بود و نیروی هوایی این کشور به روز نبود. در این شرایط پهپاد‌ها عالی هستند. این هواپیما‌های بدون سرنشین، با بخش کمی از هزینه جت جنگنده یک قدرت هوایی به وجود می‌آورند.»

بنابر این مهندسان ایرانی طراحی و ساخت پهباد‌های بومی خود را آغاز کردند. به گفته هراس این پهباد‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند: سیستم‌های پیشرفته‌ای که توسط خلبان از راه دور کنترل می‌شوند و پهپاد‌های ساده‌تر که برای حوثی‌ها ارسال می‌شود.

تا چند سال قبل که داعش هنوز به وجود نیامده بود، ایران فناوری پهپادی را برای خودش نگه می‌داشت. آریانه طباطبایی، کارشناس علوم سیاسی در اندیشکده دفاعی "رند" می‌گوید: «ظهور داعش در عراق و سوریه، اصلی‌ترین انگیزه ایران برای اعزام پهپاد‌ها به بیرون مرز‌های خودش بود.»

در واقع جنگ داخلی سوریه، زمینه آزمایش پهپاد‌ها برای بسیاری از طرف‌های درگیری بود. اسراییل پهپادهایش را فرستاد تا پدافند سوریه را منهدم کند. روسیه تکنولوژی جدیدش را آزمایش کرد. حتی داعش از پهپاد‌های غیرنظامی برای پرتاب مواد منفجره به دشمنانش استفاده کرد. پهپاد‌ها ایرانی به نوعی فضای بین تسلیحات پیشرفته قدرت‌های بزرگ و تکنولوژی‌های غیرنظامی مورد استفاده داعش در جنگ را پر کردند.

علی واعظ، کارشناس ایران در یک سازمان پژوهشی در مورد جنگ به نام "گروه بحران بین الملل"، می‌گوید: ارتقاء پهپاد‌های ارزان قیمت، دقیقا کاری است که ایران در آن مهارت دارد. این شیوه کار ایرانی هاست.

او می‌گوید این پهپاد‌ها با استراتژی دفاعی ملی ایران که «استفاده از جنگ نامتقارن و گروه‌های نیابتی به منظور دور نگه داشتن دشمن از مرزها» است، همخوانی دارد. او از نشانه‌های جدیدی که نشان می‌دهد ایران نه تنها پهپاد‌های خود را به متحدان خود می‌دهد بلکه فناوری آن را هم در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد، متعجب نیست. گرو‌های هوادار ایران مانند حوثی‌های یمن خودشان می‌توانند پهپاد بسازند. واعظ می‌گوید: «ذهنیت ایرانی‌ها عموما این است که به جای اینکه به متحدین خود ماهی بدهند به آن‌ها ماهی گیری یاد بدهند.»

هراس می‌گوید: «این پهپاد‌ها تقریبا شبیه هواپیمای بدون سرنشین ak- ۴۷ است. سرهم کردن آن‌ها راحت است، به راحتی قابل هدایت هستند و در میدان نبرد بسیار موثر ظاهر می‌شوند. این پهپاد‌ها ساخته شدند تا نیرو‌های دشمن را به صورت پراکنده از بین ببرند و نشان دهند ایران و نیرو‌های نیابتی آن می‌توانند هرجایی به دشمنان حمله کنند.»

هراس نگران است که این پهپاد‌ها در درگیری با آمریکا هم استفاده شود. اگرچه این پهپاد‌ها برای آسیب زدن مستقیم بسیار ابتدایی به نظر می‌رسند، اما می‌توانند پدافند آمریکا را منحرف کنند. مثلا تجمع تعداد زیادی پهپاد ابتدایی می‌تواند سیستم‌های دفاعی را مشغول کند و روزنه‌ای برای حمله سلاح‌های قدرتمند مثل موشک‌های بالستیک و ضد کشتی ایجاد کند.

او می‌گوید: «ایران می‌تواند از پهپاد‌ها در خلیج فارس مثل یک اختاپوس استفاده کند. مقدار زیادی جوهر در آب پخش می شود، قدرت دید را محدود و عملیات را دشوار می شود و سرگردانی بیشتری برای دشمن ایجاد می شود.»

واترز که سیستم‌های تسلیحاتی را در یمن و سایر مناطق بررسی می‌کند می‌گوید: «پهپاد‌های های جنگی با فناوری سطح پایین آمده اند که بمانند. پهپاد‌های کوچک در مناطق درگیری از اکراین تا فیلیپین خود را نشان می‌دهند. این پهپاد‌ها به سادگی گسترش پیدا می‌کنند، چون قابلیت‌های آن‌ها بسیار مفید است و گران قیمت نیستند.»

واترز می‌گوید: «اگر من بخواهم شورش کنم یا گروه شبه نظامی خود را تاسیس کنم یکی از اولین کار‌هایی که انجام می‌دهم خرید یک پهپاد است!»