جدال بر سر حقابه‌ها در جنوب

يك نفر از روستاييان ساكن در حوزه پاسگاه انتظامي «كمارج» در جريان اقدام نيروي انتظامي براي جمع‌آوري پمپ‌هاي غيرمجاز رودخانه شاپور، در روز پنجشنبه كشته شد.

به گزارش شرق، اين رودخانه علاوه بر تأمين آب مورد نياز كشاورزان كازرون، آب شرب سه شهر استان بوشهر يعني دشتستان، دالكي و برازجان را هم تأمين مي‌كند. در يك سال گذشته با ورود پمپ‌هاي غيرمجاز به اين رودخانه، تأمين آب شرب مردم اين شهرها با مشكل مواجه شده است.

به همين دليل بنا بر گفته ميثم جعفرزاده، مدير كل دفتر مديريت بحران و پدافند غيرعامل وزارت نيرو، تانكرهاي سيار به اين سه شهر، در 24 ساعت آينده اعزام خواهند شد. كاهش ميزان بارش‌ها و ايجاد محدوديت جدي در منابع آب، شرايط را براي مديريت اين منابع روز به روز دشوارتر مي‌كند.

عدم تأمين حقابه‌هاي عرفي و قانوني كشاورزان و تداوم خشك‌سالي‌ها، با افزايش ميزان نارضايتي در مردمي كه معيشت آنها به مخاطره افتاده، تأمين آب شرب را هم با مشكلات جدي و عديده مواجه كرده است. درگيري‌هاي روز پنجشنبه كازرون كه يك كشته در ميان كشاورزان كازروني بر جاي گذاشت، حاصل بي‌نظمي و شلختگي در برنامه‌ريزي براي منابع آب است.

كشاورزاني كه بعد از شكست هيدرولوژيكي سال 76 به دليل كاهش ميزان بارش‌ها، معيشتشان با مخاطره جدي مواجه شده است، تاب فشارهاي جديدتر را ندارند. مسئولان شغل جايگزين به آنها معرفي نمي‌كنند. وزارت جهاد كشاورزي براي شرايط جديد الگوي كشت و برنامه خاصي ندارد و گروهي روي دست كشور مانده‌اند كه چون پيشه كشاورزي دارند و حرفه ديگري بلد نيستند، نه راه پس دارند و نه راه پيش. زمين‌هاي بدون آب كشاورزان به اراضي لم‌يزرع تبديل شده و نارضايتي از شرايط، روزبه‌روز در قشر روستايي در حال تقويت‌شدن است.

آن‌طور كه ايرنا به نقل از سرهنگ محمد عبادي‌نژاد، فرمانده نيروي انتظامي شهرستان كازرون گزارش كرده، روز پنجشنبه مأموران پاسگاه انتظامي «كمارج» براي اجراي حكم قضائي مبني بر جمع‌آوري پمپ‌هاي غيرمجاز آب به يكي از روستاهاي واقع در حوزه اين پاسگاه مراجعه مي‌كنند اما در زمان اجراي حكم، با مقاومت روستاييان مواجه مي‌شوند.

در گزارش ايرنا ذكر شده كه روستاييان با سنگ‌پراني مانع اجراي حكم جمع‌آوري پمپ‌هاي آب مي‌شوند و مأموران نيروي انتظامي براي متفرق‌كردن آنها اقدام به تيراندازي با سلاح ساچمه‌زني مي‎كنند. در اين ميان گلوله به يكي از روستاييان برخورد مي‌كند و مصدوم بعد از انتقال به بيمارستان جان مي‌سپارد. برخي مأموران نيروي انتظامي نيز از ناحيه سر و چشم دچار آسيب‌ديدگي مي‌شوند.

خطر براي تأمين آب شرب بيش از 120 هزار نفر
ميثم جعفرزاده، مدير كل دفتر مديريت بحران و پدافند غيرعامل وزارت نيرو در گفت‌وگو با «شرق» عنوان مي‌كند: رودخانه شاپور كه از چشمه ساسان سرچشمه مي‌گيرد، بعد از گذشتن از كازرون، وارد استان بوشهر شده و بخشي از آب شرب شهرستان دشتستان، برازجان و دالكي را تأمين مي‌كند. 120 هزار نفر در برازجان، هفت هزار نفر در دالكي و 11 هزار نفر در وحدتيه (مركز شهرستان دشتستان) ساكن هستند.

او ادامه مي‌دهد: هرساله به دليل خشك‌سالي، دبي آب رودخانه تغيير مي‌كند. در كازرون از آب رودخانه براي كشاورزي و در بوشهر براي تأمين نيازهاي شرب استفاده مي‌شود اما براي اينكه نيازهاي شرب استان بوشهر تأمين شود، بايد آب رودخانه با دبي حدود 400 ليتر در ثانيه وارد استان بوشهر شود.

به گفته جعفرزاده در يك سال گذشته، كشاورزان كازروني با استفاده از پمپ‌هاي غيرمجاز، آب رودخانه را برداشت مي‌كنند تا جايي كه اين روزها دبي رودخانه در زمان ورود به بوشهر، به 190 ليتر در ثانيه كاهش يافته است. آن‌طور كه او مي‌گويد: در يك سال گذشته 60 تا 70 پمپ غيرمجاز توسط كشاورزان كازروني روي رودخانه شاپور مستقر شده در حالي كه پيش از اين، چنين حجم برداشت آبي در منطقه رخ نمي‌داده است.

كشاورزان صرفا از طريق گذاشتن سنگ، 20 تا 40 ليتر بر ثانيه از آب رودخانه را به صورت غيرمجاز براي مصارف باغات منحرف مي‌كردند اما پمپ‌هاي غيرمجاز به‌شدت برداشت آب از رودخانه را افزايش داده است. مدير كل دفتر مديريت بحران و پدافند غيرعامل وزارت نيرو با اشاره به ورود استانداري فارس و استانداري بوشهر به مسئله برداشت غيرمجاز از آب رودخانه شاپور، تأمين نياز آب شرب مردم را يكي از اولويت‌هاي اصلي وزارت نيرو معرفي مي‌كند.

به گفته او در حال حاضر دوسوم از آب موردنياز سه شهر استان بوشهر از طريق رودخانه شاپور و يك‌سوم بقيه، از چاه‌ها و منابع آب زيرزميني تأمين مي‌شود. در نتيجه كاهش آورد رودخانه، آب سيستم لوله‌‌كشي منازل اين سه شهر استان بوشهر قطع نشده اما كيفيت آب شرب آنها كاهش يافته است. به همين دليل، 35 دستگاه تانكر آبرساني از استان‌هاي معين و استان بوشهر تا 24 ساعت آينده به شهرهاي برازجان، دالكي و دشتستان ارسال خواهد شد.

جعفرزاده از عدم توفيق نيروي انتظامي براي جمع‌آوري پمپ‌هاي غيرمجاز از رودخانه شاپور خبر مي‌دهد و بيان مي‌كند: اگر برداشت از رودخانه به همين منوال ادامه يابد، تا يك‌ماه‌ونيم آينده آبرساني سيار به سه شهر استان بوشهر ادامه مي‌يابد.

كنترل برداشت از رودخانه شاپور
اگرچه بر اساس آمارهاي وزارت نيرو بخش كشاورزي 92 درصد آب تجديدشونده كشور را مصرف مي‌كند و سهم شرب و صنعت به ظاهر بسيار ناچيز است اما معلوم نيست چرا تنش‌هاي تأمين آب شرب از محل حقابه كشاورزي در كشور رو به افزايش است. تصميم‌سازان به‌راحتي بدون اطلاع كشاورزان و در بي‌تفاوتي وزارت جهاد كشاورزي، حقابه كشاورزان را قطع مي‌كنند. به همين دليل كسب درآمد از محل كشاورزي براي مردم هر روز سخت‌تر از ديروز مي‌شود.

آن‌طور كه مسعود زواره كارشناس گروه آب سطحي دفتر تأسيسات توزيع و انتقال آب شركت مديريت منابع آب ايران مي‌گويد: شركت مديريت منابع آب ايران در‌صد كنترل دقيق‌تر آب انتقالي به بوشهر و تعيين دقيق حقابه‌هاي مردم كازرون، همچنين كنترل دقيق‌تر برداشت از رودخانه شاپور است.

او ادامه مي‌دهد: براي تعيين دقيق‌تر ميزان بهره‌برداري از چاه‌هاي آهكي سربالش نيز احتمالا اقداماتي انجام خواهد شد. به گفته زواره كاهش منابع آب منطقه ممكن است باعث كاهش حقابه كشاورزان شود و در دراز مدت بهترين راه تأمين بخشي از آب شرب مردم بوشهر، استفاده از آب‌شيرين‌كن‌ها است.

او مي‌گويد: تأمين حقابه جزء حقوق مردم به حساب مي‌آيد. اگرچه بين نيازهاي كشاورزي و شرب قاعدتا تأمين آب شرب اولويت دارد و حكمراني دولت اين اجازه را مي‌دهد كه در شرايط حاد، حقابه كشاورزي براي تأمين آب شرب محدود شود اما در عمل وقتي بخواهيم مردم را از منافع مادي محروم كنيم، قاعدتا مسائل اجتماعي هم پيش مي‌آيد كه بايد با همدلي و ازخودگذشتگي از چالش‌هاي پيش‌رو عبور كنيم.