دشواری تعیین نسبت مهدویت و معنویت

ایکنا نوشت: باور به مهدویت از جمله اصول شیعه که البته در مذاهب دیگر اسلامی نیز مطرح است. پرسش از نسبت میان مهدویت و معنویت می‌تواند به تبیین مفهوم مهدویت انجامیده و نیز باورهای معنوی شیعه را قوام بخشد.

باور به منجی در پایان زمان که مشخصات آن در روایات به کرات آمده و نیز می‌توان چنین باوری را به آیات قرآن مستند ساخت. اما مهدویت اولا و بالذات چگونه تحققی دارد؟ آیا می‌توان تصور صرفا مادی از آن داشت؟ آیا تعلق آن به معنوی عنصری ذاتی است؟ آیا می‌توان مهدویت بخشی‌هایی مادی و بخش‌هایی معنوی دارد؟ و یا آیا این دو عین هم هستند و یا در مقابل هیچ نسبتی با یکدیگر ندارند؟

برخی ممکن است بگویند معنویت همان مهدویت است. دلیل چنین ادعایی می‌تواند آن باشد که معنویت معنای حقیقی خود را در حضور امام و حجت الهی می‌یابد که مصداق آن را باید در حضرت حجت(ع) دید، از این رو اگر در این جهان معنویتی وجود دارد، زیر سایه امام زمان(عج) وجود دارد.

از سوی دیگر قرائتی افراطی می‌تواند این دو را کاملا از هم جدا بیانگارد. چنین تحلیلی می‌تواند از مناظر مختلف و حتی متعارض صورت گیرد.

اعتقاد به نسبت عموم و خصوص مطلق می‌تواند به دو صورت در این زمینه بیان شود. اگر مهدویت را عام‌تر از معنویت بگیریم، مهدویت شامل معنویت است و مشمول مسائلی دیگر نیز می‌شود و از سوی دیگر در حالتی برعکس معنویت چنین وضعیتی خواهد داشت.

در رویکرد آخر می‌توان این دو را دارای اشتراکی دانست که در آن معنویت و مهدویت در جایی به هم می‌رسند، در این معنا باور به مهدویت و معنویت لازم و ملزوم هم‌ هستند، هر چند می‌توان این دو را متفاوت از هم در نظر گرفت.

دشواری تعیین نسبت میان مهدویت و معنویت به آن باز می‌گردد که یک معتقد به باور مهدوی چه نسبتی با معنویت برقرار کرده و آن را چگونه می‌فهمد. از سوئی توجه به این نسبت می‌تواند در امتداد وظیفه دینی یک متفکر شیعه باشد، از این‌رو که او باید چنانچه به تحقق معنوی دین در جهان مادی امروز می‌اندیشد، به تحقق دینی مهدویت نیز بیاندیشد.

چنین توجهاتی در حوزه مهدویت انجام شده است، چناچه حجت‌الاسلام والمسلمین شکرالله دانش پیشتر در گفت‌وگو با ایکنا بیان کرده است که رسالت اساسی حضرت مهدی(عج) احیای مسائل معنوی است، آن چیزی که اکنون جهان بشریت نیاز آن را احساس می‌کند معنویت است و جامعه بشری در عصر حاضر از کمبود معنویت و نیاز شدید به معنویت رنج می‌برد، بنابراین آنچه که می‌تواند به نیازهای روحی بشر مضطرب و مأیوس کنونی پاسخ دهد گره خوردن مهدویت با معنویت و اخلاق است؛ زیرا زندگی بشر بدون معنویت فاقد ارزش و جایگاه انسانی است.