فرارو- به نظر میرسد قطر در آستانه یک تحول بزرگ قرار دارد ممکن است در فاصله چند ساله تبدیل به بزرگترین صادرکننده گاز در دنیا شود، اما تنشها میان این کشور و امارات و عربستان تا امروز موجب شده قطر با حواشی بسیاری مواجه باشد. اما حالا گویا تصمیمات جدیدی برای آینده خود اتخاذ کرده است.
تصمیم اخیر قطر مبنی بر خروجش از اوپک حرف و حدیثهای بسیاری به همراه آورده است و برخی آن را سیاسی میدانند و بعضیها هم تاکید دارند که دلیل خروج قطر از این سازمان نفتی کاملا اقتصادی بوده است. اما آنچه که همه کارشناسان بر ان اتفاق نظر دارند این است که قطر با تصمیمات اخیر خود قدم در مسیر جدیدی نهاده است و سعی دارد حساب خود را از کشورهایی مانند عربستان و امارات جدا کند.
خروج قطر از اوپک صرفا اقتصادی نیست
در همین خصوص مرتضی موسوی خلخالی تحلیلگر مسائل جهان عرب طی گفتگو با فرارو عنوان کرد: «قطر که یک کشور کوچک محسوب میشود طی دو سال اخیر با مشکلات عدیدهای از طرف همسایگان خود به خصوص عربستان سعودی مواجه بوده است. عربستان فکر میکرد این برنامهای که برای قطر طرح ریزی کرده منجر به این خواهد شد که قطر سریعا تسلیم شود، اما این طرح درست از آب در نیامد. این در حالی بود که عربستان کشوری است که در شورای خلیج فارس یکه تازی میکند. از سوی دیگر اگر دقت کنید، میبینید که در شورای خلیج فارس هم یک تشتت آرایی به وجود آمده است. زیرا این کشورها به دنبال آن بودند که قطر را از شورا اخراج کنند، اما دیدند که شرایط عمان و کویت هم مانند قطر است و لذا الان عملا شورای خلیج فارس بر محوریت امارات و عربستان میچرخد.»
وی افزود: «نکته جالب توجه این است که چند شب پیش وزیر انرژی قطر اعلام کرد خروجشان از اوپک اصلا سیاسی نیست این در حالی است که به عقیده من دلیل خروج آنها از اوپک صرفا اقتصادی نیست. زیرا همانطور که میدانید قطر با وجود مساحت کمی که دارد، بودجه قابل توجهی برای خود در نظر میگیرد و خیلی هم نیازمند فروش نفت نیست. به همین دلیل الان به دنبال ان است که تمرکز خود را معطوف به فروش گاز کند. آنها معتقدند که میتوانند با استفاده از گاز خود درآمد بیشتری داشته باشند. زیرا قطر با ایران منابع مشترک گازی دارد و به خوبی میداند که میتواند درآمد قابل توجهی از این منابع به دست بیاورد. اما در این میان اختلافاتی که میان انها و عربستان و امارات به وجود آمده دلیل مهمی برای خروج این کشور از اوپک است.»
او تصریح کرد: «از طرف دیگر باید در نظر داشت که هرچند با اعلام تصمیم قطر، نفت حدود ۵ درصد افزایش قیمت پیدا کرده، اما خروج این کشور از اوپک ضایعه بزرگی نخواهد بود. زیرا قطر مثل ایران و عربستان و امارات اصلا از تولید کنندگان درجه یک اوپک نیست. اما نکته مهم این است که خروج قطر از اوپک کاملا به نفع ایران است. زیرا عربستان طی این مدت تلاش کرده که در راستای سیاستهای ایالات متحده قدم بردارد و آنها سعی دارند از افزایش قیمت نفت جلوگیری کنند. اما اقدامی که قطر انجام داد نه تنها باعث افزایش نرخ نفت شد بلکه من فکر میکنم مدتی دیگر مجددا قیمت نفت افزایش پیدا کند و کشوری که از این اتفاق سود میبرد ایران است. زیرا با توجه به تحریمها قاعدتا فروش نفت ما کاهش پیدا میکند و اگر قیمت بالا برود این میتواند به نوعی شرایط ما را بهتر کند؛ لذا قطعا آمریکاییها از تصمیم قطر استقبال نخواهند کرد.»
این استاد دانشگاه در پایان تاکید کرد: «البته شرایط عربستان الان اصلا مناسب نیست و این هم میتواند به نفع قطر باشد. زیرا اگر قرار باشد در نهایت محمد بن سلمان از سیاست عربستان کنار برود نه تنها شرایط در اوپک تغییر خواهد کرد بلکه وضعیت قطر هم در شورای خلیج فارس متحول و روابطشان عادی خواهد شد. اما با همه این تفاسیر من فکر میکنم که هرچند ممکن است خروج قطر از اوپک دلایل اقتصادی داشته باشد، اما قطعا دلایل سیاسی هم در این تصمیم دخیل بوده. آنها سعی دارند با این اقدام تا حدود زیادی فشارهایی که از سوی امارات و عربستان به آنها وارد میشود را کاهش دهند و به نوعی تلافی کنند. به همین دلیل در راستای منافع ایران قدم برداشتند.»
قطر مجبور است راه خود را جدا کند
همچنین عماد آبشناس دیگر تحلیلگر مسائل جهان عرب در گفتگو با فرارو اظهار کرد: «قطر از اینکه عربستان سعودی به برخی از مجامع بینالمللی تسلط پیدا کرده بسیار ناراحت است و به دلیل اختلافاتی که با این کشور دارد، حاضر نیست در این مجامع حضور داشته باشد. یکی از اینها شورای هماهنگی خلیج فارس است که حتی دیدیم پادشاه عربستان شخصا دعوتنامه رسمی برای امیر قطر فرستاد تا در اجلاس ریاض شرکت کند بلکه او بیاید و شاید بتوانند این اختلافات را حل کنند. البته هنوز معلوم نیست که امیر قطر حاضر باشد به این دعوت پاسخ مثبت بدهد. همین موضوع در خصوص حضور قطر در اوپک هم صدق میکند. زیرا قطر به شدت از هژمونی عربستان بر این سازمان عصبانی است. اما باید توجه داشت که قطر اصلا صادرکننده بزرگی در حوزه نفت نیست و بیشتر درآمد آنها از فروش گاز است؛ لذا برایشان خیلی اهمیت ندارد که خود را پایبند قوانین اوپک کند و حالا تصمیم دارند از این سازمان خارج شوند.»
وی در پاسخ به این سوال که آیا قطر میتواند با توجه به درگیریهایی که با عربستان و امارات دارد این مسیر را ادامه دهد، عنوان کرد: «الان موضوع توانستن یا نتوانستن نیست و قطر مجبور است که جدا از این کشورها فعالیت کند. اختلافات میان قطر با عربستان و امارات بسیار دیرینه است و به چند قرن پیشن برمیگردد و اختلافات قبیلهای و عشایری دارند. اصلا این اختلافات بود که باعث شد زمان تشکیل امارات، قطر حاضر نباشد جزوی از این کشور باشد. در حالی که اصلا برنامه این بود که قطر جزوی از امارات شود. این اختلافات در شورای هماهنگی خلیج فارس هم همیشه وجود داشته به شکلهای مختلف نمود پیدا کرده است؛ لذا قطر مجبور است که موضع جدیدی در قبال این کشورها اتخاذ کند.»
آبشناس در پایان تاکید کرد: «به عقیده من تا زمانی که بن سلمان و تیم او در عربستان قدرت را در دست داشته باشند، این اختلافات و خصومت ادامه پیدا خواهد کرد. زیرا جدا از آن اختلافات قدیمی، یک سری اختلافات شخصی میان بن سلمان و امیر قطر هم به وجود آمده است. ضمن اینکه میان امیر قطر و شاهزاده امارات هم اختلافات شخصی وجود دارد؛ لذا تا زمانی که این اختلافات ادامه داشته باشد، روابط میان این سه کشور بهبود پیدا نمیکند. من حتی فکر نمیکنم امیر قطر دعوت پادشاه عربستان را با توجه به اتفاقاتی که برای نخست وزیر لبنان و خاشقجی رخ داده، قبول کند. زیرا خیلی هم آمریکاییها برای تامین امنیت او مورد اعتماد نیستند. تنها راهی که ممکن است مشکلات میان سه کشور حل شود این است که تغییراتی در داخل آنها رخ دهد. مثلا بن سلمان کنار برود.»