پشت پرده تشکيل دولت ائتلافى لبنان

تولد این نوزاد سیاسی که مشخص نیست چه عاقبتی در انتظارش است، دردسرهای بسیاری را متحمل لبنانی‌ها کرد. آنچه پشت پرده تولد این دولت مشهود بود، نقش پررنگ رئیس جمهوری لبنان میشل سلیمان است که بی اغراق چه بسا بدون رایزنی های او دولت لبنان تشکیل نمی شد.

دولت جدید لبنان متولد شد. سعد حریری دولت جدید لبنان را روز دوشنبه نزدیک به ساعت 10 شب به وقت تهران رسما معرفی کرد. نظام سیاسی لبنان پنج ماه درد زایمان کشید تا بالاخره کودک سیاسی‌اش روز دوشنبه متولد شد. تولد این نوزاد که مشخص نیست چه عاقبتی در انتظارش است، دردسرهای بسیاری را متحمل لبنانی‌ها کرد. لبنانی که عملا نزدیک به دو سال است دولت ندارد و هر روزش را در یک بحران سیاسی سپری کرده است. اگر انتخابات پارلمانی به سلامت برگزار نمی‌شد، معلوم نبود چه عاقبتی در انتظار لبنانی‌ها بود.

دولت جدید لبنان کش‌مکش‌های بسیاری را پشت سر گذاشت. اصولا در لبنان از بدو تاسیس تا کنون هیچ دولتی بدون ائتلاف احزاب شکل نگرفته است. حتی اگر یک حزب یا جریان سیاسی برنده مطلق انتخابات می‌شد اگر با حزب شکست خورده یا به عبارت دیگر حزب یا جریانی که در رده‌ای کمتر از حزب برنده قرار می‌گرفت، ائتلاف نمی‌کرد، قادر به تشکیل دولت نبود. زمانی هم که جریان‌های سیاسی اصرار به تشکیل دولتی خارج از موازین ائتلاف کردند، شاهد بودیم که کشور وارد یک جنگ خونین شد که 30 سال به طول انجامید و لبنان را ویرانه کرد. این بار هم تشکیل دولت ائتلافی توسط نخست‌وزیر اجتناب‌ناپذیر بود. 

سعد حریری به عنوان رهبر جریان برنده انتخابات پارلمانی لبنان در حالی پست نخست‌وزیری را بر عهده گرفت که خوب می‌دانست چه راه سخت و پردردسری پیش رویش است. راهی که هنوز انتهای آن را نمی‌تواند ببیند و تا حالا هم به میانه‌هایش نرسیده است. با وجود این که حریری در نیمه‌های راه از دست کار کشید و تسلیم فشارها شد، اما تمام جریان‌های سیاسی حتی حزب‌الله و جریان مقاومت او را بهترین گزینه برای نخست‌وزیر لبنان می‌دانستند. به رغم این که حتی حاضر به رای دادن در مجلس برای ریاست وی بر دولت آتی لبنان نشدند. به همین دلیل حریری مجددا برای نخست‌وزیری انتخاب شد.

رایزنی تا ثانیه‌های آخر

دولت لبنان دیروز در حالی شکل گرفت که بسیاری گمان می‌کنند، این دولت روز جمعه پس از موضع‌گیری رسمی حزب الله شکل گرفت و مابقی کارها به سادگی سپری شد. در حالی که به هیچ عنوان این گونه نیست. گرچه رهبران جریان 8 مارس که شامل نبیه بری، میشل عون، سلیمان فرنجیه، سید حسن نصرالله، حسین الخلیل، جبران باسیل و علی حسن خلیل در دفتر سید حسن نصرالله گردهم آمدند و رسما موافقت خود را با شرکت در دولت ائتلافی لبنان به ریاست سعد حریری اعلام کردند اما این بار تا لحظه‌ای که زمین گذاشته شد چند بار نزدیک بود، نقش بر زمین شود.

شبکه ال‌‌‌بی‌سی در حالی دوشنبه شب گزارش تشکیل کابینه را می‌داد که گزارشگر آن می‌گفت، رایزنی‌ها حتی تا لحظه‌ای که حریری پشت تریبون قرار گرفت تا تولد دولتش را اعلام کند، ادامه داشت. برخی از اعضای کابینه در لحظات آخر و دقیقا لحظه‌ای که سعد حریری از اتاق میشل سلیمان رئیس جمهوری لبنان بیرون آمد، از در مخالفت با تشکیل دولت بر آمدند و اعلام کردند، حاضر به حضور در کابینه جدید نیستند. یکی از آنها بطرس حرب یکی از چهره‌های پرنفوذ جریان 14 مارس بود. وی یکی از مخالفان صد در صد کوتاه آمدن سعد حریری در برابر جریان رقیب به خصوص میشل عون بود. بطرس حرب می‌گفت: «کوتاه آمدن حریری را در برابر حزب‌الله درک می‌کنم اما این که چرا باید هر چه میشل عون می‌خواهد را بپذیریم، درک نمی‌کنم.»

او همچنین می‌گفت: «من علاقه‌ای به وزارت و صدارت ندارم. فقط می‌خواهم خدمت کنم. در این دولت من نمی‌توانم خدمت کنم. پس در آن هم شرکت نمی‌کنم.»

در این میان سعد حریری پا در میانی می‌کند و می‌گوید: «ما راه طولانی‌ای در پیش داریم، باید با هم همکاری کنیم. حضور شما در دولت ضروری است. من به کمک شما احتیاج دارم. به خاطر وطن کوتاه بیایید.»

مخالفت حرب برای حضور در کابینه و گفت و گویش با حریری به گوش میشل سلیمان می‌رسد. رئیس جمهوری لبنان نیز او را به حضور فرا می‌خواند و به او می‌گوید: «حال که حزب‌الله و جریان آزاد ملی پذیرفته‌اند که بر سر تشکیل دولت مانع‌تراشی نکنند، شما که سعد حریری حساب ویژه‌ای رویتان دارد و یکی از چهره‌های کاریزمای لبنان محسوب می‌شود و نخست‌وزیر به قدرت شما تکیه دارد، بخواهید بر سر تشکیل کابینه مانع‌تراشی کنید، وجهه خوبی ندارد. ما نباید آتش را خاموش کنیم و در خانه خودمان مجددا آن را روشن کنیم. لبنان راه درازی در پیش دارد. شما باید ما را کمک کنید. از شما خواهش می‌کنم کابینه را ترک نکنید.»

قبل از آن هم رایزنی‌ها همچنان ادامه داشت. روز جمعه 6 نوامبر که جریان 8 مارس حاضر به همکاری با دولت شد، دعواها بر سر چهره‌هایی که وزارتخانه‌ها را به دست گیرند، آغاز شده بود. میشل عون مصر بود که جبران باسیل دامادش به هر قیمتی شده وزیر انرژی و آب شود. جبران باسیل تا کنون دو بار در انتخابات پارلمانی در سال‌های 2005 و 2009 شرکت کرده بود و در هر دو بار در برابر انطوان زهرا و بطرس حرب شکست خورده بود. حال میشل عون مصر بود که باسیل حتما در دولت نقش داشته باشد و یک پست حساس را هم در اختیار بگیرد. وی حتی شرط کرده بود، اگر قرار است بطرس حرب در کابینه حضور یابد باید باسیل نیز بیاید و الا مانع تشکیل کابینه خواهد شد.
 
پیشنهادی که در نهایت حریری در برابرش عقب نشست و پذیرفت این پست در اختیار باسیل باشد. حرب دقیقا از همین عقب‌نشینی ناراحت بود. جالب آن که میشل عون مصر بود همان پستی به باسیل داده شود که قبل از آن وعده آن به بطرس حرب داده شده بود. این موضوع بیش از پیش حرب را عصبانی می‌کرد.

از سوی دیگر حریری تحت فشار امین جمیل و سمیر جعجع دیگر هم‌پیمانان خود در جریان 14 مارس قرار داشت که از او می‌خواستند، اکثریت دولت را فارغ از وابستگی‌های سیاسی با چهره‌های مسیحی تشکیل دهد. روزنامه السفیر می‌نویسد، در این میان میشل سلیمان خود دخالت می‌کند و راه تشکیل دولت را برای حریری از این ناحیه هموار می‌سازد. وی روز شنبه تلفنی به او می‌گوید، شما همین امروز به فکر نهایی کردن شکل کابینه باشد و با جریان مقاومت کار را تمام کنید، راضی کردن جریان مسیحی با من. 

یکی از اعضای برجسته 14 مارس که روزنامه السفیر نامی از او نیاورده، به این روزنامه گفته است، حریری چهار ماه پیش توانست با حزب‌الله کنار آید و این دو جریان همان موقع بر سر تشکیل دولت به توافق رسیدند. اما آنچه سنگ بزرگ تشکیل کابینه بود، میشل عون و خواسته‌هایش بود که تحملش برای ما چندان آسان نبود. ما حتی به او می‌گفتیم شخصی غیر از باسیل را از جریان خودت انتخاب کن. باسیل داماد تو است و این می‌تواند به ضررت باشد. اما او نمی‌پذیرفت و می‌گفت، فقط باسیل ولا غیر.

از سوی دیگر حزب کتائب به ریاست امین جمیل مصر بود که وزارت تربیت را خود در اختیار داشته باشد. موضوعی که حریری به شدت با آن مخالف بود. جمیل حتی برنامه‌های خود را برای وزارت تربیت طراحی کرده بود و به حریری دائما می‌گفت: «وزارت تربیت مال ما است؛ ما برای این وزارتخانه برنامه‌ها داریم.»

در همین حال گروه‌های دینی سنی به حریری فشار می‌آوردند که مبادا تسلیم خواسته کتائبی‌ها شود. در این جا نیز میشل سلیمان دخالت کرد و با تماسی که با کتائبی‌ها گرفت، موضوع را با اتخاذ راه میانه حل و فصل کرد.

بالاخره کابینه روز دوشنبه شب اعلام شد و روز سه‌شنبه هم عکس یادگاری خود را در کاخ بعبدا مقر رئیس جمهوری گرفت. حال سعد حریری باید به فکر پیمودن راه طولانی‌ای باشد. راهی که مشخص نیست، چگونه و به چه ترتیبی به سلامت به مقصد خواهد رسید.