معمای پیچیده بنزین

فرارو- بحث در خصوص سهمیه بندی بنزین و دو نرخی شدن آن روز به روز افزایش پیدا می‌کند هنوز مشخص نیست که دولت بعد از چهار سال ثابت نگهداشتن نرخ بنزین، چه تصمیمی اتخاذ می‌کند، اما این ماجرا مخالفان سرسختی هم دارد که بعضا در مجلس یا نهاد‌های دیگر فعالیت می‌کنند.

 

به گزارش فرارو یکی از مباحثی که عمدتا طی چند دهه اخیر از سوی برخی کارشناسان یا دولتمردان مطرح می‌شود آزادسازی نرخ بنزین است که معتقدند هزینه سوخت در ایران نسبت به کشور‌های دیگر بسیار پایین است و این موجب می‌شود که نه تنها رانت و قاچاق افزایش پیدا کند بلکه زمینه ساز مصرف بی رویه بنزین هم می‌شود. اما تغییر در قیمت بنزین به همین آسانی نیست. شاید به همین خاطر است چهار سال نرخ بنزین ثابت ماند و تغییری در آن ایجاد نشد.

یکی از مشکلات عمده در این مسیر واکنش عمومی نسبت به افزایش نرخ بنزین است. زیرا از یک سو ممکن است زمینه ساز افزایش قیمت‌ها در کالا‌های دیگر شود و از سوی دیگر نارضایتی عمومی را به همراه بیاورد؛ بنابراین یکی از طرح‌های پیشنهادی دو نرخی شدن قیمت بنزین است، اما این روش نیز با مخالفت‌هایی مواجه است. زیرا نمونه آن را در زمانه سهمیه بندی بنزین مشاهده کرده بودیم و شاهد بودیم که برخی بنزین ارزان خود را به نرخ بالاتر به فروش می‌رساندند. به همین دلیل است که حالا بعضی از چهر‌های دولت مانند اسحاق جهانگیری با دونرخی شدن بنزین مخالف است.

واکنش جهانگیری به افزایش قیمت بنزین

---

اما نکته مهم در ماجرا این است که مشکلات ایجاد شده از نرخ پایین بنزین هم معضلات بسیاری ایجاد کرده است و بنا به گفته وزیر نفت مادامی که قیمت سوخت پایین‌تر از کشور‌های همسایه باشد، قاچاق ادامه خواهد داشت؛ بنابراین حالا از یک سو موضوع سهمیه بندی بنزین مطرح است و از سوی دیگر مخالفت‌ها نسبت به دو نرخی شدن بنزین مانع از تغییر در قیمت سوخت شده است.

آزادسازی نرخ بنزین تنها راه مقابله با قاچاق است
در همین خصوص احمد صرامی عضو هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی در گفتگو با فرارو عنوان کرد: «ما در اتحادیه نظرمان بر آزادسازی نرخ بنزین است. زیرا معتقدیم که بخش عمده قاچاق و رانت به دلیل همین نرخ پایین بنزین در کشور است. البته این صرفا نظر اتحادیه نیست و بسیاری از کسانی که در دولت یا بخش‌های دیگر حضور دارند هم با ما هم عقیده هستند و پایین بودن نرخ حامل‌های انرژی را دلیل بالا بودن میزان رانت و قاچاق می‌دانند. اما موضوع این است که در دستگاه‌های دولتی عمدتا به این توجه دارند که سیاست‌های کلی نظام که حمایت از اقشار آسیب‌پذیر است در دستور کار قرار بگیرد و با توجه به مشکلات اقتصادی و معیشتی که در کشور وجود دارد، خیلی تمایل به افزایش نرخ بنزین دیده نمی‌شود.»

وی ادامه داد: «اما باید در نظر داشت که الان حدود روزی ۱۵۰ میلیارد تومان قاچاق بنزین و رانت انجام می‌شود این یارانه‌ای که به حامل‌های انرژی مثل بنزین اختصاص داده می‌شود تا شرایط برای مردم راحت شود، بی فایده است و میزان خیلی زیادی بنزین روزانه قاچاق می‌شود. یعنی نه تنها این یارانه به نفع مردم نیست بلکه کاملا به سود قاچاقچیان بنزین تمام می‌شود و خیلی راحت از یارانه دولت برای منافع و قاچاق خودشان استفاده می‌کنند. ضمن اینکه باید در نظر داشت که این قاچاق بنزین اصلا توسط اشخاص و به صورت پراکنده انجام نمی‌شود کاملا سازمان‌یافته صورت می‌گیرد.»

آدرس وزیر نفت از قاچاق بنزین

---

او در پاسخ به این سوال که درصورت افزایش نرخ بنزین چه اقداماتی برای کاهش تبعات آن در اقتصاد و سطح جامعه باید انجام شود، اظهار کرد: «ما حامل‌ها انرژی مختلفی داریم و می‌توانیم مواردی که پتانسیل ایجاد رانت و قاچاق ندارد را جایگزین کنیم و به ناوگان حمل و نقل عمومی بیشتر کمک کنیم. از سوی دیگر می‌تواند یارانه را نه روی سوخت بلکه روی افراد در نظر بگیریم. یعنی قاعدتا کاملا مشخص است که هر فرد چند دستگاه خودرو دارد و پلاک ماشین به نام افراد است و می‌توانیم یارانه را به افراد اختصاص دهیم. به هرحال ما تا این لحظه جلسات بسیاری با انجمن‌های حوزه سوخت داشتیم و همه بر این باور هستند که باید سوخت جایگزین معرفی کنیم و قیمت بنزین را آزاد کنیم. اینگونه هم قاچاق کاهش پیدا می‌کند و هم مصرف بنزین پایین می‌آید و مجبور هم نیستیم که هزینه زیادی برای یارانه بنزین انجام دهیم.»

صرامی در پایان تاکید کرد: «اما مشکلاتی هم در این مسیر وجود دارد. به عنوان مثال برای اجرای این طرح ما نیاز بسج همگانی داریم که این تا حدود زیادی سخت است. از طرف دیگر مهمترین مقوله فرهنگ سازی است. متاسفانه این اصلا مختص بنزین نیست و ما دچار بحران فرهنگی در حوزه مصرف هستیم. یعنی الان شما ببینید کافی است کمی نوسان در قیمت‌ها ایجاد شود تا مردم هجوم ببرند برای خرید، زیرا فکر می‌کنند با کمبود مواجه هستیم؛ لذا یک مقدار زمان‌بر است، اما دیر یا زود باید انجام شود.»

افزایش نرخ بنزین در تورم تاثیر خاصی ندارد
همچنین جعفر خیرخواهان تحلیلگر مسائل حوزه نفت در گفتگو با فرارو اظهار کرد: «یکی از مشکلاتی که بر سر تغییر نرخ بنزین وجود دارد این است که ملت ایران سال‌ها است که با استفاده از یارانه، بنزین ارزان خریداری کرده اند و حالا اگر قرار باشد این نرخ بالا برود با واکنش مواجه می‌شود. به همین دلیل تا حدودی تغییر نرخ بنزین یک مقدار سخت است و نمی‌توان انتظار داشت که مثلا دولت اعلام کند که باقی کشور‌ها هم بنزین گران خریداری می‌کنند و ما هم باید نرخ بنزین را بالا ببریم. البته این ماجرا اصلا موضوع جدیدی نیست و حتی در دولت آقای خاتمی هم مطرح شده بود که باید یارانه بنزین قطع شود. دلیلش این بود که مصرف بنزین در ایران به دلیل همین قیمت پایین، بسیار سرسام‌آور است. در آن دوره باز هم آقای زنگه تاکید داشتند که باید آزادسازی نرخ بنزین را اجرا کنیم.»

وی افزود: «این بسیار تاسف آور است که ما با یک مشکلی حدود ۲۰ سال است که دست به گریبان هستیم، اما هنوز نتوانستیم آن را حل کنیم و هر چندوقت یکبار دوباره مطرح می‌شود و باز هم بدون نتیجه می‌ماند. دلیلش هم این است که خیلی سعی می‌شود مانع از این اتفاق شوند و به همین دلیل هرکسی یک نظری می‌دهد و پیشنهاد‌های عجیب و غریب زیادی مطرح می‌شود و اصلا جوانب ماجرا را مورد توجه قرار نمی‌دهند. واقعیت این است که مشکل در پایه است. الان شما مثلا نرخ ارز را در نظر بگیرید، متوجه می‌شوید که ما در ایران چقدر ارزان بنزین در اختیار مردم قرار می‌دهیم و این اصلا کار درستی نیست.»

او تصریح کرد: «البته باید این نکته را هم در نظر داشته باشیم که این قیمت پایین بنزین تبعات بسیاری هم برای کشور داشته است. به عنوان مثال یکی از آن‌ها افزایش قاچاق بنزین است. وقتی ما بنزین ارزان در اختیار عموم قرار می‌دهیم، قاعدتا فساد نیز افزایش پیدا می‌کند. زیرا عده‌ای این بنزین ارزان را به کشور‌های اطراف قاچاق می‌کنند و با قیمت بالاتری به فروش می‌رسانند و حتی سودشان بعضا بالای صد درصد است. از طرف دیگر وقتی مصرف بنزین زیاد باشد ما با آلودگی هوا هم مواجه می‌شویم. این همان اتفاقی است که طی چند سال اخیر رخ داده است و یکی از دلایلش هم نرخ پایین بنزین است.»

فعال شدن کارت‌های سوخت‌ در دستور کار است

---

این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: «از طرف دیگر این حجم عظیم ترافیکی هم یکی از تبعات ارزان بودن سوخت است. وقتی ما بنزین ارزان در اختیار مردم قرار می‌دهیم تمایل به استفاده از وسیله نقلیه شخصی نیز افزایش پیدا می‌کند و الان در ایران هم وضعیت از همین قرار است. مردم ترجیح می‌دهند وسیله نقلیه فردی داشته باشند تا از اتوبوس و مترو استفاده کنند. البته نواقص وسایل نقلیه عمومی هم اینجا دخیل است و اگر قرار باشد نرخ بنزین افزایش پیدا کند باید حمل و نقل شهری و عمومی هم بهبود چشمگیری پیدا کند تا مشکلاتی برای مردم ایجاد نشود.»

خیرخواهان در پایان گفت: «بنابراین من با آزادسازی نرخ بنزین موافقم و حتی اگر به نظر می‌رسد که مشکلاتی ایجاد می‌کند بهتر است ابتدا آن را دونرخی کنند و سپس در یک زمان کوتاه نرخ ارزان‌تر را حذف کنند. اینگونه علاوه بر کاهش مشکلاتی که عرض کردم، می‌تواند فوایدی هم برای اولت داشته باشد. ما الان با مشکلات مالی بسیاری مواجه هستیم و بار‌ها دیدیم که وزارتخانه‌ها منابع مالی لازم برای تخصیص به مشکلاتی را ندارند. افزایش نرخ بنزین می‌تواند درآمد دولت را بالا ببرد و این قبیل مشکلات را رفع کند. ضمن اینکه برخی می‌گویند افزایش نرخ بنزین باعث افزایش تورم می‌شود هم درست نیست. تاثیرگذاری قیمت بنزین بر تورم بسیار اندک است و با توجه به تورم داخل ایران که طی این ماه‌ها همه کالا‌ها چندین برابر افزایش پیدا کرده اند، باید بنزین هم قیمتش افزایش پیدا کند.»