انتقاد‌های تند و تیز نعمت‌زاده از دولت

 

ماهنامه اقتصادی و اجتماعی "کارخانه‌دار" در شماره نخست خود گفتگویی با محمدرضا نعمت زاده منتشر کرده که در ادامه می‌خوانیم: با مهندس محمد‌رضا نعمت‌زاده قرار بود درباره مناسبات دولت و بخش خصوصی در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب گفتگو کنیم. این بحث، از بررسی الگو‌ها توسعه در کشور‌های تازه صنعتی شده شرق آسیا شروع شد و نهایتا به روابط فعلی دولت ایران با صاحبان صنایع و بازرگانان بویژه بر سر سیاست‌های ارزی و وارداتی اخیر کشیده شد.

 

حرف اصلی این وزیر سابق صنعت، معدن و تجارت این بود که افشاگری‌های رسانه‌ای اخیر به تخفیف موقعیت بخش خصوصی و نهایتا فرار سرمایه‌ها منجر خواهد شد.

 

باید اعتراف کنم که با سلوک نعمت‌زاده وزیر، هیچ وقت راحت نبودم، اما کسی که برای این مصاحبه بیش از یک ساعت در کنار ما نشست، حرف زد، خوش اخلاقی کرد و خندید، شخصیت دیگری بود. همه این‌ها ناشی از کاهش فشار مسئولیت‌هایی است که سال‌ها بر عهده داشته است. با این همه، به گمانم یک چیز نعمت‌زاده مثل سابق است؛ دغدغه خوش‌نامی و بدنامی ندارد. به همین دلیل، خیلی مایل به حرف زدن درباره اخبار مربوط به خودش نیست. با تشکر از ایشان، این مصاحبه را پی می‌گیریم:

اصول حمایت از بخش خصوصی، پایمال شده است!
در شروع مصاحبه برای آقای نعمت‌زاده توضیح دادیم که یکی از اهداف نشریه شناخت عوامل و موانع توسعه صنعتی از منظر رابطه دولت و بخش خصوصی است و از ایشان پرسیدیم که اگر بخواهیم به شرایط امروز متمرکز شویم، چالش اصلی این رابطه را در کجا می‌بینید؟ وی می‌گوید: «مشکل اصلی در دولتی کردن و دولتی دیدن همه چیز است. دولتی کردن هر چیز باعث گرفتار کردن و بیچاره‌کردن صادرکننده و واردکننده در استراتژی‌های غلط دولتی می‌شود. دولت باید کمک کند تا بخش خصوصی خودش را تقویت کند. از آن طرف بخش خصوصی هم باید خودش را تقویت کند تا عقب نماند. به هرحال دولت و بخش خصوصی باید قبل از هر اقدامی اهداف خودشان را برای هم توضیح بدهند. در کشور ما نیز متاسفانه به دلیل شرایط خارجی مثل جنگ و تحریم و به خاطر حفظ کیان کشور، گارد‌هایی گرفته‌ایم که اصول حمایت از بخش خصوصی پایمال شده است».

در ۵ ماه گذشته، بخشنامه‌های ارزی ۶ بار تغییر کرده است!
وزیر سابق صنعت، معدن و تجارت، یکی از مهمترین آسیب‌های فعلی در مناسبات دولت و بخش خصوصی را از ناحیه تغییر مداوم مقررات و تصمیمات دولتی می‌داند و با اشاره به سیاست‌های ارزی دولت در سال جدید گفت: «مجله شما تازه کار است و من قصد ندارم حرف‌های تند بزنم، اما اجازه بدهید در اینجا یک حرف تلخی بزنم. ما مرتب شعار ثبات اقتصادی می‌دهیم ولی مطابق آن چیزی که همکاران من از سایت‌ها استخراج کرده‌اند، بخشنامه‌های مربوط به ارز، طی ۵ ماه گذشته ۵ تا ۶ بار تغییر کرده است! تبدیل ریال به پول خارجی یکی از شاخص‌های اصلی در تجارت است. وقتی شما این حجم از تغییر در تصمیم‌گیری دارید از صنعتگر و بازرگان چه انتظاری دارید؟ من نمی‌خواهم نقد دولت بکنم، اما نقد اقتصادی که می‌شود کرد. حالا به فرض که ترامپ دیوانه یک حرفی زد ما چرا دستپاچه شدیم؟ تازه او ۱۸۰ روز فرصت داد، ولی ما از همان روز اول شروع کردیم و ترمز بخش خصوصی را شدیدا کشیدیم!».

وی در پاسخ به این سوال که برخی می‌گویند سرمایه داران در شرایط تحریم باید رفتار اقتصادی دیگری نشان دهند، تاکید می‌کند که: «بخش خصوصی بصورت طبیعی به دنبال سود است. در حال چرتکه انداختن است. اگر سود در سکه خریدن، یا در کسب و کار و صادرات و واردات و یا سرمایه‌گذاری و جلب شریک خارجی و یا انتقال سرمایه به خارج باشد، همان کار را می‌کند. اینکه هر روز هر مامور دولتی با بخش خصوصی یک برخوردی داشته باشد، مامور دارایی بگوید پدر سوخته چرا پول در آوردی؟ من میام ازت می‌گیریم و یا بیمه بدتر از این بگوید، تا یکجایی کار دوام می‌آورد و بعد منجر به ورشکستکی می‌شود. بعد می‌گویند چرا نقدینگی سرگردان است و به بخش تولید نمی‌رود؟ چون مسیر تولید با مقررات اضافی مسدود شده است».

تک نرخی شدن ارز را از مغزمان بیرون کنیم!
مشاور عالی وزیر نفت با اشاره به سیاست تک نرخی شدن ارز که از فروردین امسال از سوی دولت اعلام شده است، اظهار داشت: «من به تک نرخی شدن ارز اعتقاد دارم، اما در شرایط فعلی با این تهدید‌هایی که مرتب متوجه کشور است بهتر است تا چند سالی تک نرخی شدن ارز را از مغزمان بیرون کنیم. چون در شرایط عادی اگر عرضه و تقاضا بالانس شود خود به خود تک نرخی شدن ارز حاصل خواهد شد. اما در شرایط فعلی بویژه با تحریم‌ها این امر ممکن نیست».

وی درباره نحوه همکاری دولت و بخش خصوصی در دوره تحریم و فشار‌های اقتصادی می‌گوید: «در دوره جنگ، ما از تجار و صنعتگران بخش خصوصی مثل مرحوم عالی نسب برای سهمیه‌بندی کالا‌ها استفاده کردیم. به خاطر همین آن سهمیه‌بندی ۸ سال جواب داد. ولی با این سر و صدایی که ما اخیرا راه انداختیم سبب دوری بخش خصوصی می‌شود. سرمایه بخش خصوصی یا می‌رود زیر لحاف و تشک و یا می‌رود به سمت سکه و طلا و ملک و یک عده هم با پول‌ها از کشور خارج می‌شوند».‌

نمی‌شود که یک روز بگوییم ثبت سفارش کنید، یک روز بگوییم متوقف کنید!
از این مسئول پرسابقه جمهوری اسلامی می‌پرسیم اگر شما بودید، با توجه به تهدید ترامپ و آشفتگی‌های ارزی، چه می‌کردید؟ پاسخ می‌دهد: «اگر من بودم همان روال که داشتیم را ادامه می‌دادم. یعنی ارز ۲۵۰۰ به تدریج شده بود ۳۸۰۰ و بعد به تدریج می‌رسید به ۴۲۰۰ تومان. ارز آزاد هم کار خودش را می‌کرد. بالاخره عرضه و تقاضا بود. دخالتی هم نمی‌کردم. حالا به فرض که ۱۰۰ تومان اینور و آنور می‌شد. بعد می‌نشستم برای ۱۸۰ روز باقی‌مانده تا اجرایی شدن تحریم‌ها یک دیپلماسی سیاسی و اقتصادی تدوین می‌کردم. نمونه همان کاری که در اول انقلاب ظرف ۳ تا ۴ ماه در بسیج اقتصادی کردیم. اینکه یه روز بگوییم ارز ۴۲۰۰ است که همه بروند ماشین ثبت سفارش بکنند، بعد یک روز دیگر که ببینیم همه چیز دارد از دست می‌رود بگوییم همه چیز متوقف شود. خوب این هم یک موج ایجاد می‌کند روی قیمت خودرو تاثیر می‌گذارد و یک چیزایی در داخل به هم می‌ریزد».

راه برخورد با تخلفات ارزی، مصاحبه با رسانه‌ها نیست!
نعمت‌زاده با انتقاد از افشاگری‌های اخیر درباره واردکنندگان کالا با ارز دولتی می‌گوید: «اشکال اصلی از تغییر مداوم سیاست‌هاست. خوب شما همه را آزاد می‌گذارید که بروید با ارز ۴۲۰۰ تومانی هرچی می‌خواهید وارد کنید! حالا یک بازرگانی که پولی در اختیار دارد و می‌داند که ارز به این قیمت نخواهد ماند، می‌رود ثبت سفارش می‌کند. بعد شما می‌آیید ثبت سفارش اور را باطل می‌کنید. با این وضع فکر می‌کنید کسی دیگر به ثبت سفارش‌های ما اعتماد خواهد کرد؟! این خراب کردن و فاسد کردن مردم ناشی از تصمیمات و سیاست‌های خود ماست. وگرنه اگر اعلام شود که ما یک مقررات ارزی داریم و تا ۵ یا ۲۰ سال دیگر تغییر نخواهد کرد، مسلما واردکننده هم تکلیفش روشن خواهد بود و مرتکب این اشتباهات نخواهد شد».

وی با انتقاد از نحوه برخورد با این نوع تخلفات می‌افزاید: «حتی اگر مطمئن بودیم که مثلا کسی جنسی را احتکار و انبار کرده است بهتر بود او را یواشکی صدا می‌زدیم و می‌گفتیم که به مصلحت توست که از این کار دست برداری. نه نیازی به مصاحبه کردن است و نه نیازی به پلیس فرستادن. ما در همین ۴ سال گذشته در همین زمینه خیلی کار‌های بزرگی کردیم و صدایش را در نیاوردیم. خیلی‌ها می‌گفتند چرا نمی‌گویی؟ من اعتقاد داشتم که اعلام این موارد ممکن است به فرار سرمایه منجر شود. به هرحال ما باید مقررات را با طبع سالم مردم وفق دهیم وگرنه نمی‌شود که برای هر پیمانکار و صنعتگری یک پلیس گذاشت. تازه همان پلیس هم بعد از مدتی خودش قاطی همان‌ها خواهد شد».

درباره نحوه برخورد با بازرگانان، به رئیس جمهور نامه نوشتم
وزیر سابق صنعت در ادامه این گفتگو از ارسال یادداشتی به رئیس جمهور درباره اتفاقات اقتصادی اخیر کشور خبر داد و اظهار داشت: «من در رسانه‌ها خواندم که ممکن است بریزند و انبار‌هایی که جنس احتکار کرده‌اند را تخلیه کنند؛ بنابراین طی یادداشتی به رئیس جمهور عرض کردم که مبادا چنین اتفاقی بیفتد! این کار سم است. به فرض که ده انبار احتکار کرده باشد، با جو روانی ایجاد شده مسلما نگهداری سایر کالا‌های مورد نیاز و مصرف مردم با مشکل مواجه خواهد شد. در این نامه همچنین یادآوری کردم که تا وقتی تهدید‌های ترامپ وجود دارد و تا وقتی که روابط بانکی ما عادی نیست به دنبال ارز تک نرخی نباشید. اجازه بدهید وقتی بازار آزاد شد چنین کنید. محتوای کلی نامه این بود که به بخش خصوصی باید اعتماد کرد».

بخش خصوصی توی این شرایط، چرا ساکت است!
مسلما جوسازی‌ها علیه بازرگانان و صاحبان صنایع به موقعیت اجتماعی آنان و بازار کسب و کار کشور آسیب خواهد زد. از نعمت‌زاده می‌پرسیم آیا حملات اخیر در رسانه‌ها و فضای مجازی به بخش خصوصی را هدفمند و سازمان یافته می‌داند. وی منکر این قضیه است و اعتقاد دارد که بسیاری از این مباحث ناشی از جهل به مکانیزم اقتصاد و بازار‌های مالی و تجاری است». در نهایت به عنوان آخرین سوال از این مدیر پرسابقه کشور می‌خواهیم که اگر در این شرایط برای بخش خصوصی توصیه‌ای دارد بیان نماید. او می‌گوید: «اخیرا هم که من را به اتاق بازرگانی دعوت کردند انتقادی به بخش خصوصی داشتم که الان هم دارم. اینکه بخش خصوصی در اتاق بازرگانی چرا اینقدر ساکت است؟ باید به زور هم که شده بروند و بشینند و از مقامات تصمیم‌گیر وقت بگیرند و حرف خودشان را بزنند. شکایت و گلایه نکنند! بلکه با کمک اندیشمندان طرح‌ها و پیشنهاد‌هایی را برای وضعیت امروز اقتصاد، تهیه کنند و به دولت ارائه دهند».