سیاسی‌ترین جام فوتبالی

 

با توجه به اختلافات سیاسی و تنش‌های دیپلماتیک در غرب و شرق آسیا به نظر می‌رسد جام ملت‌های آسیای امسال سیاسی‌ترین جام دوران خودش باشد.

به گزارش شرق، «ورزش و در رأس آن فوتبال باید از سیاست جدا باشد.» روی کاغذ «شعار» قشنگی است، ولی وقتی پای عمل به میان می‌آید، نه‌تن‌ها فوتبال از سیاست جدا نمی‌شود، بلکه چنان درهم‌تنیده می‌شود که جدایی آن‌ها محال به نظر می‌رسد. تنش‌های سیاسی و اختلاف‌های دیپلماتیک بین کشور‌های مختلف هر کجا دیده نشود یا کم‌رنگ باشد، در فوتبال و آن هم در تورنمنت‌های مهم، بیشتر و بهتر دیده می‌شود. رقابت در میدانی که توجه رسانه‌ای زیادی به دنبال دارد، بهترین مکان برای بروز اختلاف‌های سیاسی و تنش‌های دیپلماتیک است؛ چراکه هیچ تیمی فارغ از قدرت فنی خود، علاقه‌ای به واگذاری بازی به رقیب خود ندارد. در آستانه شروع رقابت‌های جام ملت‌های آسیا، این رقابت کهن هم خالی از تنش و اختلافات سیاسی نیست؛ خالی‌نبودن پیشکش! این جام ملت‌های آسیا به نظر می‌رسد بیش از هر زمان دیگری درگیر سیاست و سیاست‌بازی شده است؛ از اختلاف بین چندین همسایه عربی با همدیگر گرفته تا اختلاف تعدادی از آن‌ها با ایران و سرانجام اختلافاتی که بین دو کره ریشه دوانیده است. جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۹ بیش از هر زمان دیگری صحنه‌ای برای رویارویی کشور‌هایی است که دست کم در عرصه سیاست دل خوشی از هم ندارند.

قطر؛ عامل اتحاد و اختلاف کشور‌های خاورمیانه!
حدود ۱۸ ماه پیش عربستان، مصر، امارات و بحرین بدون اخطار قبلی قطر را تحریم کردند. بعد‌ها ریاض به همراه سه متحد عربی خود، بیانیه‌ای منتشر کرد که در آن عنوان شده بود: «پاسخ منفی قطر به شروط مطرح‌شده از سوی این چهار کشور ثابت می‌کند دوحه حامی تروریسم است و تلاش می‌کند امنیت و ثبات را در خلیج فارس و منطقه تضعیف کند.»

قطر در پی رخ دادن فعل و انفعالاتی که بیشتر شبیه بهانه‌جویی بود، منفور کشور‌های یادشده شد. دوحه پس از این اقدام همسایگانش، به‌سرعت مسیر‌های تجاری جدیدی ایجاد کرد؛ ترکیه، چین، ایران و اروپا به شرکای تجاری قطر برای رفع نیاز‌های این کشور در زمینه تأمین مواد غذایی، دارویی و فنی تبدیل شدند. هر چند قطر توانست از پس مدیریت این بحران برآید، اما تحریم‌ها برای این کشور بدون هزینه هم نبوده است. حالا چند صباحی از آن اختلافات سیاسی نگذشته است که در گروه پنجم جام ملت‌های آسیا، اتفاق جالبی رخ داده و عربستان و قطر با یکدیگر هم‌گروه شده‌اند؛ دو کشوری که تمام معاملات تجاری، اقتصادی و هوایی خود را قطع کرده‌اند، باید در زمین فوتبال با یکدیگر تقابل کنند؛ دیداری که بعید به نظر می‌رسد شعار «جدایی سیاست از ورزش» را محقق کند. این بازی اولین و مهم‌ترین شوک سیاسی جام ملت‌ها محسوب می‌شود.

ائتلاف با ایران در امارات
حمایت همه‌جانبه ایران از قطر در دوران بعد از تحریم عربستان، باعث شد در فدراسیون فوتبال دو کشور ایران و قطر مراودات خوبی داشته باشند. تیم ملی ایران با مربیگری کارلوس کی‌روش در یکی از بهترین و باامکانات‌ترین کمپ‌های دنیا به اسم «اسپایر» آخرین اردوی پیش از اعزام به کشور امارات را برگزار کرده که در قبال آن فدراسیون فوتبال قطر همه‌جوره با همتای ایرانی‌اش راه آمده تا به‌نوعی برای خودش یک شریک در جام ملت‌های امارات داشته باشد. امارات در کنار بحرین، دیگر کشور‌های حاضر در جام ملت‌ها هستند که قطر را در فهرست تحریم خود قرار داده‌اند، ولی از آنجا که میزبانی با امارات است، این کشور و اختلاف‌های سیاسی‌اش با قطر بیشتر به چشم می‌خورد. حالا قطر بدش نمی‌آید با شعار دوستی با ایران به جام ملت‌هایی برود که دست کم سه کشور را مخالف خودش می‌بیند.

ایران - عربستان و آن داستان سفارت
به جز عربستان و قطر، دیگر کشور‌هایی که با هم تنش دیپلماتیک دارند، عربستان و ایران هستند. بالا‌رفتن از دیوار سفارت عربستان در تهران، بهانه‌ای دست عربستانی‌ها داد تا همه مراوادتشان با ایران از جمله مراودات ورزشی را قطع کنند. پس از آن اتفاق، فدراسیون فوتبال عربستان در اقدامی سیاسی، به درخواست باشگاه‌های الهلال، النصر، الاتحاد و الاهلی نامه‌ای به کنفدراسیون فوتبال آسیا (AFC) ارسال کرد تا بازی‌های این تیم‌ها مقابل تیم‌های ایرانی در لیگ قهرمانان آسیا در زمینی بی‌طرف برگزار شود. این اعتراض با موافقت کنفدراسیون فوتبال آسیا همراه شد تا تیم‌های ایرانی در سه فصل اخیر نتوانند از شرایط میزبانی مقابل باشگاه‌های عربستانی بهره ببرند. نکته‌ای که شاید منجر به برخورد ایران و عربستان مقابل هم شود، این است که اگر تیم ملی ایران در گروه خود نتواند سرگروه شود، در صورت دوم شدن باید مقابل تیم صدرنشین گروه پنجم که به احتمال فراوان عربستان است، قرار بگیرد. با این اوصاف، دومین تقابل (بعد از دیدار عربستان و قطر) دو کشوری که از لحاظ سیاسی در چند سال اخیر اختلاف زیادی دارند، در جام ملت‌ها رخ خواهد داد.

عربستان و یمن؛ دوستی خاله‌خرسه!
دخالت نظامی دولت عربستان در کشور یمن باعث افزایش تنش بین دو کشور شده است. شاید عجیب‌ترین دیدار تدارکاتی تاریخ فوتبال در سال ۲۰۱۸ برگزاری دیدار دوستانه یمن و عربستان باشد؛ دو کشوری که کاملا از لحاظ سیاسی در تضاد با یکدیگر هستند و نیرو‌های عربستانی در خاک یمن به قصد جنگ‌افروزی حضور دارند، اما این مسئله باعث نشد تا این دیدار تدارکاتی برگزار نشود. در واقع یمن از این مسابقه بیش از عربستان سود کرد. لیگ فوتبال یمن با توجه به ادامه تنش در این کشور، مدت‌هاست که به حالت تعلیق درآمده است و تیم ملی یمن در ابتدا و از آغاز جنگ بلندمدت در این کشور، اردو‌های خود را در کمپ‌های قطر برگزار می‌کرد، اما برای حضوری موفق در جام ملت‌ها، اردوی این تیم در ریاض برگزار شد که باعث تعجب مردم این کشور شد. با توجه به جنگ عربستان و یمن، برگزاری این اردو کمی عجیب به‌نظر می‌رسد. البته با توجه به اختلاف‌نظر‌های شدید سیاسی بین عربستان و قطر، شایعاتی مطرح شد که عربستانی‌ها به یمنی‌ها دستور دادند که دیگر نباید اردوی خود را در قطر برگزار کنند. سیاست در اردوی تیم ملی این کشور بسیار پررنگ‌تر از چیزی است که همگان تصور می‌کنند.

پایان تنش ۲ کره به فوتبال هم می‌رسد؟
بیش از ۶۰ سال از تنش میان دو کشور کره‌جنوبی و شمالی می‌گذرد و بار‌ها این اختلافات به بحران‌های جدی سیاسی در منطقه تبدیل شده است. هفتم اردیبهشت ۱۳۹۷، اما بزرگ‌ترین اتفاق تاریخ مشترک دو کره رقم خورد؛ جایی که رهبران دو کره‌شمالی و جنوبی در روستای مرزی پانمونجوم در مرز دو کره با یکدیگر دیدار کردند و رهبر کره‌شمالی برای نخستین بار در تاریخ حیاتش پا در خاک همسایه جنوبی گذاشت و در اقدامی غیر منتظره دست رئیس‌جمهوری همسایه جنوبی را گرفت و با عبور از خط مرزی، چندثانیه‌ای را نیز در خاک کره‌شمالی عکس یادگاری گرفتند. با وجود این، احتمال رویارویی کره‌جنوبی و شمالی در جام ملت‌های این دوره تقریبا نزدیک به صفر است، چون تیم‌های صعودکننده گروه سوم مقابل تیم‌های صعودکننده گروه پنجم قرار نخواهند گرفت مگر این که اتفاق نادری رخ دهد و این دو تیم در مراحل بالاتر با یکدیگر روبه‌رو شوند.

ایران - عراق؛ از جنگ تحمیلی ۸ ساله تا میزبانی برای هم!
دیگر کشور‌هایی که در عرصه سیاست با هم مشکل داشته‌اند و حالا هم‌زمان در جام ملت‌ها حضور دارند، ایران و عراق هستند؛ اختلافات سیاسی‌ای که البته حالا به نظر می‌رسد مربوط به گذشته بوده و آن تنش‌ها تبدیل به دوستی نرمی در طول سال‌های اخیر شده است؛ طولانی‌ترین جنگ قرن بیستم از تاریخ ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ آغاز و در تاریخ ۲۹ مرداد ۱۳۶۷ به پایان رسید. اختلافات سیاسی دو کشور تا پایان دوران حضور صدام پابرجا بود. فقط چند روز بعد از آغاز جام ملت‌های ۱۹۸۰ در کویت حمله نظامی عراق به خاک ایران آغاز شد و همین امر باعث شد تا روحیه ملی‌پوشان ایران در کویت به پایین‌ترین حد خود برسد. شهادت برادر حسن روشن نیز مزید بر علت شد تا بازیکنان ایران از حسن حبیبی، سرمربی وقت، درخواست بازگشت و ترک مسابقات در کشور کویت را داشته باشند. با این حال، حسن حبیبی فقط اجازه بازگشت حسن روشن برای شرکت در مراسم درگذشت برادرش را داد. تلویزیون کویت که در آغاز جنگ از حامیان سرسخت عراق به شمار می‌رفت، گزارش‌هایی علیه ایران و در حمایت از عراق منتشر می‌کرد تا روحیه ملی‌پوشان ایرانی را در کوران مسابقات از بین ببرد. همه این مسائل دست به دست هم داد تا مدعی اصلی قهرمانی یعنی ایران با شکست مقابل کویت در مرحله نیمه‌نهایی و بعد با پیروزی در دیدار رده‌بندی به مقام سوم و مدال برنز برسد و به ایران بازگردد.

به مرور، اما روابط دو کشور در بعد سیاسی و به‌ویژه در بعد ورزش بهبود پیدا کرد. تیم ملی ایران در سال ۲۰۰۱ با مربیگری میروسلاو بلاژویچ با تیم ملی عراق در مرحله مقدماتی جام جهانی هم‌گروه بود و هر دو تیم به کشور رقیب سفر کردند و مشکلی نیز پیش نیامد. بعد از سرنگونی دولت صدام و حمله نظامی آمریکا به این کشور، روابط ایران و عراق به‌مرور بهتر شد. ارتباط خوب مقامات دو کشور باعث شد تا تیم فوتبال ذوب‌آهن اصفهان ورزشگاه کربلا را به عنوان ورزشگاه میزبان خود برای رویارویی مقابل تیم‌های عربستانی انتخاب کند. پیش‌تر نیز تیم ملی عراق در چند دیدار رسمی، ایران را به عنوان میزبان خود معرفی کرده بود. حالا در گروه چهارم، تیم ملی ایران و عراق باید دیدار سوم خود را که دست بر قضا حساس‌ترین بازی این مرحله نیز به شمار می‌رود، برگزار کنند. حضور بازیکنان عراقی در لیگ برتر ایران در سال‌های اخیر، کمک شایانی به بهبود روابط ورزشی میان دو کشور کرده است. بشار رسن و طارق همام، دو بازیکن خلاق و بازی‌ساز تیم ملی عراق، در لیگ برتر امسال در تیم‌های پرسپولیس و استقلال توپ می‌زنند و در هفته‌های اخیر با احترام از فوتبال ایران در رسانه‌های محلی خود یاد کردند.»