نرخ دلار گم‌شده است!

بازار ارز هفته گذشته، روز‌های پرالتهابی را پشت سر گذاشت؛ نرخ دلار از ۱۸ هزارتومان به حدود ۱۴ هزارتومان در بازار آزاد رسید و در بانک‌ها و صرافی حدود ۱۰ هزارتومان قیمت‌گذاری شد. حالا بعد از افت قیمت یک‌باره دلار بحث ماندگاری روند کاهشی نرخ ارز مطرح شده و گمانه‌زنی‌ها درباره نرخ ارز شدت گرفته است.

به گزارش شرق، معاون رئیس‌جمهور از رسیدن نرخ دلار به هفت‌هزارتومان خبر داده و کارشناسان معتقدند افزایش نرخ تا ۱۸ هزارتومان حباب بوده و منطبق با واقعیت‌های اقتصاد ایران نیست.

علی قنبری، کارشناس اقتصادی، طبق مدل اقتصادی «تورم داخلی، منهای تورم خارجی، ضربدر قیمت پایه» نرخ دلار را در محدوده هشت‌هزارتومان تا ۱۰ هزارتومان برآورد می‌کند و معتقد است سیاست بانک مرکزی و دولت برای سامان‌دهی بازار ارز باید به سمت این نرخ حرکت کند.

برآورد‌های ارزی از زبان معاون رئیس‌جمهور
از ابتدای هفته گذشته نرخ دلار روند کاهشی آغاز کرد. کارشناسان معتقدند دلایلی از جمله حکم دادگاه لاهه به نفع ایران درخصوص خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، احتمال تصویب لایحه FATF (مبارزه با پول‌شویی) در مجلس، توافقات مثبت ایران با اروپا برای تسهیل در تجارت با ایران، افزایش اختیارات بانک مرکزی به‌منظور مدیریت بازار ارز که با تزریق ارز به بازار در روز‌های اخیر مواجه شد، منجر به ایجاد شوک و جو روانی در بازار شد و مردم نیز به‌دلیل ترس از ضرر‌های بیشتر از خرید ارز ممانعت کردند و اقدام به فروش ارز نیز کردند که همین عامل به کاهش قیمت و نزدیک‌شدن به قیمت واقعی آن که حدود هشت تا ۱۰ هزار تومان است، کمک کرد.

بعد از کاهش یک‌باره نرخ ارز امید‌هایی مبنی‌بر تثبیت نرخ ارز در کانال‌های زیر ۱۰ هزارتومان شکل گرفت و برخی مقامات مسئول نیز خبر از اراده دولت مبنی‌بر کاهش نرخ ارز می‌دهند. معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان امور اداری و استخدامی، گفته است: «از بحران تغییرات قیمت ارز در حال عبور هستیم و برآورد‌ها نشان می‌دهد که قیمت ارز باید زیر هفت‌هزار تومان قرار بگیرد».

به گفته جمشید انصاری، در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ رشد اقتصادی منفی را تجربه کردیم و در شهریور ۱۳۹۲، هم‌زمان با ر‌وی‌کارآمدن دولت حسن روحانی، نرخ تورم به ۳۲ درصد رسید. در واقع آثار منفی‌بودن رشد اقتصادی بر تورم تأثیر گذاشت.

او اضافه کرده است: ایران در سال گذشته ۴۶ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داشت که معادل آن کالا به کشور وارد شده که بخشی از آن شامل خوراک دام، مواد پروتئینی، لبنیات و دارو است. در همین راستا در دولت یک ستاد مقابله با تحریم با برنامه‌ریزی متقابل تدوین شده است. به مردم اطمینان داده شده که در تأمین کالا‌های اساسی هیچ مشکلی نداریم و مردم نباید هیچ‌گونه نگرانی در این زمینه داشته باشند. امسال ذخایر اساسی مانند تأمین گندم با همت کشاورزان نزدیک به ۱۰ میلیون تن در کشور تولید شده و مشکل خاصی در تأمین خوراک دام مورد نیاز در تولید مواد پروتئینی و دامداری نداریم. شرکت‌های بزرگ و خصوصی باید در استفاده ارز در منابع ملی بیش از منابع شخصی خود توجه داشته باشند.

سیگنال‌های اعلام نرخ ارز از سوی مسئولان
معاون رئیس‌جمهوری از برآورد‌هایی مبنی‌بر پایین‌آمدن نرخ دلار به حدود هفت‌هزارتومان خبر داده است، اما آیا رسیدن به این نرخ و تثبیت آن در شرایط فعلی ممکن است؟ بهمن آرمان، کارشناس اقتصادی، در گفتگو با «شرق» در‌این‌باره توضیح داد: تعیین نرخ ارز یا نرخ برابری ارز‌ها در جهان امروز کار بسیار پیچیده‌ای است، اما در ایران این مسئله به یکی از مسائلی تبدیل شده که با رویکرد‌های صرفا عامیانه از آن صحبت می‌شود.

فردی که خود را اقتصاددان می‌داند چندی پیش، پیش‌بینی کرده بود قیمت دلار در بازار ایران به ۴۰ هزارتومان هم برسد که یکی‌دیگر از اقتصاددانان در اعتراض به چنین مطلبی عنوان کرد: «شما اقتصاددان هستید یا رمال؟» امروز هم در صفحات تلگرامی اظهارنظر‌هایی از سوی همان اقتصاددانان مطرح می‌شود که دلار پنج‌هزارتومانی در راه است. این مجموعه مطالبی است که بدون پایه و اساس علمی عنوان می‌شود، در‌حالی‌که اگر از رئیس بانک مرکزی آمریکا یعنی فدرال رزرو یا کریستین لاگارد، رئیس صندوق بین‌المللی پولی، چنین پرسشی مطرح شود آن‌ها پاسخی نمی‌دهند.

واقعیت این است که نرخ برابری ارز‌ها در بسیاری موارد بیشتر سیاسی است تا اقتصادی؛ برای مثال اقتصاد آمریکا امروز با کاهش نسبی نرخ بی‌کاری همراه شده و رشد اقتصادی آن در نرخ‌های معقولی است و در همین فاصله فدرال رزرو تصمیم گرفته است، نرخ بهره را افزایش دهد. همه این عواملی حاکی از این است که ارزش دلار در بازار‌های جهانی باید افزایش پیدا کند، اما مشاهده می‌کنیم که دولت آمریکا تصمیم دارد نرخ برابری دلار را پایین نگه دارد، زیرا دونالد ترامپ اعلام کرده بود: «اول آمریکا». به همین دلیل است که ما مشاهده می‌کنیم که نرخ برابری دلار در مقابل سایر ارز‌ها و به‌ویژه یورو تغییر چندانی نکرده است، زیرا دلار ارزان صادرات آمریکا را افزایش می‌دهد و با کاهش واردات ایجاد اشتغال می‌کند.

او اضافه کرد: در مورد ایران هم چنین مسئله‌ای صادق است. آنچه در ایران اتفاق افتاد، تضعیف شدید پول ملی است که پدیده‌ای بدون پیشینه است؛ یعنی تا به حال سابقه نداشته است که در مدت کوتاهی نرخ ارز کشوری به این صورت ارزش خود را از دست بدهد، البته درمورد روسیه این اتفاق افتاد و بعد از اشغال شبه‌جزیره کریمه اعمال تحریم‌ها علیه این کشور ارزش روبل تا ۵۰ درصد هم کاهش پیدا کرده و هنوز روسیه نتوانسته از پیامد‌های تحریم غرب علیه اقتصاد خود بیرون بیاید، اما در ایران ما با کاهش شدیدتر از آنچه درمورد روبل روسیه اتفاق افتاد، روبه‌رو شدیم. این مسئله‌ای غیرعادی است. دلار سه‌هزارو ۸۰۰ تومانی نمایانگر واقعیت‌های اقتصاد ایران نبود.

نرخ چهارهزارو ۲۰۰ تومان هم بازتاب‌دهنده واقعیت ایران نیست اگر نرخ دلار را در حد قیمت واقعی‌تر به شرایط و ساختار اقتصادی ایران درنظر گرفته بودند شاید ما شاهد یک فاصله دو تا سه‌هزارتومانی بین دلار دولتی و آزاد بودیم. بنابراین امروز باید به دنبال تطبیق نرخ دلار با واقعیت‌های اقتصاد ایران باشیم.

نرخ دلار واقعی ۸ تا ۱۰ هزارتومان
دکتر علی قنبری، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، نیز پیش‌بینی می‌کند اگر مداخله بانک مرکزی در بازار ارز آزاد ادامه داشته باشد، می‌توانیم به پایین‌آمدن نرخ دلار امیدوار باشیم. او عنوان کرد: بحث ارز تابع عوامل مختلف است. مشخصا مداخله عوامل اقتصادی در این وضعیت قابل مشاهده است و مجموعه‌ای از عوامل غیراقتصادی نیز اثرگذار است. باید بپذیریم که در ماه‌های اخیر افزایش نرخ ارز در کانال‌های بالای ۱۲ هزارتومان تا حد زیادی دلیل اقتصادی نداشت و حباب را در آن مشاهده می‌کردیم و به همین دلیل هم کاهش یک‌باره نرخ دلار هیچ توجیه اقتصادی نداشت؛ هرچند مداخله بانک مرکزی هم بیشتر اثرات روانی داشت.

نرخ دلار اکنون روی ۱۰ تا ۱۲ هزارتومان است، اما توجیه نرخ دلار باتوجه به تعیین قیمت دلار که حاصل از «تورم خارجی، منهای تورم داخلی، ضربدر قیمت پایه داخلی» است، با این اعداد همخوان نیست. برمبنای این فرمول نرخ دلار باید در محدوده هشت هزارتومان باشد. هر آنچه بیشتر از این باشد تحت‌تأثیر عوامل بیرونی است.

فشار‌های آمریکا و تهدید‌های ترامپ مبنی بر نزدیک‌کردن صادرات نفت ایران به صفر، مؤثر بوده و فشار غیراقتصادی را بر نرخ ارز وارد کرده و اجازه نمی‌دهد که نرخ دلار به هشت‌هزار تومان برسد. اگر بانک مرکزی اقداماتی را انجام دهد تا بتواند با جلب اطمینان ارز‌های مردم را در سپرده ارزی جذب کند، می‌توان انتظار داشت قیمت دلار بین هشت تا ۱۰ هزارتومان تثبیت شود.