عربستان تنبیه می‌شود؟!

فرارو- در پی قوت گرفتن احتمال تنبیه عربستان سعودی از سوی آمریکا و اروپا به خاطر ماجرای ناپدید شدن جمال خاشقچی، روز گذشته خبرگزاری رسمی عربستان سعودی روز یکشنبه اعلام کرد که ریاض به هر تحریم اقتصادی در واکنش به ناپدید شدن جمال خاشقچی بشدت واکنش نشان خواهد داد.

به گزارش فرارو، «اس‌پی‌ای» به نقل از یک منبع رسمی این کشور اعلام کرد: «پادشاه سعودی به هر اقدامی علیه این کشور با واکنشی شدیدتر پاسخ خواهد داد. اقتصاد سعودی نقشی حیاتی و تاثیرگذار بر اقتصاد جهانی دارد.»

این واکنش پس از آن منتشر شد که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا عربستان را در موضوع ناپدید شدن این روزنامه‌نگار سعودی، تهدید به «مجازات شدید» کرد.

خبرگزاری رسمی سعودی در ادامه می‌نویسد: «پادشاهی سعودی هرگونه تهدید و تلاش برای تضعیف این کشور را بطور کامل رد می‌کند؛ چه این تهدید تحریم اقتصادی باشد و چه استفاده از ابزار‌های سیاسی یا تکرار اتهامات دروغین.»

 

العربیه رسانه وابسته سعودی ها هم تهدید کرده است که در صورت تحریم عربستان قیمت نفت به 200دلار می رسد.

واکنش شدید اما غیر رسمی عربستان در حالی منتشر می‌شود که روز یکشنبه و در پی تحولات ناشی از ناپدید شدن جمال خاشقجی و موضع‌گیری‌های بین‌المللی علیه ریاض، شاخص سهام بورس عربستان ۷ درصد سقوط کرد. در ساعات بعد شاخص بهبود یافت و معاملات با کاهش حدود ۴ درصد در شاخص بهای سهام پایان یافت.

بیشترین کاهش مربوط به بهای سهام شرکت‌های پتروشیمی و صنایع سنگین سعودی بوده است. رویترز به نقل از یکی از کارشناسان مالی گفته است که "فضای سیاسی و واکنش منفی بازار به شرایط حول و حوش موضوع خاشقجی عامل اصلی این کاهش بوده است. "

پیشتر رسانه‌ها گزارش دادند که ممکن است آمریکا و بریتانیا در اعتراض به احتمال دست داشتن دولت سعودی در ناپدید شدن و حتی قتل جمال خاشقجی از شرکت در یک کنفرانس مهم سرمایه گذاری در عربستان خودداری کنند.

جمال خاشقجی، از روزنامه‌نگاران منتقد دولت سعودی که مقیم ایالات متحده بود و برای رسانه‌های آن کشور کار می‌کرد روز ۲ اکتبر به کنسولگری عربستان در استانبول، ترکیه، رفت و از آن زمان ناپدید شده است.

برخی منابع ترکیه معتقدند که وی در داخل کنسولگری کشته و جنازه او منتقل شده است. مقامات سعودی این اتهام را رد کرده و گفته‌اند که این روزنامه‌نگار پس از انجام گرفتن کارش از کنسولگری خارج شده و سفارت عربستان اطلاعی از محل او ندارد.

ناپدید شدن خاشقجی با واکنش تند کشور‌های غربی نیز مواجه شده است. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا که از حامیان نزدیک دولت عربستان و ولیعهد آن کشور است، گفته است که اگر مشخص شود که این روزنامه نگار در داخل کنسولگری به قتل رسیده عربستان سعودی "با مجازات سنگین" مواجه خواهد شد. او در این مورد توضیحی نداده، تعلیق فروش تسلیحات پیشرفته یا حتی تحریم برخی مقامات سعودی می‌تواند از جمله این مجازات‌ها باشد.

 

موضوعی که البته از سوی ترامپ به نوعی رد شده است.

ترامپ گفت که دولت او ۱۱۰ میلیارد دلار از فروش تسلیحات نظامی به عربستان سود برده است و همچنین در چهارچوب این معامله، عربستان متعهد شده است که در آمریکا سرمایه گذاری بزرگی انجام داده و صدها هزار شغل ایجاد کند.

او گفت: «اگر آنها از ما اسلحه نخرند، از چین یا روسیه خواهند خرید. به ۱۱۰ میلیارد دلار فکر کنید. همه این پول به کشورهای دیگر داده خواهد شد و به نظر من این کار بسیار احمقانه خواهد بود.»

 

دو راهی بزرگ آمریکا
دکتر علی بیگدلی تحلیلگر مسائل سیاست خارجی  درباره بحران ایجاد شده در روابط سعودی و غرب  به فرارو گفت: «غرب به ویژه آمریکا گرفتار یک دو راهی بزرگ شده است. از یک طرف ارزش‌های حاکم بر کشورهیا غربی به حمایت از حقوق بشر تاکید می‌کند و غرب به این ارزش‌ها می‌نازد. با این حال یک ناهنجاری بزرگ در روند حرکتی غرب در دفاع از این ارزش به وجود آمده است و آن هم این است که دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا به حقوق بشر کاملا بی تفاوت است، او بار‌ها بر این بی تفاوتی تاکید کرده است. او اساسا به تفکر جهانی شدن اعتقادی ندارد و فقط به آمریکا می‌اندیشد و مسئله حقوق بشر هم باید به نفع منافع ملی آمریکا باشد.»

او افزود: «از سوی دیگر کنگره به شدت کاخ سفید را تحت فشار قرار دارده که باید راجع به این موضوع واکنش مناسبی نشان دهد. در همن راستا ترامپ هم ناچار شد واکنشی نشان دهد و بگوید که ما عربستان را تنبیه می‌کنیم، اما مشخص نشد نوع تنبیه اش چگونه خواهد بود.»

این کارشناس مسائل سیاست خارجی اظهار کرد: «چالش دیگر این است که عربستان درموقعیتی قرار دارد که تنبیه کردنش کار بسیار مشکلی است. آمریکا در شرایط کنونی در آستانه انتخابات میان دوره‌ای کنگره است. عربستان می‌تواند در این وضعیت با افزایش قیمت نفت برانتخابات تاثیر بگذارد. آمریکایی‌ها خیلی به مسئله بنزین اهمیت می‌دهند، واکنش عربستان می‌تواند قیمت بنزین در آمریکا را افزایش دهد و لطمه سختی به جمهوری خواهان در انتخابات میان دوره‌ای وارد کند؛ بنابراین آمریکا و غرب گرفتار این شده است که با عربستان چه کند؟»

بنا به گفته بیگدلی "یکی از راه‌ها این است که کنفرانس سرمایه گذاری که قرار است به زودی در عربستان برگزار گردد تحریم شود. اما این کار‌ها تاثیر زیادی ندارد و تحریم عربستان به این راحتی نیست. چرا که این کشور قرارداد‌های سخاوتمندانه زیادی با آمریکا و اروپا بسته است. این فقط آمریکا نیست که برای برخورد با عربستان دچار مشکل شده است، اروپا هم در این رابطه چالش پیدا کرده با توجه به این که حقوق بشر برای اروپا هم اهمیت زیادی دارد. آن‌ها هم نمی‌دانند چه کنند؟ "

این کارشناس مسائل دیپلماتیک معتقد است: «البته به نظر می‌رسد دست‌هایی هم در رابطه بزرگ شدن بحران جمال خاشقچی در کار بوده است. احتمالا کسانی به دنبال آن بوده اند که مسئله پر پیچ خم و گسترده شود. به نظر می‌رسد این موضوع نباید دور از چشم "سی آی ای" بوده باشد، با توجه به اینکه این نهاد اطلاعاتی در زمان ریاست جمهوری ترومن که از حزب دموکرات بود ایجاد شده است. خمیر مایه "سیا" هم گرایش به حزب دموکرات دارد.»

بیگدلی افزود: «نکته عجیب دیگر این است که خاشقچی اینقدر اهمیت نداشت که محمد بن سلمان بخواهد خودش را گرفتار آن کند. پس ممکن است دسیسه‌هایی پشت ماجرا قرار داشته باشند. مقداری باید مسائل اطلاعاتی و امنیتی را در این موضوع مد نظر قرار داد.»

او درباره اینکه در صورت تنبیه عربستان از سوی غرب این کشور همانگونه که تهدید کرده عمل متقابل انجام خواهد داد؟، گفت: «عربستان توان تنبیه غرب را دارد. به خاطر اینکه آنقدر قرارداد‌های پروپیمان با آن‌ها امضا کرده است می‌تواند جلوی اجرای این قراداد‌ها را بگیرد. از طرف دیگر از ابزار نفت می‌تواند به صورت آنی استفاده کند. عربستان قرار داد ۱۱۰ میلیاردی دلاری خرید سلاح با آمریکا دارد.»

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی تاکید کرد: «عربستان از همان ابتدا به دنبال آن بود که غرب را آلوده سرمایه گذاری‌های خودش کند. تعداد بسیار زیادی از هتل‌های آمریکا توسط ثروتمندان وابسته به عربستان خریداری شده است. به این ترتیب عربستان دست خالی نیست و ابزار‌هایی دارد که می‌تواند آمریکا و اروپا را تحت فشار قرار دهد. همانگونه که اخیرا در رابطه با کانادا این کار را انجام داده است.»

 

امیر علی ابوالفتح تحلیلگر مسائل آمریکا نیز در گفتگو با فرارو درباره احتمال تنبیه عربستان سعودی توسط آمریکا گفت: «اگر بخواهیم دقیق پاسخ دهیم باید بگوییم کدام آمریکا؟ آمریکای ترامپ به عنوان یک شخصی حقیقی، ترامپ به عنوان رییس جمهور، آمریکای کاخ سفید، آمریکای کنگره، جمهوری خواهان، دموکرات ها، افکار عمومی و رسانه ها، شرکت‌های اقتصادی و... هر کدام از این‌ها به ماجرای خاشقچی واکنش‌های متفاوتی بروز خواهند داد.»

او افزود: «شخص دونالد ترامپ حتما علاقمند به ادامه همکاری مالی و تجاری با عرب‌های پولدار است، قاعدتا عربستان و آل سعود در راس آن‌ها قرار دارد. ضمن اینکه آقای ترامپ دغدغه روزنامه‌نگار‌ها را ندارد او بار‌ها روزنامه‌ای که خاشقچی برای آن کار می‌کرده(واشنگتن پست) را "فیک نیوز" و دشمن ملت" خوانده است. اما ترامپ به عنوان رییس جمهور آمریکا به دنبال برخورد با عربستان است. آنهم نه به دلیل اقدام عربستان در راستای سرکوب مخالفان و حذف آن‌ها، این دغدغه ترامپ نیست او می‌خواهد از این فرصت استفاده کند که عربستان را بیشتر از گذشته تحت فشار قرار دهد که پول‌های بیشتری به آمریکا پرداخت کند. او بار‌ها اعلام کرده که عربستان در ازای حفظ امنیتش باید پول‌های بیشتری به آمریکا بدهد.»

این تحلیلگر مسائل آمریکا ادامه داد: «اما فارغ از اینکه کاخ سفید یا قوه مجریه بخواهد چه کاری انجام دهد، طیف نخبگان سیاسی در ایالات متحده چه دموکرات وزچه جمهوری خواه نسبت به قدرتمند شدن عربستان احساس خطر می‌کنند. آمریکا حالا در یک پارادوکس قرار دارد چرا که در یک طرف برای مهار ایران و واگذاری نقش نیابتی به عربستان، دست سعودی‌ها را در امور منطقه، دربرخورد با ایران و قطر، نقش آفرینی در عراق، سوریه و یمن باز گذاشته است. اما در عین حال همین موضوع زنگ خطر را برای آمریکا به صدا در آورده است.»

 

او در ادامه توضیح داد: «نخبگان آمریکایی همیشه از قدرتمند شدن یک کشور در خاورمیانه احساس خطر کرده اند. حالا این کشور می‌تواند ایران عصر پهلوی، ایران انقلاب اسلامی، ترکیه اردوغان و یا عربستان آل سعود باشد. هر کشوری که ادعای رهبری در منطقه داشته باشد و یا تلاش کند از نظم مورد نظر آمریکا سرپیچی کند یا برای آن شرط و شروطی قائل شود مورد غضب و مقابله آمریکا قرار می‌گیرد. این موضوع هم ربطی به ترامپ ندارد در دوره اوباما هم وجود داشته است.»

به عقیده ابوالفتح "دولت و کنگره آمریکا حتما در موضوع خاشقچی با عربستان برخورد خواهد کرد، اما اینکه تصور کنیم تحریم‌هایی مثل تحریم ایران یا قطع صادرات سلاح به عربستان را اعمال کند، خیر اینگونه نخواهد بود. آمریکا می‌تواند قدرت مانور عربستان را کاهش دهد مثلا برنی سندرز گفته که ما می‌توانیم سعودی‌ها را تحت فشار قراردهیم که جنگ یمن را به پایان برسانند. تمام شدن جنگ یمن حتما به نفع عربستان نخواهد بود در موضوعات دیگر همچون مسائل اقتصادی، خروج سرمایه از عربستان، سقوط ارزش واحد پول این کشور و... این موارد احتمال زیاد از سوی رییس جمهور ترامپ، کاخ سفید، کنگره و افکار عمومی اعمال خواهد شد. فقط ممکن است کمپانی‌ها در این باره مقاومت کنند چرا که منافع اقتصادی کلانی در ادامه همکاری با عربستان دارند."

این کارشناس مسائل آمریکا در پاسخ به اینکه آیا عربستان می‌تواند در برابر تنبیه آمریکا واکنش تندی از خود نشان دهد، گفت: «مطالب منتشر شده در این باره موضع رسمی عربستان نیست، العربیه که وابسته به دولت عربستان است مطالبی در این باره منتشر کرده است، اما نمی‌توان گفت این موضع رسمی عربستان است. قدرت تاثیرگذاری عربستان زمانی بالاست که زیر چتر حمایتی آمریکا باشد. اما اگر آمریکا تصمیم به برخورد یا باج خواهی از عربستان کند می‌تواند به خوبی مقابله کند.»

او افزود: «آمریکا در ساختار قدرت عربستان کاملا نفوذ کرده است ضمن این که محمد بن سلمان دشمنان زیادی در داخل خاندان دارد، با این توضیح آمریکا احتمالا قابلیت آن را دارد که بتواند اقدامات احتمالی سعودی‌ها را خنثی کند و حتی به سمت حذف جریانی که قصد ایستادگی برابرش را دارد، حرکت کند. البته بسیار بعید است کار به آن مراحل برسد. احتمالا آمریکا یک گوشمالی مختصر به عربستان می‌دهد. باید در نظر داشت که سعودی‌ها پول خرج می‌کنند و با پول می‌شود خیلی کار‌ها کرد. البته اگر در شرایط کنونی عربستان اقدام تند و عصبی انجام دهد، خصوصا در حوزه نفت حتما ما با برخورد بسیار شدید آمریکا مواجه خواهد شد.»

ابوالفتح ادامه داد: «محافظه کاری سعودی اقتضا می‌کند وضعیت را مدیریت کنند، بیانیه وزارت خارجه عربستان هم نشان می‌دهد برخلاف ادعای رسانه‌ها عربستان به دنبال نوعی نرمش هستند، آمریکایی‌ها هم به دنبال تنبیه آنچنانی عربستان نیستند. ترامپ به دنبال کسب پول بیشتر از سعودی‌ها است و اگر موفق شود تمام این مسائل کنار گذاشته می‌شود. مشکل بزرگتر البته همچنان پابرجاست و آن این است که در آینده میان مدت آمریکا با عربستان رو به ظهور چاره‌ای جز تقابل نخواهد داشت همان طور که اخیرا با ترکیه اردوغان به مشکلاتی برخورده و تعدادی از وزرای کشوری که عضو ناتو است را تحریم کرده است.»