ماه رمضان و معنای زندگی

ایکنا نوشت:

حجت الاسلام محمد جعفری، قائم مقام رئیس گروه کلام و فلسفه دین موسسه پژوهشی امام خمینی(ره) و مدیر گروه فلسفه دینی مجمع عالی حکمت اسلامی در پاسخ به این پرسش که ماه رمضان چه نسبتی با مباحث وجودی انسان دارد، گفت: اگر بخواهیم رمضان را در نسبت با مباحث وجودی انسان و اقتضائات مدرن ببینیم، با این نگاه این ماه بسیار می‌تواند انسان را از زندگی مادی جدا کرده و به نحوی او را به برخی تعلقات وجودی خودش برساند. فارغ از بحث خدا و انگیزه‌های اخروی و تقوا که در جای خود روشن است، با نگاه خاص انسان مدرن، معنای زندگی که موضوعیت بسیاری برای انسان دارد، در راستای اقتضائات این ماه می‌تواند حل شود. جدا شدن از زندگی مادی با امساکات و چارچوب‌های خاصی که در این زمان وجود دارد، می‌تواند بسیار موثر باشد تا انسان را نسبت به تعلقات فرامادی، روح، فکری و قلبی متوجه کند و آن انگیزه‌ها را در وجود انسان تقویت کند و از این منظر ماه رمضان فضای دغدغه‌های و خواست‌های انسان مدرن را تامین می‌کند.

وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه انسان جدید بحران تنهایی دارد، او از دیگران جدا شده و مخاطبی حقیقی ندارد، ماه رمضان چه نقشی در حل این مسئله می‌تواند داشته باشد؟ گفت: نسبت به بحث تنهایی و بیماری‌های روحی و روانی که رنج‌های ذهنی تعبیر می‌شود که اضطراب و افسردگی‌ها را در بر می‌گردد که در زندگی انسان جدید بیشتر دیده می‌شود، در این زمینه هم با نگاه سکولار و اعم از نگاه دینی می‌توان بررسی کرد.

جعفری تصریح کرد: از نگاه دینی وقتی شخص روزه‌دار با ایمان و اعتقاد قلبی که به خدا دارد و تمام تکالیف شرعی‌اش را در راستای سعادت و رضای معبود و معشوق خود ورود به ماه رمضان و میهمانی الهی اوج تعلق روحی انسان اینجا آشکار می‌شود و او با عمل به تکالیف ماه رمضان بر تنهایی خود غلبه می‌کند و این از آن روست که انسان به خواسته معبود و معشوق خود عمل می‌کند و با او انس می‌گیرد.

وی افزود: خارج از نگاه دینی، در معنویت‌های جدید ما کمتر معنویتی را داریم که به جنبه‌های روحی ارزش قائل نباشد. البته معنویت‌های لذت‌گرا هم هستند که معنویت را هم در راستا و چارچوب لذت‎‌های مادی تعریف می‌کنند، اما در اکثریت معنویت‌ها، تقویت جنبه‌های روحی مطمح نظر است. با پذیرش این اصل، فرا رفتن از مادیات مهم است. در تکالیف ماه رمضان و به نحوی با امساکات، دوری از غرایز مادی و ... روح انسان تقویت می‌شود و انسان با ریاضت‌های استاندارد و معتدل، روح خود را تقویت کرده و این باعث می‌شود که انسان اعتلا یافته و بر اضطرابات، استراس‌ها و حتی رنج تنهایی‌ها غلبه کند.

قائم مقام رئیس گروه کلام و فلسفه دین موسسه پژوهشی امام خمینی (ره) با بیان اینکه وقتی روح انسان رشد بیابد بسیاری از رنج‌های روحی و ذهنی برطرف می‌شود، گفت: این چیزی است که بسیاری از روان‌شناسان معنویت هم به آن تاکید می‌کنند و در مباحث روان‌شناسی دین و معنویت هم کاملا با نگاه غیر دینی اثبات شده است و اعتلا روحی و تقویت جنبه‌های ذهنی و درونی در پیروزی بر رنج‌های درونی مهم است و به سلامت روحی و بهداشت روانی نزدیک می‌شود.

وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه ماه رمضان ماه قرآن خوانده شده و قرآن متن محوری اسلامی است، چه نسبتی به قرآن در این ماه می‌توان برقرار کرد؟ گفت: این سوال را با استفاده از آیه ۱۸۵ سوره بقره می‌توان پاسخ داد. خداوند در این آیه «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ؛ ماه رمضان [همان ماه]است که در آن قرآن فرو فرستاده شده است [کتابى]که مردم را راهبر و [متضمن]دلایل آشکار هدایت و [میزان]تشخیص حق از باطل است» به همین نکته توجه کرده است. مهم‌ترین ویژگی ماه رمضان در این آیه نزول قرآن تعبیر می‌شود و ماه رمضان را وقتی خداوند می‌خواهد معرفی کند می‌گوید که ماه رمضانی که قرآن در آن نازل شده و این نشان می‌دهد که اهمیت ماه رمضان در چه چیزی ریشه دارد.

قائم مقام رئیس گروه کلام و فلسفه دین موسسه پژوهشی امام خمینی (ره) تصریح کرد: نزول قرآن به عنوان مهم‌ترین ویژگی ماه رمضان ذکر شده است و این نشان از اهمیت آن دارد و در ادامه آیه ما می‌بینیم که نقش قرآن هدایتی است و این کتاب ما را به بهترین راه فرامی‌خواند در این صورت اگر قرآن با این ویژگی باعث عظمت ماه رمضان است، اکتفا به صرف قرائت قرآن کافی نیست. درست است که تاکید بر قرائت قرآن شده است و هر یک آیه قرآن معادل است با یک دور قرائت قرآن، صرفا قرائت مقدمه است برای اینکه تدبر و تامل بیشتری در قرآن شود و از این معارف هدایتی بهره بیشتری بشود، از این رو جا دارد که در ماه مبارک رمضان مهم‌ترین موهبت و نعمت این سفره که قرآن است را قدر بدانیم و با خواندن آن باید تلاش کرد که به باطن و معارف کتاب الله و روح هدایتی آن نزدیک شد.

جعفری در پایان گفت: کسانی که با قرآن آشنا بوده و با آن انس دارند در حین قرائت قرآن عمق معارف توجه دارند و کسانی که چنین انسی ندارند، باید به ترجمه آیات هم توجه کنند و برخی از آیات را بیشتر مورد تامل قرار داده و به تفاسیر نیز رجوع کنند و معانی که در ضمن ترجمه و تفاسیر وجود دارد را مورد بررسی بیشتر قرار بدهیم و ان شاء الله عمل کنیم. عمل به قرآن مهم‌ترین موهبتی است که ما می‌توانیم در این ماه بهره‌برداری کرده و در راستای سعادت مامن قدم بر داریم.